رباط مچ پا نوار محکم و انعطاف پذیری از جنس بافت همبند است که استخوان های مچ را به ساق پا وصل می کند. وظیفه اصلی این رباط، ثبات مفصل مچ پا و پیشگیری از پیچ خوردن، خم شدن یا انحراف استخوان های درگیر در این ناحیه می باشد. از انواع آسیب دیدگی های رباط مچ پا می توان به کشیدگی یا پارگی آن اشاره کرد که با اصطلاح «پیچ خوردن مچ پا» شناخته می شود. پیچ خوردن مچ پا یکی از رایج ترین آسیب دیدگی های اسکلتی عضلانی است که می تواند سبب مشکلات خفیف یا شدید در مچ پا گردد.
به بیان تخصصی تر، رباط های مچ پا، وظیفه اتصال استخوان های تالوس و کالکانئوس مچ و کف پا به استخوان های تیبیا و فیبولا ساق پا را بر عهده داشته و با حفظ پوزیشن صحیح این استخوان ها، مفصل مچ را استوار نگه می دارند و از پیچ خوردن یا در رفتن آن جلوگیری می کنند.
درجات پارگی رباط مچ پا
درجه | نوع آسیب | علائم |
---|---|---|
درجه ۱ (خفیف) | کشیدگی یا پارگی جزئی رباط | درد خفیف، تورم کم، توانایی راه رفتن حفظ میشود |
درجه ۲ (متوسط) | پارگی ناقص رباط | درد متوسط تا شدید، کبودی، تورم زیاد، دشواری در راه رفتن |
درجه ۳ (شدید) | پارگی کامل رباط | درد شدید یا گاهی بدون درد به دلیل پارگی کامل، بیثباتی مفصل، عدم توانایی ایستادن روی پا |

علائم پارگی رباط مچ پا
- درد ناگهانی و شدید هنگام آسیب
- تورم و التهاب فوری
- کبودی یا تغییر رنگ پوست اطراف مچ
- صدای «ترق» یا «پاره شدن» هنگام آسیب
- ناتوانی در راه رفتن یا ایستادن
- احساس شل بودن مچ پا
آیا رباط مچ پا آسیب می بیند؟
صد در صد ضرب دیدگی مچ پا اصلا چیز عجیبی نیست وهرکسی ممکن است آن را تجربه کند! اگر حرکت رباط مچ پا در جهتی غیر طبیعی، کشیدگی بیش از حد یا پارگی منجر به آسیب دیدگی رباط های شما خواهد شد. تمامی این آسیب ها اصطلاحاً با پیچ خوردگی مچ پا شناخته می شود. پیچ خوردگی یکی از رایج ترین آسیب های مچ پا است و می تواند در هر سنی اتفاق بیفتد. برخی از اتفاقاتی که ممکن است سبب پیچ خوردن پا شوند عبارتند از:
- زمین خوردن یا سر خوردن
- لگد کردن شخص دیگری روی مچ پای شما
- راه رفتن یا دویدن روی سطح ناهموار، مثل مسیر کوهستانی یا پارک جنگلی
- ورزش های پرتحرک که در آنها تغییر ناگهانی جهت یا چرخش پا زیاد اتفاق می افتد (مثل فوتبال، بسکتبال، تنیس)
چگونه می توان آسیب دیدگی رباط مچ پا را تشخیص داد؟
البته که در صورت وجود علائم، باید به پزشک متخصص یعنی دکتر ارتوپد مراجعه کنید. پزشک، ممکن است از روش های زیر برای تشخیص مشکل شما استفاده بکند:
- از شما درباره علائم و زمان شروع درد سؤال می کند.
- مچ پای آسیب دیده را به طور دقیق معاینه کرده و با پای سالم مقایسه می کند.
- برای رد احتمال شکستگی معمولاً عکس رادیوگرافی تجویز می شود.
- در مواردی که روش های درمانی فعلی جواب نداده است، ممکن است از تصویربرداری MRI کمک بگیرد.

درمان پارگی رباط مچ پا
درمان پارگی رباط مچ پا بسته به شدت آسیب متفاوت است، اما در بیشتر موارد بدون جراحی بهبود مییابد.
درمان اولیه پارگی رباط مچ پا شامل:
- استراحت: پرهیز از فشار روی مچ و استفاده از آتل یا عصا.
- یخ: هر ۲ تا ۳ ساعت، ۱۵ تا ۲۰ دقیقه کمپرس سرد برای کاهش درد و تورم.
- فشار: بستن مچ با باند کشی برای کنترل تورم.
- بالا نگه داشتن پا: برای کاهش التهاب.
درمان دارویی و فیزیوتراپی
داروهای ضدالتهاب مانند ایبوپروفن با تجویز پزشک استفاده میشوند. پس از کاهش ورم، فیزیوتراپی و تمرینات تقویتی برای بازگشت ثبات و حرکت طبیعی مفصل ضروری است.
جراحی
در موارد پارگی کامل یا بیثباتی شدید مچ، جراحی ترمیم یا بازسازی رباط انجام میشود. بعد از جراحی، بیمار نیاز به دورهی توان بخشی چند هفتهای دارد تا بهبود کامل حاصل شود.
پیشگیری از آسیب رباط های مچ پا
متأسفانه هیچ راه حل قطعی برای پیشگیری از آسیب مچ پا وجود ندارد، اما شما با رعایت چند نکته زیر می توانید احتمال آسیب دیدگی را به حداقل برسانید:
- از راه رفتن یا دویدن روی سطوح ناهموار خودداری کنید.
- انعطاف پذیری و تعادل بدن خود را با تمرین های مناسب بیشتر کنید.
- حرکات کششی و تمرین ایستادن روی یک پا فراموش نشود!
- عضلات پا و مچ را با تمرین هایی مثل بالا بردن پاشنه، اسکوات، پرش اسکوات و لانچ تقویت کنید.
- برای کنترل بهتر بدن در زمان تغییر جهت یا واکنش های سریع، تقویت عضلات مرکزی کمک زیادی خواهد کرد.
- با حفظ وزن مناسب، فشار وارد شده به مچ پایتان کمتر خواهد شد.
- فعالیت بدنی متنوعی داشته باشید؛ تمرین های قدرتی و هوازی را ترکیب کنید
- قبل از شروع ورزش گرم کنید، کم کم شدت تمرین را بیشتر کرده و پس از اتمام تمرین، حتماً حرکات کششی مخصوص سرد کردن را انجام دهید.
- همیشه از کفش های مناسب و استاندارد استفاده کنید.

اگر نمی دانید که کفش مناسب ورزش چه ویژگی هایی دارد. به شما پیشنهاد می کنیم مقاله کفش مناسب برای ورزش را مطالعه کنید تا هنگام خرید کفش جدید این نکات را رعایت کنید.
عملکرد رباط های مچ پا
با وجود اینکه ممکن است کمتر از هر عضو دیگری به رباط های مچ پای خود فکر کرده باشید، باز هم چیزی از نقش مهم آنها در ثبات و حرکت پاها کم نمی شود! مهم ترین وظایف رباط ها عبارتند از:
- جذب ضربه هنگام تماس کف پا با سطح زمین
- اتصال استخوان های مچ پا به استخوان های ساق پا
- نگه داشتن صحیح و هماهنگ استخوان ها در جای طبیعی خود
- جلوگیری از پیچ خوردن، خم شدن یا در رفتن مچ پا
- تثبیت مفصل مچ پا
- رباط ها از طرف دیگر به حرکت استخوان های تشکیل دهنده مفاصل تنها در جهات خاص کمک کرده و مانع از حرکات استخوان ها در بعضی جهت ها می شوند.
ساختار رباط های مچ پا
رباط های مچ پا از بافت همبند محکم و طناب مانندی ساخته شده اند که شامل اجزای زیر است:
- کلاژن: پروتئینی که بافت ها را به یکدیگر متصل می کند.
- الیاف منعطف با کشش اندک که امکان انعطاف جزئی را فراهم می سازد.
محل قرارگیری رباط های مچ پا
رباط های مچ پا در سراسر کف پا، مفصل مچ و بخش پایینی ساق پا گسترده شده و استخوان های مشخصی را به یکدیگر متصل می کنند:
- کالکانئوس: استخوان پاشنه
- فیبولا: استخوان نازک نی واقع در ساق پا
- ناویکولار: استخوان قایقی شکل در بالای پا
- تالوس: استخوان اصلی مفصل مچ پا
- تیبیا: استخوان درشت نی ساق پا
تعداد رباط های مچ پا
مچ پا از سه نوع رباط تشکیل می شود. این رباط ها به طور کامل مفصل مچ را احاطه کرده و از نواحی مختلف آن حمایت می کنند.
رباط های داخلی
رباط های داخلی یا رباط های دلتوئید در سمت داخلی مچ پا قرار داشته و از برجستگی استخوانی انتهای تیبیا (مالئول داخلی – برآمدگی داخل مچ پا) آغاز می شوند. سپس مانند یک بادبزن، به استخوان های تالوس، کالکانئوس و ناویکولار انشعاب می یابند. چهار رباط اصلی رباط های داخلی عبارتند از:
- رباط تیبیوتالار قدامی
- رباط تیبیوتالار خلفی
- رباط تیبیوکالکانئال
- رباط تیبیوناویکولار
رباط های خارجی
همانطور که از نام آنها پیداست، رباط های خارجی در ناحیه خارجی مچ پا قرار دارند. این دسته از رباط ها، مسئول اتصال برآمدگی استخوانی انتهای فیبولا (یعنی مالئول خارجی – برجستگی بیرونی مچ) به استخوان های تالوس و کالکانئوس می باشند. از اصلی ترین رباط های این ناحیه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- رباط تالوفیبولار قدامی
- رباط کالکانئوفیبولار
- رباط تالوفیبولار خلفی
رباط سين دسموز
رباط بالای مچ پا که نگهدارنده ی استخوان های تیبیا و فیبولا در کنار هم است «سين دسموز» نام دارد. نقش اساسی این رباط، ثبات بالای مچ پا و پیشگیری از آسیب دیدگی های جدی این ناحیه می باشد. پنج رباط اصلی این گروه عبارتند از:
- رباط تیبیوفیبولار قدامی تحتانی
- رباط تیبیوفیبولار خلفی تحتانی
- رباط عرضی تحتانی
- رباط عرضی تیبیوفیبولار
- رباط بین استخوانی
سخن آخر
سخن آخر رباط های مچ پا نقش مهمی در پایداری و حرکت بدن ایفا می کنند. بنابراین با رعایت موارد ساده ای مثل گرم کردن و سرد کردن قبل و بعد از ورزش، پوشیدن کفش های استاندارد و دویدن روی سطوح هموار، از این عضو کلیدی مراقبت کنید. اگر علائم خاصی دارید، برای تشخیص و درمان به موقع هر آسیب دیدگی احتمالی به پزشک مراجعه کنید.
دکتر غلامرضا نادری متخصص ارتوپد
منبع: my.clevelandclinic.org