قد تا حدود زیادی تحت تأثیر عوامل ژنتیکی است. با رسیدن به بلوغ کامل، رشد قد متوقف می شود و دیگر خوردن هیچ چیزی باعث افزایش قد نخواهد شد. اما در سنین رشد، تغذیه مناسب به دستیابی به حداکثر پتانسیل رشد قدی فرد و همچنین رشد سالم بدن کمک می کند. در این مقاله به غذاها و همچنین به عوامل مؤثر دیگر در رشد قد اشاره می کنیم.
آیا تغذیه در رشد قد مؤثر است؟
در سنین رشد و تا انتهای دوره ی بلوغ، استخوان های فرد رشد خود را ادامه می دهند. استخوان ها دارای صفحات رشدی به نام اپی فیز هستند. زمانی که فرد به سن بلوغ می رسد، اپی فیز های استخوان به هم جوش می خورند و رشد قد متوقف می شود. برخی از عوامل مؤثر در قد عبارت است از:
- عوامل ژنتیکی: در درجه ی اول میزان پتانسیل قد هر فرد با توجه به ژن ها مشخص می شود. با توجه به تحقیقات انجام شده، ۸۰ درصد از رشد قدی یک فرد به ژنتیک او بستگی دارد.
- جنسیت: نتایج یک تحقیق که در سال ۲۰۱۷ منتشر شد نشان می دهد که رشد قد زنان عموماً در پایان دوره ی بلوغ به پایان می رسد؛ در حالی که این رشد در مردان تا ۱۸ سالگی نیز ادامه دارد.
- هورمون ها: هورمون های ترشح شده در بدن روی رشد قد تأثیر می گذارند.
چه چیزی برای رشد قد خوب است؟
زمانی که فرد به بلوغ کامل می رسد، رشد قد متوقف می شود. البته، تغذيه ی مناسب و سلامت عمومی فرد در سنين رشد کودکی و بلوغ نیز می تواند در تعیین قد نهایی فرد نقش داشته باشد. داشتن یک برنامه ی غذایی متعادل و مناسب می تواند در رشد کودک نقش چشمگیری داشته باشد.
1_ تخم مرغ
تخم مرغ حاوی مواد مغذی حائز اهمیتی برای رشد افراد می باشد. یک تخم مرغ کامل حاوی موارد زیر است:
- ۱/۲۴ میلی گرم کلسیم
- ۲۴/۶ گرم پروتئین
- ۲۴/۱ میکرو گرم ویتامین دی
- ۷/۳۵ میکرو گرم فولات
- ۵۱۳/۰ میکرو گرم ویتامین ب ۱۲
یک تحقیق از سال ۲۰۱۷ در اکوادور به تأثیرات خوردن تخم مرغ در سنین پایین پرداخته است. در این تحقیق، کودکان ۶ الی ۹ ماهه به مدت ۶ ماه روزی یک تخم مرغ خوردند. در مقایسه با گروه کنترل شده ی دیگر با رژیم غذایی مشابه اما بدون تخم مرغ، گروه اول رشد طولی بسیار بالاتری را در این بازه ی شش ماهه تجربه کردند.
2_ لبنیات
کلسیم یک ماده ی کلیدی برای رشد و تکامل استخوان ها می باشد. سازمان ملی سلامت ايالات متحده ی آمریکا (NIH) مصرف حداقلی مقادیر خاص کلسیم را برای گروه های سنی مختلف در سنین رشد پیشنهاد کرده است:
- تا شش ماهگی: ۲۰۰ میلی گرم کلسیم
- ۷ الی ۱۲ ماهگی: ۲۶۰ میلی گرم کلسیم
- ۱ الی ۳ سالگی: ۷۰۰ میلی گرم کلسیم
- ۴ الی ۸ سالگی: ۱۰۰۰ میلی گرم کلسیم
- ۹ الی ۱۸ سالگی: ۱۳۰۰ میلی گرم کلسیم
لبنیات منابعی غنی از کلسیم هستند. میزان حدودی کلسیم در منابع لبنیاتی مختلف به شرح زیر است:
- ۴ اونس پنیر: ۳۳۵ میلی گرم کلسیم
- ۶ اونس ماست کم چرب ساده: ۳۱۰ میلی گرم کلسیم
- ۸ اونس شیر کم چرب: ۳۰۰ میلی گرم کلسیم
- ۱ اونس پنیر چدار: ۲۰۵ میلی گرم کلسیم
3_ منابع غیر لبنیاتی کلسیم
منابع غذایی متعدد دیگری مثل کلم بروکلی، پرتغال، کولارد، توفو و… نیز از جمله منابع غنی از کلسیم می باشند. همچنين، فرآورده های غذایی غنی شده با کلسیم، طبیعتاً از موارد دیگر منابع این ماده ی مفید هستند.
4_ مصرف بادام برای رشد قد
ویتامین E یک ویتامین اساسی برای کوکان می باشد. کمبود ویتامین E می تواند باعث سرکوب رشد قدی کودک شود. با توجه به سرعت بالای رشد کودک و همچنین ذخایر کمتر برای حفظ ویتامین در آنها، کمبود ویتامین E در این گروه سنی بسیار رایج تر از بزرگسالان می باشد.
بادام ها منبعی غنی برای ویتامین E هستند. طبق بررسی های انجام شده هر ۱ اونس بادام دارای حدود ۸/۶ میلی گرم ویتامین E است، که ۵۰ درصد از ویتامین E مورد نیاز روزانه ی فرد را تشکیل می دهد. شما می توانید بادام ها را در قالب شور، خام یا کره مصرف کنید.
5_ لوبیا ها و حبوبات
لوبیا ها و حبوبات (مثل لوبیا قرمز، لوبیا چیتی، نخود، عدس و…) سرشار از مواد مغذی هستند. کمبود منابع پروتئین های غذایی می تواند جلوی رشد قد را بگیرد. حبوبات علاوه بر پروتئین، منبعی عالی برای مواد مغذی دیگری نیز محسوب می شود؛ مثل آهن، ویتامین B، منیزیم، زینک، فسفر و مس.
6_ ماهی
ماهی ها مثل سالمون یا ماهی تن، سرشار از کلسیم و ویتامین D می باشند. ویتامین D به بدن در جذب کلسیم کمک می کند. کلسیم برای رشد و شکل گیری استخوان ها بسیار مفید است. سازمان پیشگیری و کنترل بیماری های ايالات متحده ی آمریکا (CDC) بیان می کند که ویتامین D همچنین به پیشگیری از ابتلا به راشیتیسم کمک می کند. راشیتیسم باعث نرمی و آسیب استخوان می شود.
7_ میوه ها
ویتامین C یک ماده ی مهم برای سلامت استخوانی محسوب می شود. این ویتامین به تولید کلاژن کمک می کند. کلاژن در ترمیم و قدرت استخوان نقشی اساسی دارد. بسیاری از میوه ها دارای مقادیر زیادی از ویتامین C می باشند. در تحقیقات انجام شده، مشخص شد که توت ها فواید متعددی برای سلامت استخوان دارند.
علت این امر را می توان در مواد مغذی توت ها پیدا کرد. ویتامین ها و مواد شیمیایی گیاهی درون توت دارای آنتی اکسیدان بوده و خاصیت ضد التهابی دارند. همچنین، مصرف توت ها می تواند به پیشگیری از استوپنی و پوکی استخوان کمک کند. این بیماری باعث ایجاد ضعف و شکنندگی استخوان ها می گردد.
8_ سیب زمینی های شیرین
نتایج تحقیقات انجام شده، نشان می دهد که کاروتنوئید های گیاهی مثل سبزیجات و گیاهان سبز و زرد می تواند به ارتقای سلامتی استخوان کمک کند. بدن کاروتنوئید های ورودی را به ویتامین A تبدیل می کند.سیب زمینی های شیرین یک منبع غنی ویتامین A محسوب می شوند. یک سیب زمینی شیرین کامل پخته شده با پوست دارای ۴۰۳/۱ میکرو گرم ویتامین A می باشد که برابر با ۱۵۶ درصد میزان مورد نیاز روزانه ی بدن است.
راه هایی برای کمک به افزایش رشد
بر اساس تحقیقات انجام شده در سال ۲۰۱۴، کمبود خواب کودک نقشی منفی در میزان رشد کودک دارد. نشانه های خواب کافی کودک عبارت است از:
- راه های دیگر برای کمک به افزایش رشد و شکل گیری استخوان بر اساس تحقیقات انجام شده در سال ۲۰۱۴، کمبود خواب کودک نقشی منفی در میزان رشد کودک دارد. نشانه های خواب کافی کودک عبارت است از:
- بیدار شدن آسان و به موقع بعد از خواب کافی و منظم.
- احساس بیداری و هوشیاری طی ساعات بیداری در طول روز.
همچنین، ورزش یک فاکتور بسیار مهم در رشد فرد می باشد. داشتن فعالیت فیزیکی منظم مثل دویدن، پریدن و… به ارتقاء قدرت عضلانی و استخوانی کمک می کند. داشتن روزانه حداقل یک ساعت فعالیت ورزشی در بازه ی سنی ۶ الی ۱۷ سال میزان پیشنهاد شده توسط CDC برای داشتن رشد و تقویت کافی استخوانی می باشد.
دکتر غلامرضا نادری، جراح و فوق تخصص ارتوپد در تهران