پیچ خوردگی مچ پا و شکستگی مچ پا می تواند در اثر پیچش یا چرخش در ناحیه ی مچ پا رخ دهد. با وجود اینکه هر دو مشکل شکستگی و پیچ خوردگی مچ پا می توانند باعث بروز درد و بی ثباتی در این ناحیه از بدن شوند، شکستگی مچ پا مشکلی به مراتب جدی تر بوده و به درمان هایی متفاوت با درمان های پیچ خوردگی مچ پا نیاز دارد.
در این مقاله به تفاوت های پیچ خوردگی مچ پا و شکستگی مچ پا، چگونگی انجام تشخیص و گزینه های درمانی مربوطه می پردازیم.
تفاوت پیچ خوردگی مچ پا و شکستگی آن
علائم مربوط به شکستگی و پیچ خوردگی مچ پا می توانند تا حدودی مشترک باشند. درد و ورم مچ پا از رایج ترین علائم مشترک این دو مشکل محسوب می شوند. شدت بروز علائم در این دو نوع آسيب دیدگی با هم متفاوت بوده و ممکن است، این علائم به گونه های مختلف خود را نشان دهند.
علائم مختص پیچ خوردگی مچ پا
- درد کلی در ناحیه ی آسیب دیدگی مچ پا
- دشواری در تحمل وزن یا قدم زدن روی مچ پای آسیب دیده
- بی ثباتی و عدم تعادل در مچ پای آسیب دیده
علائم مختص شکستگی مچ پا
- درد پراکنده مچ پا در اطراف مفصل مچ پا
- ناتوانی در تحمل وزن یا قدم زدن روی مچ پای آسیب دیده
- تغییر شکل واضح در ناحیه ی مچ پا
⚠️ علائم مشترک بین آسیب دیدگی های شکستگی مچ پا و پیچ خوردگی مچ پا
- ورم
- کبودی
- حساسیت به تماس (افزایش درد با لمس کردن)
- محدودیت بازه ی حرکتی مچ پا
علت پیچ خوردگی و شکستگی مچ پا
شکستگی و پیچ خوردگی مچ پا می توانند در اثر عوامل مشابهی ایجاد شوند. البته میزان شدت و جراحت ناشی از این عوامل، بین این دو آسیب دیدگی متفاوت است. آسیب دیدگی های ایجاد شده در اثر ضربات شدید تر عموماً منجر به بروز مشکلات جدی تری مثل شکستگی مچ پا می شوند.
علت پیچ خوردگی مچ پا
در حالی که آسیب دیدگی های ایجاد شده در اثر ضربات خفیف تر عموماً پیچ خوردگی مچ پا را در پی خواهند داشت. پیچ خوردگی مچ پا معمولاً در اثر پیچش یا چرخش مچ پا رو به داخل ایجاد می شود. این نوع آسیب دیدگی مچ پا می تواند در موارد زیر رخ دهد:
- پوشیدن کفش های بی ثبات یا فاقد توانایی پشتیبانی از پا مثل دمپایی یا پاشنه بلند
- قدم زدن یا دویدن روی سطوح ناهموار
- پرش و فرود نامناسب
- از دست دادن تعادل
- سر خوردن از ارتفاعات کم مثل پله
علل بروز شکستگی مچ پا
شکستگی مچ پا یک آسیب دیدگی جدی تر بوده که در اثر ضربات و آسیب های شدید تر رخ می دهد. شکستگی مچ می تواند در اثر عواملی مشابه با علل پیچ خوردگی مچ پا رخ دهند، اما در اغلب موارد شکستگی مچ پا علت این آسیب دیدگی یکی از موارد زیر است:
- سقوط های جدی روی مچ پا
- تصادف های روی موتور سیکلت
- برخورد های شدید ورزشی مثل چرخش شدید روی پای تکیه گاه، یا فرود آمدن نامناسب و شدید روی سطح فوقانی انگشت های پا
تشخیص این عارضه ها به چه صورت است؟
عملیات تشخیص با مراجعه به متخصصین درمان (پزشک یا پرستار) آغاز می شود. پزشک متخصص در رابطه با چگونگی بروز این آسیب دیدگی سؤالاتی را مطرح خواهد کرد و توانایی شما در راه رفتن یا تحمل وزن خود روی مچ پای آسیب دیده را مورد بررسی قرار خواهد داد.
سپس مچ پای شما را به منظور بررسی هر گونه کبودی یا ورم احتمالی معاینه کرده و سعی می کند با حرکت دادن مچ پا در جهات مختلف دامنه ی حرکتی آن را ارزیابی کند.
با توجه به علائم شما، پزشک ممکن است یک آزمایش عکس برداری با اشعه ایکس برای مچ پای شما در نظر بگیرد. پزشک در زمان آسیب دیدگی مچ، غالباً از آیین نامه ی مچ پای اوتاوا پیروی می کنند. بر اساس این آیین نامه، زمانی آزمایش عکس برداری با اشعه ایکس از مچ پا باید انجام شود که:
- بیمار در بالای استخوان داخلی مچ پا احساس درد یا حساسیت تماسی داشته باشد.
- بیمار در بالای استخوان خارجی مچ پا دچار درد یا حساسیت تماسی باشد.
- بیمار نتواند بلافاصله پس از بروز آسیب دیدگی وزن خود را روی مچ پای آسیب دیده تحمل کند.
- بیمار نتواند پس از مراجعه به اورژانس یا پزشک، چهار قدم روی مچ پای آسیب دیده خود گام بردارد.
از آنجایی که عکس برداری با اشعه ایکس یک تصویر از استخوان های شما ارائه می دهد، می توان از این آزمایش برای تشخيص شکستی یا عدم شکستگی مچ پا استفاده کرد. پزشک می تواند با داشتن نتیجه ی این آزمایش و تعداد و محل دقیق شکستی های احتمالی، این مشکل را تشخیص دهد.
در صورت عادی و سالم بودن نتیجه ی آزمایش عکس برداری اشعه ایکس (در صورت وجود درد، ورم یا کبودی در پی آسیب دیدگی این ناحیه) تشخيص پزشک احتمالاً پیچ خوردگی مچ پا خواهد بود. در اکثر موارد برای تشخیص پیچ خوردگی مچ پا به آزمایش های اضافی نیازی نخواهد بود. پزشک عموماً تشخیص خود در رابطه با آسیب دیدگی های این چنینی مچ پا را تنها با داشتن نتیجه ی منفی آزمایش عکس برداری اشعه ایکس از مچ پا و اطلاع از علائم بیمار انجام می دهند.
در صورتی که ورم و درد مچ پای شما طی هفته ها یا ماه های آتی پس از بروز آسیب دیدگی بهبود نیافت، پزشک شما یک آزمایش اسکن ام آر آی (MRI) از مچ پای دچار علائم برای شما تجویز خواهد کرد. آزمایش عکس برداری MRI با ارزیابی بافت های نرم بدن به پزشک کمک می کند تا احتمال پارگی تاندون ها یا رباط های این ناحیه را مورد بررسی قرار دهد.
درمان شکستگی یا پیچ خوردگی مچ پا
برای انتخاب بهترین گزینه ی درمانی، ابتدا باید نوع دقیق مشکل مچ پای بیمار تشخیص داده شود. برای کاهش درد، افزایش بازه ی حرکتی و افزایش قوا در ناحیه ی مچ پای آسیب دیده ی بیمار از برخی درمان ها می توان استفاده کرد. برای موارد شکستگی به مداخلات و عمل های درمانی بیشتری نیاز خواهد بود.
درمان پیچ خوردگی مچ پا
معمولاً اولین گزینه ی درمانی برای پیچ خوردگی مچ پا استراحت می باشد. پیچ خوردگی باعث کشیده شدن بیش از حد رباط های ناحیه ی مچ پای شما می شود. زمانی که این اتفاق رخ می دهد، برای کاهش درد و ناراحتی باید برای مدتی از اعمال فشار روی پای آسیب دیده بپرهیزید.
قرار دادن یخ روی مچ پا می تواند به کاهش درد و ورم مچ پای شما کمک کند. در صورت نیاز برای کنترل درد می توانید از مسکن های معمول داروخانه ای مثل دارو های ضد التهاب غیر استروئیدی استفاده کنید.
درد و ورم ناشی از پیچ خوردگی مچ پا ممکن است موجب ایجاد محدودیت های حرکتی در این ناحیه شود. بنابراین، برای بازیابی هر چه زودتر توان حرکتی مچ پای آسیب دیده ی خود باید حرکات کششی مچ پا و تمرین های حرکتی این ناحیه را در دستور کار قرار دهید.
علاوه بر این، از آنجایی که رباط های مچ پای شما دچار پیچ خوردگی و ضعف شده اند، به منظور افزایش پایداری و ثبات این ناحیه باید با انجام ورزش های مناسب، ماهیچه های پیرامونی مچ پای خود را تقویت کنید.
درمان شکستگی مچ پا
درمان شکستگی مچ پا عموماً با یک دوره استراحت آغاز می شود. زمانی که یکی از استخوان های بدن شما می شکند، این ناحیه باید برای مدتی ثابت بماند. ثابت نگه داشتن شکستگی مچ پا، می تواند شامل گچ گرفتن ناحیه یا پوشیدن بریس های درمانی ویژه باشد.
با توجه به وخامت شکستگی مچ پا و این که چند استخوان در این ناحیه دچار شکستگی باشد، ممکن است برای تراز کردن مفصل مچ پا، نگه داشتن استخوان ها به وسیله ی پیچ های فلزی و قرار گرفتن در مسیر بهبودی به عمل جراحی نیاز داشته باشید.
همچنین علاوه بر ثابت نگه داشتن مچ پای دچار شکستگی، شما باید طی یک دوره ی ۴ الی ۸ هفته ای هیچ وزن و فشاری روی مچ پای آسیب دیده اعمال نکنید. چنین فشار هایی می توانند باعث تداخل در فرآیند بهبودی شکستگی مچ پا شوند. طی این بازه ی زمانی، شما باید از مواردی مثل عصا، چوب زیر بغل، واکر یا ویلچر برای جلوگیری از اعمال فشار روی شکستگی مچ پا در زمان جا به جایی استفاده کنید.
طی دوره ی بهبودی شکستگی مچ پا، می توانید از یخ یا دارو های مسکن برای تسکین درد یا کاهش ورم مچ پا استفاده کنید.
پس از اتمام این دوره، پزشک معمولاً فیزیوتراپی را تجویز کرده و به شما اجازه ی اعمال فشار مجدد روی مچ پای مربوطه را خواهد داد. معمولاً این کار به تدریج و در ابتدا با کمک بریس های محافظ، چوب زیر بغل یا واکر انجام می شود. در ادامه، با بازیابی قدرت و ثبات این ناحیه، استفاده از این ابزار های کمکی به تدریج کنار گذاشته می شود. این مورد باید تحت نظر فیزیوتراپ صورت بگیرد تا در نهایت بتوانید در امنیت و سلامت کامل روی مچ پای خود مثل قبل قدم بردارید.
فیزیوتراپی مربوط به شکستگی مچ پا عموماً شامل چندین ماه ورزش های کششی، قدرتی و تعادل می شود که طی آن بدن توان حرکتی، ثبات و استقامت سابق خود را به دست خواهد آورد.
دکتر رضا نادری، جراح و فوق تخصص ارتوپد در تهران