رژیم غذایی کم پورین عموماً به افراد مبتلا به هیپراوریسمی (اسید اوریک بالای خون) توصیه می شود. هیپراوریسمی می تواند باعث بروز نقرس و سنگ کلیه شود. پورین موجود در مواد غذایی، در بدن به اسید اوریک تجزیه خواهد شد، بنابراین کم کردن پورین در وعده های غذایی به کاهش سطح اسید اوریک کمک می کند.
رژیم غذایی مناسب برای نقرس
نقرس بر اثر بالا بودن میزان اسید اوریک در خون ایجاد می شود. اسید اوریک اضافی، کریستال های تیزی را تشکیل می دهد که در مفاصل رسوب می کنند و باعث تورم و درد می شوند. رعایت رژیم غذایی کم پورین به کاهش میزان اسید اوریک در بدن کمک خواهد کرد. کم کردن اسید اوریک می تواند از تشکیل کریستال های جدید جلوگیری کرده و حملات نقرس را کاهش دهد.
رژیم غذایی کم پورین چیست؟
رژیم غذایی کم پورین برای کاهش اسید اوریک، مصرف غذاها و نوشیدنی های سر شار از پورین را کم می کند و همچنین، افراد را به مصرف غذاهایی که ممکن است سطح اسید اوریک را کاهش دهند، ترغیب می کند. این رژیم همچنین ممکن است به جلوگیری از پیشرفت نقرس در صورت ابتلا به آن و پیشگیری از سایر عوارض هیپراوریسمی مانند سنگ کلیه کمک کند.
غذاهای مضر برای نقرس
۱۰ ماده ی غذایی و نوشیدنی که باعث بروز نقرس می شوند، عبارتند از:
- نوشیدنی های قندی و شیرینی جات: هر حبه قند استاندارد حاوی نصف فروکتوز است که به اسید اوریک تجزیه می شود. هر غذا یا نوشیدنی با مقدار قند بالاتر می تواند باعث بروز نقرس شود.
- شربت ذرت با فروکتوز بالا: این شیرین کننده، شکل غلیظی از فروکتوز است. بسیاری از مواد غذایی بسته بندی شده حاوی شربت ذرت با فروکتوز بالا هستند، حتی اگر طعم شیرینی نداشته باشند.
- الکل: همه ی نوشیدنی های الکی حاوی پورین بالایی نیستند. با این حال، الکل مانع از بین رفتن اسید اوریک در کلیه ها می شود، آن را به بدن بازمی گرداند و در نهایت باعث انباشته شدن اسید اوریک در بدن می شود.
- گوشت اندام ها: اعضای گوشتی خوراکی حیوانات شامل جگر، سیرابی شیردان، مغز و قلوه است.
- گوشت شکار: گونه هایی مانند گوشت غاز، گوساله و گوشت گوزن از جمله دلایلی هستند که نقرس در قرون وسطی به عنوان «بیماری ثروتمندان» شناخته می شد.
- بعضی از غذاهای دریایی: مانند شاه ماهی، گوش ماهی، صدف، ماهی کاد، ماهی تن، قزل آلا و ماهی هادوک.
- گوشت قرمز: از جمله گوشت گاو، بره، خوک و بیکن.
- بوقلمون: با وجود این که گوشت بوقلمون کم چربی است، پورین بالایی دارد.
- سس گوشت و گریوی.
- مخمر و عصاره ی آن.
کدام مواد غذایی برای مبتلایان به نقرس مفید هستند؟
خوردن یک سری مواد غذایی خاص برای درمان نقرس کافی نیست، با این حال مطالعات نشان می دهند که برخی غذاها و نوشیدنی ها مانند موارد زیر ممکن است به کاهش اسید اوریک در بدن کمک کنند.
۱_ شیر
برخی تحقیقات ثابت کرده اند که نوشیدن شیر بدون چربی ممکن است به کاهش اسید اوریک و شدید شدن نقرس کمک کند. شیر، دفع اسید اوریک در ادرار را سرعت می بخشد و همچنین واکنش التهابی بدن به کریستال های اسید اوریک در مفاصل را کاهش می دهد.
۲_ گیلاس
در حال حاضر دانشمندان در حال تحقیق بر روی فواید گیلاس و آب گیلاس برای کنترل علائم نقرس هستند و نتایج اولیه امیدوارکننده بوده است. گیلاس خواص ضد التهابی دارد و همچنین ممکن است به کاهش اسید اوریک در بدن کمک کند.
۳_ قهوه
قهوه ماده ای اسیدی است، اما نوع اسید موجود در آن با اسید اوریک تفاوت بسیاری دارد. در واقع نوشیدن روزانه ی قهوه می تواند سطح اسید اوریک شما را به طرق مختلفی کاهش دهد. قهوه، تجزیه شدن پورین به اسید اوریک را کند کرده و سرعت دفع را بالا می برد.
۴_ آب
افرادی که پنج تا هشت لیوان آب در روز می نوشند، کمتر از دیگران علائم نقرس را تجربه خواهند کرد؛ چرا که کلیه ها از آب برای دفع اسید اوریک در ادرار استفاده می کنند. آب همچنین برای سلامت کلیه مفید است. اختلال در عملکرد کلیه یکی از عواملی است که می تواند در بروز نقرس نقش داشته باشد.
_ تغییر منابع پروتئینی
بعضی از انواع گوشت و غذاهای دریایی، دارای اسید اوریک بالایی هستند اما می توان به سادگی مصرف منابع دیگر پروتئین را جایگزین آن ها کرد.
_ مصرف میوه ها و سبزیجات
پورین موجود در آن ها عموماً ناچیز است اما حتی میوه ها و سبزیجاتی که پورین بالایی دارند نیز بر علائم نقرس اثری نخواهند داشت. این مواد از ارزش غذایی بالایی برخوردارند و مصرف آن ها ضروری است.
_ مصرف غلات (به جز جوی دو سر)
برنج، ماکارونی، نان و غلات صبحانه همگی برای نقرس مفید هستند. البته همیشه باید میزان شربت ذرت با فروکتوز بالا را در محصولات بسته بندی شده بررسی کرد. غلات کامل می توانند گاهی اوقات برای کنترل قند خون استفاده شوند.
مزایای استفاده از رژیم کم پورین
هر کسی که از میزان بالای اوریک اسید در خون (هیپراوریسمی) رنج می برد، می تواند از رژیم غذایی کم پورین استفاده کند.
🔔 کاهش اوریک اسید
افرادی که به هیپراوریسمی مبتلا هستند، ممکن است بتوانند با رعایت رژیم غذایی از بروز عوارضی مانند نقرس و سنگ کلیه جلوگیری کنند. افرادی که دیگر به نقرس یا سنگ کلیه دچار شده اند نیز می توانند از تشکیل کریستال های جدید اسید اوریک در مفاصل یا کلیه های خود پیشگیری کرده یا حداقل روند آن را کند کنند.
🔔کاهش وزن
پرهیز از غذاهای پورین بالا مانند گوشت قرمز و شیرینی جات ممکن است به طور غیر مستقیم به کاهش وزن فرد نیز کمک کند. نقرس کاملاً با اضافه وزن و سندروم های متابولیک مربوط به آن مانند چاقی، دیابت و بیماری های قلبی عروقی مرتبط است. آمار و ارقام نشان می دهند که کاهش وزن، خطر ابتلا به نقرس را کاهش می دهد و با برداشتن فشار از روی مفاصل، به تسکین علائم نقرس نیز کمک می کند.
🔔 کاهش مصرف دارو
رژیم غذایی به اندازه ی دارو برای کنترل نقرس مؤثر نیست و قرار نیست جایگزین آن شود. اما رعایت کردن رژیم غذایی سالم ممکن نیاز بیمار به دارو را کمتر کند.
معایب رژیم کم پورین چیست؟
رعایت رژیم کم پورین، تغییری بلند مدت در شیوه ی زندگی افراد مبتلا به هیپراوریسمی محسوب می شود که محدودیت هایی برای مصرف خوراکی های محبوبشان مانند شکر، شیرینی جات و الکل ایجاد می کند. ممکن است برای برخی افراد، کنار گذاشتن این موارد به طور نامحدود واقع بینانه به نظر نرسد، به خصوص زمانی که تنها یک درمان مکمل باشد. برای بهره بردن از مزایای رژیم کم پورین نیز مانند اکثر رژیم های غذایی، باید به آن پایبند بود.
مصرف منابع امگا ۳ را محدود می کند
مصرف منابع امگا ۳ را محدود می کندغذاهای دریایی یکی از مهم ترین منابع اسیدهای چرب امگا ۳ هستند که مصرف بسیاری از آن ها در رژیم کم پورین محدود شده است. امگا ۳ فواید زیادی برای سلامتی، به ویژه کاهش التهاب و درد مفصل ناشی از آرتروز دارد. خیلی از افراد در حالت عادی نیز به اندازه ی کافی امگا ۳ دریافت نمی کنند و محدود کردن غذاهای دریایی می تواند این کار را سخت تر کند. هر چند، مکمل های روغن ماهی در این رژیم تا حدی کمک کننده هستند.
بیماری را معالجه نمی کند
رژیم غذایی ممکن است پیشرفت قابل توجهی در تغییر میزان اسید اوریک در خون به وجود آورد اما هیچ وقت به اندازه ی دارو اثرگذار نخواهد بود. بهترین رویکرد این است که این دو در ترکیب با هم پیش بروند. بعضی افراد عقیده دارند که مزایای رژیم غذایی در مقایسه با دارو ناچیز است اما حقیقت این است که دارودرمانی عموماً به تنهایی برای مدیریت مؤثر نقرس کافی نیست و رعایت رژیم غذایی راهی پیشگیرانه است که به کاهش علائم نقرس کمک خواهد کرد.
دکتر غلامرضا نادری، فوق تخصص جراحی ارتوپد در تهران
