سندرم تونل تارسال (Tarsal Tunnel Syndrome) نوعی فشار یا گیر افتادگی عصب در ناحیه مچ پا است. این عارضه زمانی رخ می‌دهد که عصب تیبیال خلفی (Tibial Nerve) در تونلی که در قسمت داخلی مچ پا (در پشت قوزک داخلی) عبور می‌کند، تحت فشار قرار گیرد. سندرم تونل تارسال یک بیماری ناشی از فشار یا کشش مداوم روی عصب تیبیال (درشت نی) می باشد. در این نوشتار به بررسی علائم، علت ایجاد، روش تشخیص و درمان سندروم تونل تارسال (TTS) می پردازیم.
عصب تیبیال از عصب سیاتیک انشعاب گرفته و پس از طی مسیر از پشت زانو وارد قسمت خلفی ساق پا می شود و به عضلات آن ناحیه عصب دهی می کند. عصب تیبیال در ناحیه مچ پا از درون تونل تارسال عبور می کند. تونل تارسال، کانالی تنگ در پشت قوزک داخلی مچ پا می باشد که توسط استخوان و بافت نرم احاطه شده است.
علائم سندروم تونل تارسال مچ پا
افراد مبتلا به سندرم تونل تارسال امکان دارد درد، بی حسی یا گز گز را احساس کنند. این درد می توان در هر جایی از مسیر عصب تیبیال احساس شود اما نواحی رایج احساس درد در کف پا یا قسمت داخلی مچ پا هستند. این درد می تواند مانند موارد زیر احساس شود:
- درد تیز و تیر کشنده
- سوزن سوزن شدن
- احساس برق گرفتگی
- احساس سوزش در کف پا
علائم بسته به هر فرد متفاوت هستند. در حالی که برخی افراد علائمی را تجربه می کنند که به صورت تدریجی در حال پیشرفت هستند، برخی دیگر علائمی را تجربه می کنند که به صورت بسیار ناگهانی پدیدار می شوند. درد و دیگر علائم اغلب با فعالیت فیزیکی افزایش می یابند. با این حال، در صورتی که این وضعیت طولانی مدت باشد، برخی افراد این درد یا گز گز را حتی در شب یا هنگام استراحت نیز احساس می کنند.
علت ایجاد سندروم تونل تارسال
سندرم تونل تارسال در اثر فشرده شدن یا کشیده شدن عصب تیبیال ایجاد شده و اغلب ثانوی به عوامل دیگر به وجود می آید. این عوامل شامل موارد زیر می شوند:
- صافی کف پا می تواند سبب کشیدگی عصب تیبیال شود.
- برجستگی های خوش خیم استخوانی در تونل تارسال
- واریس ورید های غشای احاطه کننده عصب تیبیال که سبب ایجاد فشار بر روی عصب می شود.
- التهاب ناشی از آرتریت
- ضایعات و توده هایی مانند تومور ها و لیپوما ها در نزدیکی یا داخل عصب تیبیال
- آسیب ها یا ضربه ها مانند شکستگی یا پیچ خوردگی مچ پا. التهاب و تورم ناشی از این موارد می تواند به سندرم تونل تارسال منجر شود.
- دیابت می تواند سبب آسیب پذیری بیشتر این عصب در مقابل فشردگی و کشش شود.
تشخیص گرفتگی کانال مچ پا
در صورتیکه فرد تصور بر ابتلا به سندرم تونل تارسال دارد باید با یک پزشک ملاقات کند تا او به تشخیص علت و ایجاد یک برنامه درمانی جهت بدتر نشدن وضعیت بیماری کمک کند. پزشک عمومی می تواند فرد را به یک جراح ارتوپد یا متخصص پا ارجاع دهد.
در جلسه ملاقات با پزشک، پزشک از فرد در ارتباط با پیشرفت علائم و سابقه پزشکی او مانند ضربه به آن ناحیه سوالاتی خواهد پرسید. پزشک، پا و مچ آن را معاینه کرده و به دنبال خصوصیات فیزیکی می گردد که می توانند بیانگر ابتلا به سندرم تونل تارسال باشند (مثل تحلیل رفتن عضلات کف پا).
علامت تینل چیست؟
پزشک احتمالا تست تینل را برای فرد انجام خواهد داد که این آزمایش شامل وارد کردن ضربه ای آرام به عصب تیبیال می شود. در صورتی که در اثر این ضربه احساس گز گز شدن یا درد تجربه شود ابتلا به سندرم تونل تارسال مشخص می شود.
علاوه بر آن، امکان دارد پزشک انجام آزمایش های دیگری را برای یافتن یک علت زمینه ای درخواست دهد. از جمله این آزمایش ها می توان به الکترومیوگرافی اشاره کرد که می تواند اختلالات عملکردی عصبی را تشخیص دهد. همچنین، در صورتیکه پزشک در ارتباط با علت ایجاد سندرم تونل تارسال به وجود یک توده یا زائده استخوانی مشکوک باشد می تواند انجام MRI را درخواست دهد.
عوارض سندرم تونل تارسال
در صورتی که سندروم تونل تارسال درمان نشود، می تواند به آسیب عصبی دائم و غیر قابل بازگشت منجر شود. از آنجایی که این آسیب عصبی، پای فرد را تحت تاثیر قرار می دهد، راه رفتن یا ادامه دادن به فعالیت های عادی برای او دردناک می باشند.
درمان سندرم تونل مچ پا
درمان سندروم تونل تارسال به علائم فرد و علت زمینه ای درد او بستگی دارد.
درمان های خانگی سندرم تونل تارسال
فرد می تواند جهت کاهش التهاب که خود به کاهش فشار بر روی عصب منجر می شود از دارو های ضد التهاب (از جمله انواع غیر استروئیدی) استفاده کند. استراحت کردن، اعمال یخ، کمپرس کردن و بالا بردن پا که به درمان RICE نیز شناخته می شوند می توانند به کاهش التهاب و تورم کمک کنند.
روش های درمانی تجویز شده توسط پزشک
در برخی موارد، گچ یا آتل یا بریس برای بی حرکت سازی پا و محدود کردن حرکتی استفاده می شوند. در صورتی که فرد به طور طبیعی به صافی کف پا دچار است، می تواند از کفی هایی استفاده کند که از قوس پا حمایت می کنند.
جراحی
در موارد شدید و طولانی مدت، پزشک می تواند انجام یک عمل جراحی را به نام رهایی تونل تارسال پیشنهاد دهد. در حین این فرایند، جراح از پشت مچ تا پایین قوس پا یک برش ایجاد می کند. این کار رباطی را آزاد کرده که در نتیجه آن عصب آزاد می شود.
یک عمل جراحی دیگر با کمترین سطح تهاجم ( جراحی اندوسکوپیک) نیز توسط برخی جراحان انجام می شود که در آن برش های بسیار کوچک تری بر روی مچ پا ایجاد می شوند. در این جراحی از ابزار هایی کوچک جهت قطع کردن رباط استفاده می شود. از آنجایی که آسیب رسیده به بافت ها کمتر می باشد، خطر ابتلا به عوارض و زمان بهبودی نیز کاهش می یابد.
روش‌های مؤثر برای پیشگیری از سندرم تونل تارسال
۱. انتخاب کفش مناسب
برای حفظ سلامت مچ پا، از کفش هایی استفاده کنید که قوس استاندارد و کفی نرم و انعطاف پذیر دارند.کفش‌های تنگ، پاشنه‌بلند یا سفت می‌توانند به عصب تیبیال فشار وارد کنند، پس بهتر است از آن‌ها پرهیز کنید. در صورت صافی کف پا یا قوس زیاد، استفاده از کفی طبی متناسب با فرم پا نقش مهمی در پیشگیری دارد.
۲. حفظ وزن در محدوده سالم
وزن اضافی یکی از عوامل اصلی وارد شدن فشار مداوم به مچ پا و ناحیه تونل تارسال است. با کاهش وزن و حفظ تعادل بدنی می‌توان خطر بروز فشردگی عصب را به شکل قابل توجهی کاهش داد.
۳. ورزش و کشش مداوم عضلات پا
تمرین‌هایی مانند چرخاندن مچ پا، کشش تاندون آشیل و ماساژ آرام کف پا به بهبود جریان خون و کاهش التهاب کمک می‌کنند.انجام حرکات کششی پس از پیاده روی یا ورزش روزانه باعث حفظ انعطاف پذیری و کاهش فشار روی عصب ها می‌شود.
۴. پرهیز از فشار و التهاب طولانی‌مدت
در صورت احساس درد، سوزش یا ورم در مچ پا، بلافاصله استراحت کنید و از کمپرس سرد استفاده نمایید. ادامه‌ی فعالیت در شرایط دردناک، می‌تواند التهاب را مزمن و فشار روی عصب را تشدید کند.
۵. مدیریت بیماری‌های زمینه‌ای
بیماری‌هایی مانند دیابت، آرتریت روماتوئید و واریس پا می‌توانند زمینه‌ساز التهاب عصب تیبیال باشند. کنترل منظم این بیماری ها و پیگیری درمانی، خطر ابتلا به سندرم تونل تارسال را به حداقل می‌رساند.
۶. استفاده از جوراب‌های فشاری مناسب
جوراب های ورزشی یا فشاری استاندارد می‌توانند گردش خون را در پا بهبود بخشند و از تورم و خستگی عضلات مچ پا جلوگیری کنند.به‌ویژه در افرادی که مدت زیادی سرپا می‌مانند، استفاده از این جوراب ها توصیه می‌شود.
دکتر رضا نادری متخصص ارتوپدی ، آرتروسکوپی ، آرتروپلاستی و فلوشیپ جراحی مچ پا در تهران
همیارسیستم
