مفصل زانو شامل مجموعه ی پیچیده ای از رباط ها و تاندون ها است که به ثبات و حمایت از زانو در هر حرکت (از یک قدم ساده گرفته تا پریدن یک اسکیت باز روی یخ) کمک می کنند. متأسفانه این بافت ها در برابر ضربات بسیار آسیب پذیر هستند. یکی از آسیب های مفصل زانو پارگی رباط صلیبی زانو قدامی (ACL) است که در بین ورزشکاران و افراد فعال با هر سنی بسیار رایج می باشد.
رباط صلیبی قدامی (ACL) چیست؟
رباط صلیبی قدامی (ACL) یکی از چهار رباط اصلی مفصل زانو است. این رباط در مرکز زانو قرار دارد و چرخش و حرکت رو به جلو ساق پا (استخوان ساق پا) را کنترل می کند. رباط صلیبی در برابر ضربه های ورزشی بسیار آسیب پذیر است. پارگی رباط صلیبی یک مصدومیت شایع در بین ورزشکاران می باشد.
این مشکل بیشتر در طول ورزش هایی رخ می دهد که شامل توقف یا تغییر جهت ناگهانی و پرش و فرود می شوند، مانند فوتبال، بسکتبال و اسکی روی یخ. برای ترمیم پارگی رباط صلیبی اغلب به جراحی نیاز است.
پارگی ACL در چه مواردی اتفاق می افتد؟
پارگی رباط صلیبی زمانی اتفاق می افتد که رباط صلیبی به صورت جزئی یا به طور کامل پاره می شود. زمانی که ACL پاره شود، خود به خود قادر به رشد و ترمیم نخواهد بود.
چه کسانی بیشتر دچار پارگی رباط صلیبی زانو می شوند؟
افراد در هر سنی با هر شرایط جسمانی ممکن است دچار پارگی رباط صلیبی شوند. زنان ورزشکار بیشتر از مردان ورزشکار دچار این مشکل می شوند؛ زیرا مکانیسم بدن آنها فشار بیشتری به زانوهایشان وارد می کند.
آسیب های رباط صلیبی در کودکان نیز رایج می باشد. کودکان و نوجوانانی که در ورزش های رقابتی شرکت می کنند، بیشتر از سایرین در معرض خطر پارگی ACL قرار دارند. تا همین سال های اخیر، جراحی رباط صلیبی برای کودکان و نوجوانان ممنوع بوده است.
زیرا تکنیک های قدیمی جراحی رباط صلیبی -در برخی موارد- باعث ایجاد عوارض جانبی جدی مثل اختلاف طول پا (کوتاه و بلند شدن پاها) در کودکان در حال رشد شده است. با این وجود، تکنیک های نوین جراحی رباط صلیبی، این روش را به گزینه ی خوبی برای بسیاری از کودکان و نوجوانان تبدیل کرده است.
پارگی رباط صلیبی زانو چگونه اتفاق می افتد؟
پارگی جزئی یا کامل ACL اغلب در طول یک حرکت چرخشی ناگهانی رخ می دهد که در آن، فرد می ایستد و به سرعت تغییر جهت می دهد. این حرکت بیشتر در حین چرخش یا فرود پس از پرش دیده می شود.
ضربه ی ناگهانی و محکم به زانو نیز می تواند باعث پارگی رباط صلیبی شود. پارگی رباط صلیبی معمولاً با آسیب های دیگر زانو مثل آسیب دیدگی غضروف و رباط های دیگر همراه است.
علائم پارگی رباط صلیبی زانو
رایج ترین علائم پارگی رباط صلیبی عبارتند از:
- صدای تق بلند در زمان آسیب دیدگی
- درد
- تورم
- احساس بی ثباتی یا عدم تحمل وزن در زانو
اغلب بیماران ادعا می کنند که در زمان پاره شدن رباط صلیبی صدای تق مانندی را می شنوند و زانو به سرعت ورم می کند. در بسیاری از موارد، بیماران مشکل در راه رفتن یا عدم امکان راه رفتن روی پای آسیب دیده را نیز گزارش داده اند. با وجود تمامی این موارد، در پارگی های خفیف ACL ممکن است شما با علائم خفیف تری رو به رو شوید. در افرادی که فعالیت های بدنی سنگین ندارند، معمولاً پارگی رباط صلیبی به صورت خفیف رخ می دهد.
اگر ACL به صورت کامل پاره شود، فرد دچار بی ثباتی و ناپایداری مفصل زانو می شود. در این مشکل که با اصطلاح عامیانه ی «خالی کردن زانو» نیز شناخته می شود، ممکن است احساس کنید که هر لحظه در هنگام راه رفتن، ورزش یا حتی ایستادن، زانوی شما خالی شده و یا لق می زند؛ شما حتی ممکن است حس کنید زانویتان از جای خود خارج شده یا در آستانه ی فرو ریختن می باشد. در این صورت شما قادر به انجام فعالیت های زیر نیستید:
- بپرید و روی زانوهایتان فرود بیایید.
- بدوید، شتاب بگیرید و سپس تغییر جهت دهید.
- چرخش سریع روی زانوهایتان انجام دهید.
در صورت پارگی ACL چه اقداماتی باید انجام دهم؟
بلافاصله پس از آسیب دیدگی رباط صلیبی اقدامات زیر را انجام دهید:
- از پای آسیب دیده ی خود استفاده نکنید و آن را بالاتر از سطح بدن خود قرار دهید.
- کمک به کاهش التهاب
- استفاده از کمپرس یخ
- مصرف داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) مثل ایبوپروفن.
- در اسرع وقت به یک متخصص ارتوپد یا کادر پزشکی تیم خود مراجعه کنید.
پزشک با انجام معاینات و آزمایشات لازم، شدت آسیب دیدگی را بررسی کرده و در مورد بهترین گزینه های درمانی با شما مشورت خواهد کرد. با توجه به شدت آسیب دیدگی شما، گزینه های درمانی مناسب شامل مواردی مثل درمان های غیر جراحی و توانبخشی و جراحی ارتوپدی می باشد. همچنین، پزشک شما مشخص می کند که چه نوع جراحی باید برای رباط آسیب دیده صورت گیرد و آیا برای تقویت عضلات اطراف زانو و بهبود دامنه حرکتی آن به فیزیوتراپی نیاز است یا خیر.
پارگی ACL چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشک معمولاً با انجام یک معاینه ی جسمی، پارگی رباط صلیبی را تشخیص می دهد. در برخی موارد برای بررسی های بیشتر ممکن است عکس برداری رزونانس مغناطیسی (MRI) تجویز شود. از آنجایی که معمولاً پارگی رباط صلیبی با آسیب دیدگی سایر نواحی زانو نیز همراه است، انجام MRI برای تشخیص آسیب دیدگی سایر قسمت های زانو از اهمیت بالایی برخوردار می باشد.
آیا پارگی رباط صلیبی بدون جراحی نیز درمان می شود؟
بله؛ همه ی بیماران نیاز به جراحی ندارند. درمان های موقتی مثل استراحت و داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی بلافاصله پس از آسیب دیدگی برای کاهش درد و التهاب مؤثر هستند. پزشک ممکن است برای برخی از بیماران بستن باندهای مخصوص در زمان فعالیت هایی که به زانو فشار می آورند را توصیه کند. همچنین، گاهی اوقات یک دوره فیزیوتراپی برای بیماران مبتلا به پارگی رباط صلیبی تجویز می شود. تکمیل دوره ی توانبخشی برای پیشگیری از آسیب های آینده بسیار مهم است.
معایب درمان پارگی رباط صلیبی بدون جراحی
در دراز مدت، نتیجه ی درمان های غیر جراحی برای بیماران مختلف، متفاوت است. افرادی که پس از مدتی به فعالیت های سابق خود بر می گردند، ممکن است با بی ثباتی یا خالی کردن زانو مواجه شوند. برخی افراد در حین فیزیوتراپی درد را تجربه می کنند. زمانی که رباط صلیبی شما آسیب دیده است (حتی زمانی که هیچ آسیب دیدگی دیگری وجود نداشته باشد)، منیسک ها به میزان بیشتری در معرض خطر آسیب دیدگی قرار دارند.
منیسک ها پد های غضروفی هستند که در بین دو استخوان اصلی تشکیل دهنده مفصل زانو قرار گرفته و وظیفه اصلی آنها جذب شوک های ضربه ایست که به زانو وارد می شود. اگر یک یا هر دو منیسک شما پاره شود، ممکن است درد و تورم شدید در زانو را تجربه کنید. مهم تر از آن، آسیب دیدگی منیسک خطر ابتلا به آرتروز در آینده را افزایش می دهد.
چه زمانی جراحی ACL ضروری است؟
انتخاب روش جراحی معمولاً با توجه به سبک زندگی بیمار تعیین می گردد. ورزشکاران و افرادی که با هر سنی مایل به ادامه ی فعالیت های بدنی سنگین خود هستند، به جراحی ترمیم ACL نیاز دارند.
اگر آسیب دیدگی رباط صلیبی خیلی شدید نباشد، برخی از بیمارانی که نیاز به انجام ورزش شدید و کار سنگین ندارند می توانند بدون جراحی نیز به زندگی عادی خود ادامه دهند. بسیاری از افراد دچار پارگی ACL که روش های درمانی غیر جراحی را انجام داده اند، قادر به انجام فعالیت هایی مثل شنا، پیاده روی و بدنسازی سبک هستند.
دکتر غلامرضا نادری، متخصص ارتوپد، آرتروسکوپی، آرتروپلاستی و فلوشیپ جراحی مچ پا در تهران