بسیاری از افراد که دچار صافی کف پا، زندگی بدون دردسری را تجربه می کنند. اما زمانی که مشکل ایجاد شود، بهتر است سریعاً برای معاینه و آگاهی از عوارض کف پای صاف، به یک متخصص مراجعه کنید. همانطور که از نام این بیماری مشخص است، مبتلایان به کف پای صاف، قوسی در ناحیه کف پا نداشته، یا این قوس بسیار کم است.
در افراد سالم، در حالت ایستاده قسمت میانی پا به زمین برخورد نمی کند. صافی کف پا تنها زمانی که با احساس ناراحتی همراه باشد، باید تحت درمان قرار بگیرد. این ناراحتی می تواند نشان دهنده ی مشکلاتی دیگر یا آمادگی برای آسیب رساندن به سایر نقاط بدن باشد. برای افرادی که کف پای صاف برای آنها مشکل ساز شده است، به منظور کم کردن این ناراحتی ها و کاهش عوارض کف پای صاف، ابزار و ورزش هایی در نظر گرفته شده است.
صافی کف پا چیست؟
مبتلایان به کف پای صاف، در کف پای خود فرو رفتگی نداشته یا این فرورفتگی بسیار ناچیز است، به طوری که در حالت ایستاده، کف پای آنها به طور کامل زمین را لمس می کند. مچ پای انسان دارای ۳۳ مفصل می باشد که ۲۶ استخوان مختلف را به هم پیوند داده اند. همچنین بالای ۱۰۰ ماهیچه، تاندون و رباط در این ناحیه از بدن قرار دارد.
قوس کف پا مانند یک فنر در هنگام گام برداشتن عمل کرده و کمک می کند تا وزن بدن با کمترین فشار در عضلات کل پا پخش شود. ساختار این قوس تأثیر مستقیمی روی شکل راه رفتن شما دارد. این قوس باید از جهات مختلف در حین مستحکم بودن، انعطاف پذیر باشد، انواع فشارها را تحمل کند و شما بتوانید روی سطوح مختلف بدون هیچ مشکلی راه بروید.
در این بیماری، مچ پا می تواند در زمان ایستادن و راه رفتن، رو به داخل بچرخد. این مشکل همچنین می تواند باعث چرخش رو به بیرون مچ پا نیز شود.
علل کف پای صاف
رایج ترین علل صافی کف پا عبارتند از:
✳️ مشکلات ژنتیکی، صافی کف پا می تواند از والدین به فرزندان از طریق ژنتیک منتقل شود
✳️ ضعف قوس پا، به این معنا که در حالت استراحت پا، این قوس وجود دارد، اما در زمانی که روی زمین قرار می گیرد، کف پا صاف شده و به زمین می چسبد
✳️ آسیب دیدگی مچ پا یا زانو
✳️ آرتروز یا آرتروز رموتوئید
✳️ ضربه، ناکارآمدی یا پارگی تاندون استخوان درشت نی
✳️ بیماری های عضلانی یا سیستم عصبی، مثل فلج مغزی، دیستروفی عضلانی، اسپینا بیفیدا
یکی دیگر از مشکلاتی که می تواند سبب صافی کف پا شود تارسال کوالیشن (tarsal coalition) می باشد. این بیماری باعث می شود که استخوان های پا به طرز عجیبی به هم بچسبند و در نهایت، پا حالتی خشک و صاف پیدا می کند. پزشک اطفال معمولاً در همان خردسالی این بیماری را تشخیص می دهد. صافی کف پا در افراد دچار اضافه وزن یا قند خون بالا، بیشتر اتفاق می افتد. همچنین، این مشکل در زمان بارداری رایج تر است.
صافی کف پا می تواند با کهولت سن نیز شکل بگیرد. فشار روزانه روی پاها می تواند باعث ضعیف شدن تاندون استخوان درشت نی شود. وظیفه ی اصلی این تاندون، حفظ ساختار قوس کف پا می باشد. این تاندون می تواند بر اثر استفاده ی بیش از حد ورم کرده (تاندونیت) یا پاره شود. آسیب به این تاندون باعث صاف شدن کف پا می شود.
عوارض کف پای صاف
یکی از اولین علائم صافی کف پا، درد است. کف و قوزک پا، علاوه بر درد می تواند دچار التهاب شوند. مخصوصاً در زمان ایستادن یا راه رفتن به مدت طولانی. البته، این علائم می توانند به دلیل مشکلات دیگری نیز باشند. پس بهتر است در ابتدا برای تشخیص به متخصص مراجعه کنید. صافی کف پا همچنین در شکل ایستادن، راه رفتن و دویدن شما تأثیر منفی ای خواهد گذاشت، که این موارد می توانند به مشکلات دیگری مثل درد در لگن، زانو و تشدید درد قوزک منجر شود.
معمولاً درمان های ساده می توانند درد کف پا را تسکین دهند. مثل کفی های طبی کفش که برآمدگی ای در محل معمول قوس پا در آنها تعبیه شده است. اما در صورت عدم رسیدگی، مشکلات ساده ی ابتدایی می توانند به آسیب های جدی بیانجامند. که در ادامه چند نمونه از عوارض کف پای صاف را توضیح داده ایم:
۱. التهاب کف پا از عوارض کف پای صاف
فاسیای کف پا، رباطی است که از پشت پاشنه ی پا شروع شده و کف پای شما را در بر می گیرد. در افرادی با کف پای صاف، این رباط در خطر ملتهب شدن قرار داشته که به آن فاسیتیس یا التهاب کف پا گفته می شود. از ویژگی های این بیماری، درد پاشنه ی پا بوده، که بعد از بیدار شدن و برداشتن اولین گام های روز از همیشه شدیدتر است. فاسیتیس معمولاً به علت صافی کف پا اتفاق می افتد.
۲. تاندونیت آشیل
از دیگر عوارض کف پای صاف، میتواند باعث شود تاندون آشیل شما در زمان راه رفتن یا دویدن، بیش از حد کار کند. این فشار اضافی می تواند باعث ایجاد پارگی های کوچک و التهاب تاندون شود. به این مشکل، تاندونیت آشیل گفته می شود.
برای جلوگیری از پیشرفت تاندونیت آشیل و خطر حالت پیشرفته ی آن به نام تادونسیس آشیل، باید در کنار مصرف داروهای ضد التهاب، استراحت کرده و از کمپرس یخ استفاده کنید.
۳. عوارض کف پای صاف و آرتروز
یک قوس خوب و مستحکم در کف پا، به پاها، قوزک ها و سایر نقاط بدن شما انسجام می بخشد. زمانی که کف پا صاف است، شما این ثبات جسمی را از داده و مفصل های شما در اثر فشار مضاعف تحلیل می روند. در نتیجه، این مفاصل در خطر بالاتری برای آرتروز قرار می گیرند. از عوارض کف پای صاف، ساییدگی کشکک ها و استخوان ها با یکدیگر می باشد، در نتیجه آرتروز رخ میدهد.
۴. مشکلات مربوط به انگشتان پا
کفش ها به گونه ای طراحی می شوند که یک پای سالم دارای قوس در آن قرار بگیرند. در صورتی که مبتلا به صافی کف پا باشید، کفش های عادی به بدترین شکل به کف پایتان فشار آورده و باعث پینه می شوند. به مرور زمان، شما ممکن است به بونیون مبتلا شوید. بونیون، یک نقص در مفصل انگشت شست پا می باشد.
۵. مشکلات مچ پا
مشکلات مچ پا از عواض کف پای صاف است که آسیب های دیگری نیز در کف پا ایجاد می کند. برای مثال، تاندون استخوان درشت نی که در این حالت دچار التهاب می شود، می تواند سبب درد اضافه و سستی پا شود.
زمانی که مچ پاها رو به داخل چرخیده باشند، فاسیای کف پا بیش از حد کشیده شده و باعث انباشتگی کلسیم و در نتیجه رشد زائده های استخوانی به نام خار پاشنه می شود.
۶. مشکلات پا
از آنجایی که کف پای شما وظیفه ی تحمل وزن کل بدن را بر عهده دارد، هر مشکل کوچکی در آن می تواند هماهنگی کل بدن را بهم زده و شما را در خطر آسیب جدی قرار دهد.
اولین محل این آسیب دیدگی ها پا می باشد. صافی کف پا باعث پخش شدن نامتوازن وزن و فشار بیش از حد به عضلات، استخوان ها و تاندون های پا می شود. در نتیجه ی عوارض کف پای صاف می تواند مشکل آتل ساق پا و شکستگی های فشاری باشد.
علائم صافی کف پا
در اثر کشیده شدن عضلات و رباط ها، درد کف پا رایج ترین علامت صافی کف پا می باشد. همچنین، فشار های غیر عادی به زانو و لگن نیز می تواند منجر به درد در مفاصل این ناحیه شوند. این فشار ها در زمانی که پاها رو به داخل بچرخند ایجاد می شود. در صافی کف پا این اندام ها معمولاً دچار درد می شوند:
- کف پا
- ساق پا
- زانو
- لگن
- کمر
- پایین پا
درمان صافی کف پا
برخی از افراد مبتلا به صافی کف پا به طور غریزی بدن خود را در حالتی قرار می دهند که از بروز علائم آزار دهنده جلوگیری شود. افرادی که علائمی در آنها دیده نمی شود نیاز به درمان ندارند. اما در صورت بروز عوارض کف پای صاف باید سریعا درمان شوید.
✳️ در صورت وجود درد، استفاده از کفش مناسب با پهنای بیشتر و حمایت کافی می تواند به شما کمک کند.
✳️ کفی های طبی با قوس های طراحی شده، فشار وارده به کف پا را کم کرده و در مواردی که پا به داخل خم می شود، از درد جلوگیری می کند. البته، استفاده از این موارد تنها برای کنترل و از بین بردن علائم بوده و تأثیر طولانی مدت ندارد.
✳️ افرادی که از تاندونیت استخوان درشت نی رنج می برند، می توانند با قرار دادن یک جسم نرم درون کفش در قسمت اورتودنسی از فشار وارده به بافت تاندون کم کنند.
✳️ در صورت وجود التهاب، اورتودنسی زانو می تواند تأثیرگذار باشد.
✳️ در صورت شدت گرفتن علائم، استراحت تجویز می شود.
✳️ اگر برای افراد مبتلا به آرتروز یا پارگی تاندون، در صورتی که مسکن و کفی جواب نداد، جراحی تجویز می شود.
✳️ رشد ناقص استخوان ها در کودکی می تواند در بزرگسالی باعث صافی کف پا شود. در این موارد نادر، جراحی هایی برای جدا کردن استخوان های بهم چسبیده ضروری است.
✳️ اگر اضافه وزن دلیل صافی کف پا تشخیص داده شد، طبیعتاً کم کردن وزن بهترین گزینه است.
تشخیص صافی کف پا
در صورت داشتن علائم زیر، بهتر است به پزشک مراجعه کنید:
❌ صافی کف پا که اخیراً شکل گرفته باشد
❌ درد در کف پا، قوزک و پاها
❌ صافی کف پای شما، با کفش های طبی درمان نمی شود
❌ کف پای شما در حال صاف تر شدن باشد
❌ کف پای شما خشک، سنگین، غیر قابل انعطاف به نظر می رسد
پزشک، در ابتدا کل پای شما را معاینه می کند. در مرحله ی بعدی شما باید روی پنجه ی پا بأیستید تا شکل و کارایی هر پا را معاینه کند. پزشک همچنین سابقه ی بیماری های شما را بررسی می کند. در برخی از موارد، برای تشخیص سریع و جلو گیری از عوارض کف پای صاف، آزمایش اشعه ایکس، سی تی اسکن یا MRI تجویز می شود.
دکتر غلامرضا نادری متخصص ارتوپد ، آرتروسکوپی ، آرتروپلاستی و فلوشیپ جراحی مچ پا در تهران