استخوان سزاموئید چیست ؟

استخوان سزاموئید استخوانی است که درون تاندون یا عضله قرار گرفته است. این کلمه از کلمه لاتین sesamum (“دانه کنجد”) گرفته شده که بیانگر کوچک بودن کنجد است.

استخوان های کنجدی (سزاموئید) منحصر به فرد هستند زیرا تنها استخوان هایی در بدن می باشند که بوسیله مفاصل به استخوان های دیگر متصل نمی شوند. این استخوان ها  به وسیله تاندون ها به دیگر استخوان ها متصل شده و یا در درون عضلات بدن جای گرفته اند.

استخوان سزاموئید استخوانهای جاسازی شده در تاندون ها هستند. این استخوان های کوچک و گرد معمولاً در تاندون های دست، زانو و پا دیده می شوند. استخوان های سزاموئید برای محافظت از تاندون ها در برابر فشار و ساییدگی عمل می کنند.

نمونه های استخوان های کنجدی در بدن شامل کشکک زانو و دو استخوان کوچک در پا می شوند که هر کدام تقریبا به اندازه یک دانه ذرت می باشند. این دو استخوان در زیر سر استخوان متاتارس اول پا قرار دارند که یکی از آن ها در قسمت بیرونی و دیگری در نزدیکی قسمت میانی پا جای گرفته است. این استخوان ها در تاندون خم کننده شست پا قرار دارند.

ساختار و عملکرد استخوان سزاموئید (استخوان کنجدی) 

استخوان سزاموئید (استخوان های کنجدی) در پا کاربردهایی چندگانه دارند. آن ها وزن بدن را تحمل کرده، به تاندون ها اجازه اعمال نیروهای بیشتر بر روی استخوان را می دهند. هنگامی که تاندون های احاطه کننده استخوان های سزاموئید تحریک و ملتهب می شوند، سزاموئیدیت رخ می دهد.

 به گفته آکادمی جراحان ارتوپدی، رقصنده های باله، دوندگان و دریافت کنندگان در بازی بیس بال به دلیل فشار هایی که در حین این فعالیت ها بر روی پاهایشان وارد می شود، بیشتر مستعد ابتلا به سزاموئیدیت هستند. همچنین، افراد دارای قوس شدید پا نیز به دلیل فشار اضافی که بر پای آن ها وارد می شود در معرض خطر بالای ابتلا به استخوان سزاموئید (سزاموئیدیت) قرار دارند.

علائم استخوان کنجدی

استخوان سزاموئید شست پا علاوه بر سزاموئیدیت در معرض شکستگی نیز قرار دارند. گاهی اوقات، تمایز این دو بیماری از یکدیگر دشوار می باشد. هنگامی که فردی به شکستگی استخوان سزاموئید مبتلا می شود درد و تورم و گاه کبودی فورا اتفاق می افتد اما افراد مبتلا به سزاموئیدیت درد را به صورت تدریجی تجربه خواهند کرد. دیگر علائم سزاموئیدیت شامل موارد زیر می شوند:

✅ مشکل در صاف و خم کردن شست پا

✅ تورم

✅ درد، مخصوصا در کف پا

از آنجایی که استخوان سزاموئید در طول زمان بوجود می آید، امکان دارد فرد دردی مبهم را تجربه کند که در طول روز پدیدار شده و از بین می رود. این درد معمولا در کف پا و انگشتان آن بروز می کند.

درد ایجاد شده توسط استخوان سزاموئید می تواند سبب لنگیدن فرد در هنگام راه رفتن شود. علاوه بر آن، این افراد جهت کاهش فشار اضافی و درد، وزن خود را بر روی پای دیگر خود یا روی کنار بیرونی پای مبتلا وارد می کنند.

بیشتر بخوانید: فواید سرد کردن و گرم کردن در ورزش

 عوامل بروز سزاموئیدیت

استخوان سزاموئید معمولاً به دلیل استفاده بیش از حد از تاندون های درگیر با استخوان های کوچک جلوی پا است. تاندون ها در صورتی که آسیب های مکرر مانند پوشیدن کفش پاشنه بلند یا کفش های نامناسب را بینند ممکن است ملتهب شوند.

چه کسانی در معرض خطر سزاموئیدیت اند؟

اگر به ورزش و فعالیت هایی بپردازید که نیاز به فشار زیادی بر روی پا باشد، در معرض خطر بیشتری قرار دارید. دویدن، بسکتبال و باله فعالیت هایی که ممکن است شما را دچار سزاموئیدیت کند.

🛑 این مقاله را حتما بخوانید: شکستگی استخوان کف پا (متاتارس) از علائم تا درمان

تشخیص سزاموئیدیت

پزشک تشخیص سزاموئیدیت را با پرسش از فرد در ارتباط با علائم او شروع می کند. سوالاتی که امکان دارد پزشک بپرسد شامل موارد زیر می شوند:

➖ چه فعالیت هایی را به طور معمول انجام می دهید؟

➖ درد چگونه شروع شد؟

➖ چه فعالیت هایی علائم را بهتر یا بدتر می کنند؟

➖ چه داروها یا درمان هایی سبب احساس بهتری در شست پا می شوند؟

همچنین، پزشک شست پای فرد را معاینه کرده و از او می خواهد تا شست خود را خم و صاف کند. علاوه بر آن، امکان دارد پزشک از فرد بخواهد جهت معاینه پا و شست آن و همچنین شناسایی شکستگی های استخوانی احتمالی، رادیوگرافی انجام دهد.

در برخی موارد، پزشک می تواند تصویر برداری MRI یا اسکن هسته ای استخوان را جهت تشخیص آسیب های استخوانی احتمالی به بیمار پیشنهاد دهد. با این حال، ظاهر استخوان های کنجدی متفاوت بوده که این می تواند تشخیص وجود شکستگی را برای پزشک دشوار سازد.

 درمان استخوان سزاموئید

استخوان سزاموئید معمولا به جراحی یا دیگر مداخلات نیازی ندارد. اغلب برنامه های درمانی بر روی تغییرات سبک زندگی و کفی ها و کفش های طبی تمرکز دارند.

تغییرات سبک زندگی

اولین قدم، پایان دادن به هر گونه فعالیتی است که امکان دارد علت استخوان سزاموئید باشد. همچنین اجتناب از دیگر فعالیت هایی که فشار اضافی بر روی پنجه پا اعمال می کنند، ضروری است. علاوه بر این موارد، فرد باید پای خود را بالا برده و بر روی آن یخ قرار دهد.

در صورتیکه کفش های پاشنه بلند یا دیگر کفش ها بر روی استخوان های سزاموئید فشار وارد کنند، فرد باید از پوشیدن آن ها خودداری کرده و کفش هایی با راحتی و حمایت بیشتر انتخاب کند. کفش های دارای کف سخت و پاشنه کوتاه بهترین گزینه می باشند.

داروها و ارتوتیک ها (کفی های طبی یا ارتوز)

در صورتیکه درد پا فرد را آزار دهد می تواند یک داروی ضد التهاب مانند ایبوپروفن مصرف کند. تزریق موضعی یک آمپول کورتیزون نیز می تواند به کاهش تورم کمک کند.

ارتوزها، مانند کفی های نرم که در کفش ها وجود دارند، می توانند مفید باشند. در موارد خفیف، امکان دارد فرد بتواند از یک کفی طبی بدون نسخه استفاده کند. همچنین، کفی هایی وجود دارند که مخصوص پای فرد هستند. یک کفی خوش ساخت باید تا حدود یک سال دوام داشته باشد.

گاهی اوقات، بستن شست پا به انگشت کناری آن می تواند سبب کاهش علائم شود. این انگشتان باید به میزان اندکی به سمت پایین قرار داده شوند. فرد می تواند در ارتباط با چگونگی انجام این کار از پزشک یا فیزیوتراپیست خود سوال کند.

جراحی

در صورتی که دیگر روش ها موفق نباشند، امکان دارد برداشت یکی از استخوان های سزاموئید با جراحی نیاز باشد. بهترین کار این است که تنها یکی از دو استخوان سزاموئید برداشته شود. برداشت هر دو استخوان می تواند اثری مخرب بر روی شست پا داشته باشد. در چنین وضعیتی، انگشت شست به درستی در جای خود قرار نمی گیرد.

در طول جراحی، فرد تحت بیهوشی عمومی یا نخاعی قرار خواهد گرفت. جراح بر روی کف پا برشی ایجاد کرده و سپس بافت نرم اطراف استخوان آسیب دیده را کنار می زند. جراحان مراقب خواهند بود تا به عصبی که در امتداد استخوان قرار دارد آسیب نرسانند. پس از اینکه استخوان برداشته شد، بافت نرم دوباره بر جای خود قرار داده شده و برش بسته می شود. محل برش به استخوانی بستگی دارد که برداشته می شود.

درمان غیر جراحی استخوان کنجدی

برای صدمات سزاموئید شست پا، بسته به نوع آسیب دیدگی و شدت آن، شامل گزینه های زیر می باشد:

• استفاده از پد های مخصوص در داخل کفش. این پدها داخل کفش قرار داده می شود تا التهاب ناحیه سزاموئید را کاهش دهد.
• بی تحرکتی. گچ گیری پا در موارد شکستگی استخوان های سزاموئید. هم چنین می توان از عصا برای جلوگیری از سنگین شدن پا استفاده کرد.
• داروهای خوراکی. داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAID) مانند ایبوپروفن اغلب در کاهش درد و التهاب مفید هستند.
• فیزیوتراپی. دوره توان بخشی پس از بی حرکتی، گاهی شامل فیزیوتراپی و سونوگرافی درمانی است.
• تزریق استروئید. در برخی موارد ، کورتیزون به منظور کاهش درد و التهاب به مفصل تزریق می شود.
• دستگاه های ارتز. دستگاه های ارتوتیک سفارشی که در کفش قرار می گیرند ممکن است برای درمان طولانی مدت استخوان سزاموئید تجویز شوند تا فشار وارد شده به پا متعادل شود.

شش روش برای درمان سزاموئیدیت در خانه

در بیشتر موارد ، سزاموئیدیت در خانه قابل درمان است. برخی از بهترین روشهای درمانی عبارتند از:

• فعالیتهایی را که باعث درد می شوند، از جمله ورزش و دویدن را کم یا متوقف کنید
• برای کاهش درد و التهاب از داروهای مسکن بدون نسخه استفاده کنید
• برای کاهش تورم، هر ۳ ساعت ۱۰ دقیقه یخ بمالید
• کفش هایی با پاشنه کوتاه و کف نرم بپوشید
• یک کفی اضافه کنید تا بالشتک اضافی داخل کفش شما قرارگیرد
• برای جلوگیری از تحریک و التهاب تاندون در آینده از پوشیدن کفش های پاشنه بلند خودداری کنید

برای درمان کامل درد سزاموئیدیت در منزل معمولاً حدود شش هفته طول می کشد. با این حال، اگر درد شدیدی در انگشت شست پا دارید، باید برای معالجه به پزشک ارتوپدی مراجعه کنید.

بیشتر بدانید: علت استخوان ناویکولار فرعی در قوزک پا چیست؟

نحوه پیشگیری از استخوان سزاموئید

پوشیدن کفشی راحت و منعطف میتواند به پیشگیری از استخوان سزاموئید کمک کند. کفش های جاذب ضربه، بطور مخصوصی موثر هستند. کفش ها باید هر ۶ ماه و در صورتی که فرد بسیار فعال است به دفعات بیشتر تعویض شوند.

افراد می توانند از کفی های حمایتی یا پدهای مخصوصی به نام پد کف پایی ( پد متاتارسال) استفاده کنند. این پد جهت کاهش فشار روی استخوان های سزاموئید حمایت بیشتری را به کف پا ارائه می دهد. گاهی اوقات، سزاموئیدیت در اثر پرونیشین (PRONATION) بیش از حد به وجود می آید. در این حالت پای فرد در هنگام راه رفتن به صورت جزئی به سمت داخل می چرخد. فرد می تواند جهت اصلاح این مورد از یک فیزیوتراپیست یا مربی کارآزموده کمک گیرد. این مربی می تواند نحوه کاهش فشار بر روی مفاصل پا را به او آموزش دهد.

راه های پیشگیری از پرونیشن بیش از حد شامل برداشتن گام های کوچک تر و متمرکز کردن فشار بر روی بخش میانی پا به جای لبه های کفی کفش در هنگام قرار دادن پا بر روی زمین می باشد. پزشک می تواند جهت کاهش بروز پرونیشن بیش از حد، ارتوز های سفارشی (کفی) را تجویز کند.

پس از این که علائم فرد بهبود یافتند، او باید جهت کاهش خطر ابتلای دوباره به سزاموئیدیت الگو های فعالیت خود را تغییر دهد. برای مثال، در صورتی که دویدن بیش از حد سبب بروز یا تشدید استخوان سزاموئید می شود فرد باید دویدن را با ورزش های دیگری مانند دوچرخه سواری یا شنا کردن که فشار کمتری به مفاصل وارد می کنند، جایگزین کند.

دکتر رضا نادری متخصص ارتوپدی، آرتروسکوپی، آرتروپلاستی و متخصص مچ پا در تهران