پای شارکو یک بیماری است که بر استخوان ها، مفاصل و بافت های نرم پا و مچ پا تاثیر می گذارد. در بیماری مفصل شارکو استخوان ها ضعیف شده و به راحتی می شکنند در این مقاله با این بیماری بیشتر آشنا می شوید.

پای شارکو چیست؟

پای شارکو یک بیماری است که بر استخوان ها، مفاصل و بافت های نرم پا و مچ پا تاثیر می گذارد. در پای شارکو استخوان ها ضعیف شده و به راحتی می شکنند یا مفصل های پا یا مچ پا، دچار در رفتگی می شوند.

اگر بیماری مفصل شارکو در مراحل اولیه درمان نشود، مفصل پا از بین رفته و در نهایت پا شکل طبیعی خود را از دست می دهد. تغییر شکل پا باعث ایجاد زخم در پا می شود. وجود زخم رو باز در پایی که تغییر شکل یافته، ممکن است باعث عفونت و قطع عضو گردد.

مفصل شارکو (مفصل نوروپاتیک) چیست؟

بیماری مفصلی نوروپاتیک یا مفصل شارکو (Charcot’s Disease) یک عارضه پیچیده دیابت و نوروپاتی است  که اثرات مخرب آن روی پا و مچ پا تاثیر می گذارد. . تشخیص به موقع برای جلوگیری از آسیب و قطع عضو، نقش مهمی دارد. هنگامی که بیماری مفصل شارکو به موقع تشخیص داده شود، ممکن است بتوان آن را از طریق روش‌های درمانی محافظه‌ کارانه درمان کرد. در موارد دیگر، عمل جراحی ممکن است ضروری باشد.

چه افرادی به پای شارکو مبتلا می شوند؟

پای شارکو در افرادی ایجاد می شود که مبتلا به نوروپاتی محیطی هستند. نوروپاتی محیطی مشکلی است که در آن اعصاب پایین پا و مچ پا آسیب دیده است. این آسیب باعث از بین رفتن حس پاها می شود.

علت ابتلا به نوروپاتی محیطی

دیابت یکی از مهم ترین علت های ابتلا به نوروپاتی محیطی است. در نوروپاتی محیطی اعصاب پایین پا و مچ پا آسیب می بینند. این آسیب باعث از بین رفتن حس پاها می شود.

مطلب مرتبط: ۱۶ راهکار برای مراقبت از پای دبابتی

علائم پای شارکو

در مراحل اولیه، پا دچار قرمزی، گرمی و تورم می شود. به طور شایعی مراحل اولیه ی پای شارکو به اشتباه به عنوان عفونت تحت درمان قرار می گیرد.

چه عاملی باعث پای شارکو می شود؟

محقق ها یک علت منحصر به فرد برای زخم پای شارکو پیدا نکرده اند. اما برخی عامل ها زمینه را برای ایجاد پای شارکو در فرد مبتلا به نوروپاتی فراهم می کنند. در رفتگی یا شکستگی استخوان پا یا مچ پا که به موقع درمان نشده اند، زخم های خوب نشده در پا و عفونت یا جراحی پا که به کندی بهبود یافته، باعث ایجاد زنجیره ای از مشکلات و در نهایت ابتلا به پای شارکو می شوند.

افراد مبتلا به نوروپاتی محیطی متوجه نمی شوند که استخوانشان شکسته است زیرا نمی توانند دردی احساس کنند. آنها با پای شکسته راه رفته و باعث آسیب استخوان می شوند.

در واکنش به آسیب وارد شده، سلسله واکنش هایی آغاز می شوند که در ابتدا و در اثر پر خونی ناشی از نوروپاتی با تخریب استخوان همراه هست و پس از فروکش کردن این فاز تخریبی فاز ترمیمی شروع می شود که با تشکیل استخوان جدید و ترمیم شکستگی ها و از بین رفتن التهاب مشخص می گردد.

از بین رفتن استخوان در نهایت باعث تغییر ساختار پا شده و قسمت هایی از پا از بین می رود. زمانی که قسمت میانی پا از بین برود، کف پا حالت محدب پیدا کرده و این حالت کف پای محدب (rocker bottom foot) نامیده می شود. بسته به محل شکستگی استخوان، انگشتان به تدریج مانند چنگال پرندگان به زیر خم می شوند یا پاشنه پا شکل طبیعی و ثبات خود را از دست می دهد.  

عوارض پای دیابتی شارکو

تغییر شکل هر قسمت از پا یا مچ پا، باعث ایجاد زخم هایی در اثر تماس استخوان با کفش یا زمین می شود.

به دلیل ضعیف بودن جریان خون در پا، زخم ها مدتی طولانی روی پا باقی مانده و دیر بهبود می یابند و همین باعث عفونت می شود. زخم عفونی و بهبود نیافته می تواند سلامت پا را به خطر انداخته و حتی باعث قطع پا شود.

تشخیص پای شارکوت

تشخیص پای شارکوت در مراحل اولیه دشوار است زیرا نتیجه عکس های رادیوگرافی پا را طبیعی نشان می دهند. اگر نتیجه رادیوگرافی و دیگر آزمایش ها طبیعی باشد، تنها با آگاهی از نشانه های موجود می توان بیماری را تشخیص داد. افرادی که به دیابت و نوروپاتی محیطی مبتلا بوده و نشانه هایی شامل قرمزی، گرمی و تورم پا (بدون وجود زخم در پا) را دارند و همچنین پای آسیب دیده در آن ها گرم تر از پای دیگر است، بیشتر در معرض ابتلا به پای شارکوت قرار دارند.

درمان پای شارکو

تشخیص و درمان زود هنگام مانع آسیب بیشتر، تغییر شکل و عارضه های دیگر می شود. در درمان پای شارکو سه هدف دنبال می شود: برداشت وزن از روی پای آسیب دیده، درمان استخوان مورد نظر (که به طور معمول با گچ انجام می شود و گاهی از بیس فسفونات ها و موارد دیگر هم استفاده می گردد) و جلوگیری از ایجاد شکستگی جدید در پا.     

درمان غیر جراحی

اولین و مهم ترین روش درمان این است که وزن از روی پای آسیب دیده برداشته شود. در مراحل اولیه پای شارکو، برداشت وزن به وخیم تر نشدن شرایط بیمار کمک کرده و مانع تغییر شکل پا می شود. تحمل وزن با استفاده از محافظ (راه رفتن با چکمه های مخصوص) در مراحل آخر مانع ایجاد عارضه های ناشی از تغییر شکل موجود و ایجاد تغییرات جدید در شکل طبیعی پا می شود.

برداشت وزن شامل قرار دادن پا در گچ است که این کار از پا محافظت کرده و مانع حرکت آن می شود. به طور معمول پای بیمار بین ۸ تا ۱۲ هفته در یک سری گچ قرار داده می شودو گچ با فواصل یک تا دو هفته تعویض می شود. برای ممانعت از اعمال وزن بر روی پای آسیب دیده از چوب زیر بغل، واکر یا ویلچر استفاده می گردد. با کاهش تورم پا، گچ ها هم چندین مرتبه تعویض می شوند. پا تا زمانی در گچ می ماند که قرمزی، تورم و گرمی پا برطرف شود.

کفش مخصوص پای شارکو

پس از خروج پا از گچ، نوعی کفش مخصوص برای بیمار تجویز می شود. کفش ارتوپدی تجویز شده کاملا اندازه پا بوده، نقاط فشار را کاهش داده و مانع ایجاد زخم و آسیب مجدد می شود. برخی از بیماران علاوه بر کفش تجویز شده، به بریس هم احتیاج دارند. همچنین ممکن است پزشک ایجاد تغییرهایی در فعالیت های بیمار را برای جلوگیری از آسیب بیشتر پا توصیه کند.

جراحی پای شارکو

جراحی فقط برای بیمارانی توصیه می شود که به تغییر شکل شدید پا و مچ پا مبتلا شده و در نتیجه دچار بی ثباتی یا زخم در پا شده اند یا به علت تغییر شکل پا نمی توانند به راحتی از بریس ها و ارتوتیک ها استفاده کنند. پس از جراحی پای شارکو، بیمار باید مدتی طولانی وزن خود را روی پای آسیب دیده نیندازد.

تمام افراد مبتلا به پای شارکو باید باقی مانده عمرشان از کفش های محافظ استفاده کرده و از پایشان به خوبی مراقبت کنند. آموزش مراقبت های پیشگیرانه و نشانه های احتمالی به بیماران و اعضای خانواده آن ها بخش مهمی از روند پیشگیری از ایجاد مشکل در آینده است.    

دکتر غلامرضا نادری متخصص ارتوپدی، آرتروسکوپی، آرتروپلاستی و فوق تخصص جراحی مچ پا در تهران