آرتریت روماتوئید نوعی بیماری التهابی و خود ایمنی است. وقتی سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلولهای سالم فرد حمله کند، در واقع شخص دچار بیماری خودایمنی شده است. این بیماری باعث میشود نواحی آسیبدیده بدن فرد دچار تورمهای دردناکی شود.
معمولا بیماری آرتریت روماتوئید به صورت همزمان به بسیاری از مفصلها حمله می کند. این بیماری بر مفصلهای دستها، مچ دستها و زانوها تاثیر میگذارد. در بیماری آرتریت روماتویید، پوشش مفصل متورم شده و بافت آن مفصل (غضروف مفصلی) آسیب میبیند. آسیب مفصل منجر به احساس درد طولانی و مزمن، بی ثباتی و بدشکلی (تغییر شکل) آن میشود. در ادامه میتوانید عکس آرتریت روماتید را مشاهده کنید.
آرتریت روماتویید بر دیگر بافت های بدن نیز تاثیر میگذارد و باعث ایجاد مشکلاتی در ریهها، قلب و چشمها نیز خواهد شد.
علائم و نشانه های آرتریت روماتوئید
نشانهها و علائم این بیماری شامل موارد زیر هستند:
- احساس درد در مفصلها (بیش از یک مفصل)
- خشکی مفصلها (بیش از یک مفصل)
- حساس شدن و تورم مفصلها (بیش از یک مفصل)
- علایم مشابه در دو سمت بدن (مثل دو دست یا دو زانو)
- کاهش وزن
- تب
- خستگی
- ضعف
آرتریت پا
آرتریت یا سایش متداول ترین نوع آرتروز است. این می تواند شامل التهاب و تورم در مفاصل و اطراف آن و بافت نرم اطرافش باشد. یکسری راهکارها برای کاهش درد، سفتی و تورم وجود دارد که بیماران آرتروز اغلب به خوبی می دانند.
علاوه بر پوشیدن کفش مناسب، داروهای مسکن و جراحی، روش های دیگری نیز وجود دارند که می توانند درد ناشی از روماتیسم مفصلی را کاهش دهند. در ادامه ۸ نکته برای جلوگیری از درد آرتریت پا ذکر شده که بیان میکنیم:
⇐رشته ورزشی خود را تغییر دهید، ورزش برای حفظ تحرک مفاصل شما اهمیت زیادی دارد و انتخاب ورزش هایی مانند شنا که فشار زیادی به پا وارد نمی کنند، به جلوگیری از درد آرتریت پا کمک می کند.
⇐به یک متخصص پا مراجعه کنید، یک متخصص پا می تواند به شما کمک کند تا کفی طبی مناسب برای کفش خود را پیدا کنید و همچنین با مراقبت از پینه یا دیگر آسیب های پا، باعث می شود که احساس بهتری داشته باشید.
⇐کفش هایی بخرید که واقعاً آنها را میپوشید، افراد همیشه کفش های مخصوصی را که برای آنها تجویز می شود، نمی پوشند. این موضوع می تواند دلایل مختلفی مانند نارضایتی از اندازه، راحتی و یا ظاهر آن کفش داشته باشد. کفش های جدید را با پوشیدن آنها در موقعیت های مختلف، امتحان کنید.
⇐تسکین درد آرتریت پا با کاهش وزن، هرچه وزن شما بیشتر باشد، احتمال درد پا بر اثر روماتیسم مفصلی افزایش پیدا می کند.
⇐به پای خود استراحت دهید، از ایستادن روی پا در تمام طول روز خودداری کنید. سعی کنید فعالیت های خود را به طور متناوب انجام دهید، به طوری که بخشی از روز را بنشینید و در مواقع دیگر کارهای خود را ایستاده انجام دهید.
⇐پاهای خود را برای وجود هر گونه مشکلی، به طور مرتب بررسی کنید، تاول ها یا بریدگی ها و خراش های جزئی را فوراً بپوشانید و در صورتی که ظرف مدت دو یا سه روز بهبود پیدا نکنند، به پزشک مراجعه کنید.
⇐حمام آب گرم پا یا ماساژ می تواند مفید باشد، سرما و گرما درمانی و ماساژ روزانه پا با روغن نارگیل می تواند به کاهش درد مفاصل پا کمک کند.
بهترین راه برای کاهش درد پا این است که آرتریت پا را تحت کنترل درآورید. در این صورت می توانید پاهای خود را از هرگونه مشکلی دور نگه دارید.
علت روماتیسم مفصلی چیست؟
در روماتیسم مفصلی، به علت های گوناگونی، امکان درگیر شدن مفاصل، وجود دارد. از میان این عوامل، عامل مهم واکنش خود ایمنی بدن، اهمیت بسزایی دارد.
یکی از راه های دفاعی سیستم ایمنی بدن، تولید پادتن و آنتی بادی، به منظور از بین بردن عوامل بیگانه ی نفوذ کرده به بدن، می باشد. با این روند بدن از خود در برابر انواع باکتری ها و میکروب های بیماری زا دفاع می کند و سلامت بدن را تضمین می کند. در مواردی، سیستم ایمنی بدن دچار اشکال می شود.
آرتریت روماتوئید یک اختلال التهابی مزمن است که مفاصل شما را درگیر می کند. در برخی از افراد، این بیماری می تواند به طیف گسترده ای از سیستم های بدن از جمله پوست، چشم ها، ریه ها قلب و رگ های خونی آسیب برساند.
آرتریت روماتوئید زمانی اتفاق می افتد که سیستم ایمنی بدن شما به اشتباه به بافت های بدن خود حمله کند. بر خلاف آسیب ساییدگی و پارگی آرتروز، آرتریت روماتوئید بر روی مخاط مفاصل شما تأثیر می گذارد، ورم دردناکی ایجاد می کند که در نهایت می تواند منجر به فرسایش استخوان و تغییر شکل مفصل شود.
التهاب همراه با آرتریت روماتوئید همان چیزی است که می تواند به سایر قسمت های بدن نیز آسیب برساند. در حالی که انواع جدید داروها گزینه های درمانی را به طرز چشمگیری بهبود بخشیده اند، آرتریت روماتوئید شدید هنوز هم می تواند باعث ناتوانی های جسمی شود.
علت ابتلا به آرتریت روماتوئید چیست؟
آرتریت روماتوئید نتیجه ی پاسخ ایمنی است که طی آن سیستم ایمنی بدن به سلول های سالم خودش حمله ور می شود. دقیقا مشخص نیست که این بیماری به چه دلایلی ایجاد میشود اما عواملی وجود دارند که میتوانند خطر ایجاد بیماری را افزایش دهند.
عکس آرتریت روماتید
عوامل خطرساز ابتلا به آرتریت روماتوئید
محققان روی عوامل محیطی و ژنتیکی مختلفی تحقیق کردهاند تا بتوانند به این نکته پی ببرند که آیا این عوامل می توانند میزان خطر ابتلا به این بیماری را تغییر دهند یا نه.
عواملی که خطر ابتلا را زیاد می کنند:
۱- سن
آرتریت روماتویید میتواند در هر سنی شروع شود اما با افزایش سن احتمال ابتلا به این بیماری افزایش مییابد. احتمال ابتلا به آرتریت روماتویید پس از ۶۰ سالگی به بیشترین حد می رسد.
۲- جنسیت
معمولا احتمال ابتلا به آرتریت روماتویید در زنان، ۲ تا ۳ برابر بیشتر از مردان است.
۳- خصوصیات ارثی/ ژنتیکی
افراد دارای ژن های خاص، بیشتر مبتلا به آرتریت روماتویید می شوند. به این ژنها، آنتیژن گلبولهای سفید انسانی (HLA) ژنوتیپ کلاس ۲ میگویند. این ژن ها میتوانند علایم آرتریت روماتوییدرا تشدید کنند. اگر افرادی که زمینه وراثتی ابتلا به این بیماری را دارند، در معرض عوامل محیطی (مانند سیگار کشیدن یا چاقی) قرار گیرند احتمال ابتلا به آرتریت روماتویید بیشتر خواهد شد.
۴- سیگار کشیدن
پژوهشهای متعددی نشان دادهاند که سیگار کشیدن، خطر ابتلا به آرتریت روماتویید را افزایش داده و بیماری را وخیم تر میکند.
۵- سابقه زایمان
ممکن است احتمال ابتلا به آرتریت روماتویید در آن دسته از زنانی که هرگز زایمان نداشتهاند، بیشتر باشد.
۶- قرار گرفتن در معرض برخی عوامل در سن پایین
قرار گرفتن در معرض برخی عوامل در سن پایین میتواند خطر ابتلا به روماتیسم مفصلی را در بزرگسالی افزایش دهد. به عنوان مثال دانشمندان در یک مطالعه دریافتند که احتمال ابتلا به این بیماری در سن بالا در آن دسته از کودکانی که مادرشان سیگار میکشند، دو برابر است. همچنین کودکانی که خانوادههایی با درآمد کم دارند، بیشتر ممکن است در بزرگسالی به آرتریت روماتویید دچار شوند.
۷- چاقی بیش از حد
برخلاف مشخصههای بالا که خطر ابتلا به آرتریت روماتویید را افزایش میدهند، حداقل یک مشخصه وجود دارد که میتواند احتمال ابتلا به این بیماری را کاهش دهد.
۸- شیر دادن
آن دسته از زنانی که به نوزاد خود شیر دادهاند، کمتر ممکن است به آرتریت روماتویید دچار شوند.
تشخیص آرتریت روماتوئید
با بررسی علایم بیماری، انجام معاینه ی جسمانی و بررسی های آزمایشگاهی و تصویربرداری اشعه ایکس میتوان آرتریت روماتویید را تشخیص داد. بهتر است این بیماری تا ۶ ماه پس از شروع نشانهها تشخیص داده شود. در این صورت روند درمان زودتر شروع شده و روند پیشرفت بیماری کند یا متوقف خواهد شد (برای مثال وارد شدن آسیب به مفصلها).
یکی از نکات مهم این است که تشخیص و درمان موثر میتواند میزان التهاب را کنترل یا سرکوب کند و پیامدهای آسیب رسان این بیماری را نیز کم کند.
چه کسی باید آرتریت روماتوئید را تشخیص داده و آن را درمان کند؟
پزشک یا گروهی از پزشکان که در زمینه درمان و مراقبت از بیماران مبتلا به آرتریت روماتویید تخصص دارند (روماتولوژیست ها)، باید این بیماری را تشخیص داده و آن را درمان کنند. از آنجایی که نشانهها و علائم این بیماری کاملا اختصاصی نیستند و میتوان این نشانهها را به دیگر بیماریهای التهابی مفصل نیز نسبت داد، بسیار مهم است که روماتولوژیست ها وظیفه تشخیص و درمان این بیماری را برعهده داشته باشند.
درمان آرتریت روماتوئید
با مصرف دارو (ها) و انجام راهکارهای خود کنترلی میتوان آرتریت روماتویید را به خوبی درمان کرد. معمولا با مصرف داروهایی که پیشرفت بیماری را کند کرده و از ایجاد بدشکلی در مفصل جلوگیری میکنند، میتوان این بیماری را درمان کرد. به این داروها، داروی ضد روماتیسمی تغییر دهنده روند بیماری (DMARDS) گفته میشود. داروهای تغییردهنده واکنش بیولوژیکی نیز دیگر داروهایی هستند که میتوانند اولویت دوم درمان موثر باشند.
بیماران مبتلا به آرتریت روماتویید میتوانند علاوه بر مصرف دارو، با انجام راهکارهای اثبات شده خودکنترلی میزان درد و ناکارآمدی خود را کاهش دهند. در ضمن افراد میتوانند با پیگیری درمان، انجام فعالیتهای مهم زندگی خود را از سر بگیرند. پنج راهکار مدیریت آرتروز موثر و ساده وجود دارند که میتوان با فهمیدن چگونگی انجام آنها درد را کاهش داده و عملکرد مفصلها را بهتر کرد.
نقش ارتوپد در درمان آرتریت روماتویید
کنترل بیماری
آرتریت روماتوئید روی بسیاری از جنبههای زندگی از جمله کار، اوقات فراغت و فعالیتهای اجتماعی فرد تاثیر میگذارد. خوشبختانه چندین راهکار کمهزینه در اجتماع وجود دارد که نشان دادهاند میتوانند کیفیت زندگی را بهتر کنند. مانند:
– فعالیت خود را بیشتر کنید
متخصصان توصیه میکنند که افراد بزرگسال حداقل برای ۱۵۰ دقیقه در هفته فعالیت فیزیکی داشته باشند. فعالیتهایی مانند پیادهروی، شنا یا دوچرخهسواری حداقل برای ۵ روز در هفته به مدت ۳۰ دقیقه می تواند بسیار مفید باشد. میتوانید این سی دقیقه را به سه قسمت ده دقیقهای در روز تقسیم کنید. در ضمن با فعالیت جسمانی مداوم میتوان خطر پیشرفت بیماریهای مزمنی مثل بیماری قلبی، دیابت و افسردگی را نیز کاهش داد.
– برنامههای مرتبط با فعالیت جسمی موثر را دنبال کنید
اگر نگران بدتر شدن آرتریت خود هستید یا نمیدانید روش درست فعالیتهای جسمی چگونه است؛ بهتر است در برنامههای مرتبط با فعالیتهای فیزیکی شرکت کنید. با شرکت در اینگونه برنامهها به کاهش درد و ناتوانیهای مرتبط با آرتریت روماتویید کمک خواهید کرد. همچنین با انجام این فعالیتها حال روحی بهتری خواهید داشت و بهتر میتوانید حرکت کنید.
– در کلاسهای آموزش خودکنترلی شرکت کنید
افراد مبتلا به آرتریت (شامل آرتریت روماتویید) با شرکت در این کلاسها اعتماد به نفسی کسب میکنند که بتوانند چگونگی کنترل علایم خود و چگونگی خوب زندگی کردن با آرتریت و چگونگی تاثیر آرتریت بر زندگی خود را بیاموزند.
– سیگار را ترک کنید
کشیدن سیگار باعث بدتر شدن این بیماری شده و مشکلات دیگری نیز برای سلامت انسان ایجاد میکند. همچنین سیگار کشیدن باعث میشود که فرد نتواند به اندازه کافی از لحاظ جسمی فعال باشد. همان طور که گفته شد فعالیت جسمانی نقش مهمی در کنترل آرتریت روماتویید دارد.
– به وزن ایدهآل برسید
چاقی میتواند مشکلات زیادی برای افراد مبتلا به آرتریت روماتویید ایجاد کند. در نتیجه رسیدن به وزن ایدهآل برای کنترل این بیماری امر مهمی است.
عوارض آرتریت روماتوئید
آرتریت روماتویید عواقب جسمی و اجتماعی زیادی دارد و میتواند سطح کیفی زندگی فرد را کم کند. این بیماری میتواند باعث احساس درد، ایجاد ناکارآمدی و مرگ زودرس شود.
♦ابتلا به بیماری قلبی زودرس
احتمال ابتلا به بیماریهای مزمن دیگری چون بیماری قلبی و دیابت در افرادی که دچار آرتریت روماتویید میشوند، بیشتر است. برای پیشگیری از ابتلا به بیماری قلبی در این بیماران، روند درمانی آنها به گونهای پیگیری میشود که عوامل خطر ابتلا به بیماری قلبی برای آنها کاهش یابد. به عنوان مثال یکی از توصیه پزشکان به بیماران این است که وزنشان را کاهش داده و سیگار را ترک کنند.
♦چاقی
افراد چاقی که مبتلا به آرتریت روماتویید هستند، بیشتر ممکن است به عوامل خطرساز بیماری قلبی مثل فشار خون و کلسترول بالا نیز دچار شوند. البته چاقی خطر ابتلا به بیماریهای مزمنی مانند بیماری قلبی و دیابت را نیز بالا میبرد. در نهایت تاثیر دارو روی افرادی چاق هستند، کمتر از افرادی است که چاق نیستند.
♦اشتغال
ابتلا به آرتریت روماتویید، کار کردن را سخت میکند. افراد بزرگسالی که مبتلا به این بیماری هستند، سختتر میتوانند کار پیدا کنند. بسیاری از افرادی که دچار آرتریت روماتویید هستند، با گذر زمان و پیشرفت بیماری متوجه میشوند نمیتوانند مثل قبل کار کنند.
آن دسته از افرادی که در کارهایی اشتغال دارند که نیازمند نیروی جسمانی است، بیشتر ممکن است کار خود را از دست بدهند. کسانی که نوع شغلشان به گونهای است که نیاز به فعالیتهای جسمی کمتری دارند یا شغلهایی دارند که میتوانند سرعت و فعالیتهای کاری خود را تغییر دهند، کمتر ممکن است کار خود را از دست بدهند.
دکتر غلامرضا نادری
متخصص ارتوپدی و فوق تخصص مچ پا و پا