پای پرانتزی وضعیتی است که در آن پاهای فرد به سمت بیرون خم می شوند؛ یعنی، حتی زمانی که قوزک پاها کنار هم قرار می گیرند، زانوها از هم فاصله دارند. پای پرانتزی گاهی می تواند نشانه ای از بیماری زمینه ای از قبیل بیماری بلانت یا نرمی استخوان باشد و ممکن است منجر به آرتریت زانوها و مفصل لگن (هیپ ) شود. گزینه های درمانی شامل بریس‌ها، قالب‌ها یا جراحی پای پرانتزی به منظور اصلاح این ناهنجاری های استخوانی هستند.
جراحی پای پرانتزی
شایعترین نوع جراحی که برای درمان پای پرانتزی (بدون استئوآرتریت)، به ویژه در جوانان استفاده می شود، استئوتومی بالای تیبیا است. در این عمل جراحی، با برش درون استخوان و شکل دهی مجدد به آن، تیبیا هم‌تراز می شود. با این کار، فشار از زانو برداشته می شود. با این حال، اگر پای پرانتزی دارید، جراحی استئوتومی، همچنین می تواند به پیشگیری، یا حداقل به تأخیرانداختن نیاز به جراحی تعویض مفصل زانو در آینده کمک کند.
پس از عمل استئوتومی بالای تیبیا، قبل از اینکه به فعالیت عادی روزمره خود بازگردید، باید سه تا هشت ماه صبر کنید. همچنین، باید حداقل به مدت یک یا دو ماه از بریس استفاده کنید.
مدت استراحت بعد از عمل پرانتزی پا
در حالت نرمال بعد از عمل، فرد باید تا دو هفته با عصا راه برود، نیازی که گچ گرفتن پا وجود ندارد و بستن زانو بند کفایت میکند. بعد از هفته ی ششم وزن گذاری به تدریج پیشرفت میکند، تا زمانی که جوش خوردن کامل شود که این پروسه دو تا سه ماه بعد از زمان عمل طول می کشد.
علت ابتلا به پای پرانتزی
این بیماری در نوزادان، به علت فضای تنگ درون رحم و حالت جنین، تقریباً شایع است. معمولاً، هیچ درمانی برای نوزادان لازم نیست. زمانی که کودک شروع به راه‌رفتن کند، معمولاً در سن ۱۲ تا ۱۸ ماهگی، پاهایش شروع به صاف‌شدن می کنند. در اغلب موارد، هیچ عارضه بلندمدتی به جا نمی ماند.
1_ بیماری بلانت
در بیماری بلانت که تیبیا وارا، نیز نام دارد، ساق پای کودک رشدی غیرعادی دارد، به نحوی که از زیر زانوها خم می شود. پس از آنکه کودک شروع به راه‌رفتن می کند، خمیدگی پاها بدتر می شود. این بیماری ممکن است زود آشکار شود، اما در برخی موارد ممکن است تا زمانی که کودک به سن نوجوانی برسد، قابل توجه نباشد. با گذشت زمان، پای پرانتزی می تواند منجر به مشکلات مفصلی در زانوها شود.
بیماری بلانت در کودکان چاق شایعتر است. کودکانی که زودتر شروع به راه‌رفتن می کنند، در معرض خطر بیشتری هستند. کودک، به طور عادی، در سن ۱۱ تا ۱۴ ماهگی، خودش شروع به راه رفتن می کند.
2_ پای پرانتزی در اثر نرمی استخوان
نرمی استخوان ناشی از کمبود طولانی مدت ویتامین D است. در نتیجه، استخوان‌ها نرم و ضعیف و متعاقب آن پاها خم می شوند.
مراقبت ها بعد از جراحی پای پرانتزی
بیماران بریسی را می پوشند تا از پا محافظت و حمایت کند. واردآوردن فشار بیش از حد و زودهنگام به پا پس از جراحی باعث جابجایی استخوان در محل استئوتومی و در نتیجه از بین‌رفتن هم‌ترازی اصلاح‌شده زانو می شود. بنابراین، بیمار باید دستورالعمل‌های پزشک را به دقت دنبال کند. برخی از بیماران استئوتومی اجازه دارند که مدت کوتاهی پس از جراحی مقداری فشار به پای خود بیاورند.
بسیاری از بیماران دیگر حداقل ۶ هفته اجازه ندارند که هیچ فشاری به پای خود بیاورند؛ تا زمانی که تصویر اشعه ایکس تأیید کند که استئوتومی به خوبی در حال بهبود است.
اگر توصیه پزشک به شما وارد نکردن فشار به پای جراحی شده است، باید از عصای زیر بغل استفاده کنید تا پای درمان شده را کاملاً جدا از زمین نگه دارد. زمانی که اجازه واردآوردن فشار اندک به پا داده شد، پزشک یا فیزیوتراپ باید دستورالعمل های لازم را در مورد نحوه استفاده از عصای زیر بغل و انجام تمریناتی بدون واردکردن فشار زیاد به پا به بیمار آموزش دهند.
تقویت انعطاف پذیری و دامنه حرکت بعد از جراحی پای پرانتزی
تشکیل بافت اسکار فیبروز بخشی از فرایند ترمیم است، اما بافت اسکار بیش از حد می‌تواند مانع از صاف‌شدن یا جمع‌شدن کامل زانو شود. همچنین ممکن است بافت اسکار زیر پوست ناخوشایند و برآمده باشد. تمرینات کشش و جمع‌کردن زانو به پیشگیری از تجمع بیش از حد بافت اسکار پس از جراحی کمک می کنند.
عوارض جراحی پای پرانتزی
همچون هر نوع عمل جراحی دیگر، خطراتی در ارتباط با استئوتومی وجود دارد. جراح ارتوپد شما در مورد این عوارض با شما صحبت خواهد کرد و اقداماتی را به منظور اجتناب از این مشکلات بالقوه در نظر خواهد گرفت. هرچند این عوارض شایع نیستند، اما شایعترین آن‌ها عبارت‌اند از: عفونت، لخته‌های خونی، سفتی مفصل زانو، آسیب به عروق و اعصاب و عدم بهبودی. در برخی موارد، به جراحی دوم نیاز است، به خصوص اگر استئوتومی به خوبی بهبود نیابد.
آیا پای پرانتزی دردناک است؟
پای پرانتزی در کودکان کم‌سن‌تر اصلاً دردی ندارد. با رشد کودک، خمیدگی می تواند منجر به ناراحتی در مفاصل لگن، زانوها یا قوزک ها شود؛ زیرا پای خمیده فشار زیادی را به این مفاصل وارد می کند.
تشخیص علائم پای پرانتزی
این وضعیت به راحتی قابل تشخیص است. زمانی که بایستید و قوزک پاهایتان را کنار هم قرار دهید، زانوهایتان یکدیگر را لمس نمی کنند. پاهای پرانتزی متقارن به نظر می رسند.
در کودکان، زمانی که کودک به سن ۱۲ تا ۱۸ ماهگی برسد، پای پرانتزی در اکثر موارد شروع به بهبود میکند. اگر پس از سن ۲ سالگی پاهای کودکتان هنوز خمیده است یا اگر وضعیتش بدتر شده است، باید با متخصص ارتوپد، صحبت کنید.
آیا می‌توان از پای پرانتزی پیشگیری کرد؟
هیچ روش پیشگیری شناخته‌شده‌ای برای پای پرانتزی وجود ندارد. در برخی موارد، ممکن است بتوانید از برخی علل پای پرانتزی جلوگیری کنید. برای مثال، با رساندن مقدار کافی ویتامین D به کودک خود، هم از طریق رژیم غذایی و هم از طریق نور آفتاب، می توانید از نرمی استخوان جلوگیری کنید.
فیزیوتراپی پس از استئوتومی زانو
شما باید انتظار مقدار متوسطی درد پس از جراحی داشته باشید. پس از ترخیص، مصرف داروهای مسکن خود را همانطور که توسط پزشک بخش تجویز شده‌است، در منزل ادامه دهید. کنترل درد به منظور انجام کامل تمرینات و راه‌رفتن منظم در طول روز اهمیت دارد. پس از جراحی، استفاده از یک بسته یخ به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه، هر دو ساعت، برای کاهش تورم و تسکین موقتی درد می تواند مفید باشد.
قبل از استفاده از یخ، مطمئن شوید که زانو و پایتان کاملاً حس دارد (یعنی بی‌حسی نداشته باشید). بسته یخ را مستقیماً روی پوست قرار ندهید. آن را درون یک حوله کوچک یا روبالشی بپیچید و سپس روی زانو بگذارید. قبل، در حین و پس از استفاده از بسته یخ پوست خود را چک کنید تا مطمئن شوید که واکنش غیرمنتظره ای رخ نداده باشد. در صورت وجود هر نوع مشکل، به دنبال مشاوره پزشکی باشید.
ورم پس از عمل پای پرانتزی
وجود ورم در زانو پس از جراحی طبیعی است. ممکن است چند هفته تا چند ماه طول بکشد تا به طور کامل رفع شود. با بالاگذاشتن پا (گذاشتن انتهای پا روی بالش یا چارپایه) به نحوی که مچ پا بالاتر از مفصل لگن باشد، می‌توان ورم را کاهش داد. صاف‌کردن کامل زانو در اولین زمان ممکن، مهم است، پس هنگام استراحت، بالش یا اجسام مشابه را زیر زانوی خود قرار ندهید.
فیزیوتراپی پس از عمل پای پرانتزی
فیزیوتراپی نقش مهمی در بازتوانی دارد. شما باید به توصیه های فیزیوتراپیست خود عمل کنید و تنها تمرین ها و فعالیت هایی که به شما توصیه کرده‌است را انجام دهید. این تمرینات را از همان عصر روز جراحی آغاز کنید. هر تمرین را با ده بار تکرار و حداقل سه بار در روز انجام دهید تا زمانی که فیزیوتراپیست به صورت سرپایی شما را بررسی کند. حفظ کیفیت تمرین مهمتر است؛ بنابراین اگر در حال از دست‌دادن تکنیک یا خسته‌شدن قبل از تکمیل ده بار تکرار هستید، لطفاً تا زمانی که می‌توانید تمرینات را به شکل درست انجام دهید.
دکتر رضا نادری، جراح و فوق تخصص ارتوپد در تهران
