شدت شکستگی قوزک مچ پا ممکن است از یک شکستگی ساده در تنها یک استخوان مچ پا تا شکستگی های متعدد که ممکن است مچ پا را دچار در رفتگی بکنند، متفاوت باشد.

به کلام ساده تر هرچه تعداد استخوان های شکسته در مچ پا بیشتر باشد مچ پا ناپایدارتر می شود. همراه شکستگی قوزک ممکن است پارگی یا آسیب لیگامانی نیز وجود داشته باشد. شکستگی مچ پا می تواند در هر گروه سنی بروز کند. در ۳۰ تا ۴۰ سال گذشته پزشکان متوجه افزایش تعداد و شدت شکستگی های مچ پا شده اند که علت آن تا حدی مربوط به افزایش جمعیت  افراد مسن ولی فعال است.

آناتومی مچ پا

سه استخوان مفصل مچ پا را تشکیل می دهند، که عبارتند از:

✅ تیبیا یا درشت نی

✅ فیبولا یا نازک نی

✅ تالوس یا استخوان قاپ که بین استخوان پاشنه در پایین و استخوان های نازک نی و درشت نی در بالا قرار دارد.

استخوان های تیبیا و فیبولا قسمت های ویژه ای دارند که در تشکیل مچ پا نقش دارند، از جمله:

☑ قوزک داخلی

قسمت داخلی انتهای استخوان تیبیا

☑ قوزک خارجی

قسمت انتهایی فیبولا

☑ قوزک خلفی

قسمت پشتی انتهای استخوان تیبیا

پزشکان شکستگی های مچ پا را بر اساس قسمتی از استخوان که شکسته است تقسیم بندی می کنند. مثلا شکستگی قسمت انتهایی نازک نی را شکستگی قوزک خارجی و شکستگی انتهای هر دو استخوان نازک نی و درشت نی را شکستگی دو قوزکی (بای مالیولار) می نامند. در شکستگی های مچ پا دو مفصل درگیر می شوند:

✔ مفصل مچ پا یعنی جایی که استخوان های تیبیا و فیبولا و تالوس در کنار هم قرار می گیرند.

✔ مفصل سین دسموز که عبارت است از مفصلی که بین انتهای تحتانی تیبیا و فیبولا قرار دارد و توسط لیگامان ها (رباط ها) ی مهمی پایدار می گردد. لیگامان های متعددی به پایداری مفصل مچ پا کمک می کنند.

علل شکستگی قوزک مچ پا

❇ پیچ خوردن یا چرخیدن مچ پا

❇ افتادن روی مچ پا

❇ لیز خوردن یا افتادن حین راه رفتن یا دویدن

❇ تصادفات

علائم شکستگی قوزک مچ پا

از آن جا که علائم شکستگی قوزک مچ پا شبیه علایم پیچ خوردگی شدید مچ پا هستند هر نوع صدمه و آسیب مچ پا باید توسط پزشک متخصص درد مچ پا بررسی شود. علائم شایع شکستگی قوزک مچ پا عبارتند از:

✳ درد فوری و شدید

✳ ورم مچ پا

✳ کبودی

✳ درد در هنگام لمس محل آسیب دیده

✳ عدم امکان وزن گذاری روی اندام آسیب دیده

✳ دفورمیته و تغییر شکل مخصوصا موقعی که مفصل دچار دررفتگی مچ هم شده باشد.

علائم در رفتگی مچ پا

• درد و ورم در ناحیه سطحی مفصل
• تغییر رنگ پوست اطراف مفصل و تغییر شکل مفصل
• عدم توانایی در جرکت دادن مچ پا
• درد در زمان فشار دادن مفصل مچ پا

تشخیص شکستگی قوزک مچ پا

معاینه توسط پزشک

پزشک از شما شرح حالی در مورد علایم و نحوه ی آسیب دیدن شما و یک شرح حال کلی در مورد سوابق پزشکی شما می گیرد. سپس معاینه ی دقیقی بر روی مچ پا و پا و ساق پایتان انجام می دهد.

تصویربرداری از مچ پا

در صورت شک به شکستگی قوزک مچ پا پزشک معالج برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد صدمه ی شما درخواست تصویربرداری خواهد کرد.

۱- رادیولوژی ساده

رادیولوژی ساده معمول ترین و در دسترس ترین تکنیک تصویربرداری تشخیصی است. رادیوگرافی ساده می تواند نشان دهد که آیا استخوان شکسته است یا نه؟ و آیا در محل شکستگی قوزک مچ پا جا به جایی وجود دارد یا خیر؟ با این روش می توان تعداد قطعات شکستگی را دانست.

۲- رادیوگرافی تحت استرس

در بعضی شرایط پزشک معالج به مچ پا در جهت خاصی فشار وارد می کند و در آن حالت رادیوگرافی انجام می شود. این رادیوگرافی برای آن است که پزشک متوجه شود که آیا آن شکستگی خاص نیاز به درمان جراحی دارد یا خیر؟

۳- سی تی اسکن

این روش تصاویری از مقاطع مختلف مچ پا ارائه می دهد و گاه برای بررسی بیشتر صدمات مچ پا به کار می رود به ویژه در مواردی که شکستگی به مفصل مچ پا راه دارد.

۴- ام آر آی

برای بعضی از انواع شکستگی قوزک مچ پا و به منظور بررسی لیگامان ها از ام آر آی استفاده می شود.

درمان شکستگی قوزک خارجی

شکستگی قوزک خارجی در واقع شکستگی نازک نی هست. نازک نی در سطوح مختلف ممکن است دچار شکستگی شود. سطح شکستگی می تواند شیوه ی درمان را تعیین کند.

✅ درمان غیر جراحی شکستگی قوزک خارجی

در صورت پایدار بودن مچ پا یعنی اگر شکستگی همراه جا به جایی زیاد نباشد ممکن است نیاز به جراحی نباشد. برای تعیین پایداری مچ پا می توان از رادیوگرافی تحت استرس استفاده کرد. نوع درمان مورد نیاز ممکن است بر اساس محل شکستگی استخوان نیز تعیین شود. روش های متفاوت و متعددی برای حفاظت از شکستگی در طول مدت ترمیم آن استفاده می شود که از کفش های مخصوص تا گچ کوتاه متفاوت هستند.بعضی از پزشکان اجازه ی تحمل وزن را به بیمار می دهند و برخی تا شش هفته اجازه ی وزن گذاری نمی دهند. در طول مدت درمان با فواصل معینی رادیوگرافی انجام می شود تا ضمن اطمینان از عدم جا به جایی قطعات شکستگی فرایند ترمیم نیز پایش گردد.

✅ درمان جراحی شکستگی قوزک خارجی

اگر شکستگی با جا به جایی همراه باشد یا مفصل مچ پا ناپایدار باشد نیاز به جراحی خواهد بود. در این روش ابتدا قطعات شکسته در جای خود قرار داده می شوند و سپس با پیچ و پلیت (پلاک) فیکس می شوند.

شکستگی قوزک پا چقدر طول می کشد؟

مدت زمان بهبودی شکستگی قوزک پا به شدت آسیب دیدگی بستگی دارد. به این صورت که پس از ۲ الی ۳ هفته که پا در گچ بود، معاینه و رادیولوژی انجام می شود و در صورتی که درد و ناراحتی وجود نداشت، بیمار می تواند از واکر استفاده کند و پس از ۱۲ الی ۱۶ هفته شکستگی کامل درمان می شود.

درمان شکستگی قوزک داخلی

شکستگی قوزک داخلی عبارت است از شکستگی قسمت داخلی استخوان درشت نی در قسمت تحتانی آن (مچ پا).این شکستگی می تواند در سطوح مختلف قوزک داخلی ایجاد شود.

در بیشتر موارد شکستگی قوزک داخلی به همراه شکستگی نازک نی (قوزک خارجی) یا شکسستگی قسمت خلفی درشت نی (قوزک خلفی) یا همراه صدمه و پارگی لیگامان ها (رباط ها) ی مچ پا می باشد.

✅ درمان غیر جراحی شکستگی قوزک داخلی

اگر شکستگی بدون جا به جایی باشد و در قسمت انتهایی قوزک داخلی باشد و قطعه ی شکستگی کوچک باشد می توان آن را بدون جراحی درمان  کرد.ممکن است نیاز به انجام رادیوگرافی تحت استرس برای اطمینان از پایداری مفصل مچ پا باشد.

درمان غیر جراحی می تواند با یک بریس یا گچ کوتاه ساق انجام شود. معمولا باید به مدت ۶ هفته از وزن گذاری اجتناب شود. در طول این مدت نیاز به رادیوگرافی کنترل و اطمینان از جا به جا نشدن شکستگی می باشد.

✅ درمان جراحی شکستگی قوزک داخلی

در صورت جا به جایی شکستگی یا ناپایداری مچ پا نیاز به جراحی خواهد بود.بسته  به نوع شکستگی ممکن است از پیچ یا سیم یا پیچ و پلیت برای فیکس کردن آن استفاده شود.

درمان خانگی شکستگی مچ پا

شما می توانید پس از فیزیوتراپی با انجام بعضی حرکات در خانه به سرعت بهبود خود کمک کنید:

۱- کشش پا با پارچه

اولین اقدام برای درمان خانگی شکستگی مچ پا این است که روی زمین نشسته پاهای خود را دراز کنید و کف پای آسیب دیده را در مرکز یک پارچه قرار داده و دو سر پارچه را بگیرید و بکشید. مراقب باشید هنگام نشستن قوز نکنید. این حرکت را می توانید در ۱۰ تکرار ۲۰ ثانیه ای با فاصله ۱۰ ثانیه استراحت انجام دهید.

۲- آب درمانی

آب درمانی با مشورت پزشک می تواند تأثیر زیادی در بهبود روند درمان شما داشته باشد. تنها توجه داشته باشید آب درمانی برای همه افراد به خصوص کسانی که رماتیسم دارند مناسب نیست و از این رو حتما با پزشک خود مشورت کنید.

درمان شکستگی قوزک خلفی

شکستگی قوزک خلفی عبارت است از شکستگی قسمت خلفی درشت نی (تیبیا) در محل مچ پا. این شکستگی در بیشتر موارد همراه شکستگی قوزک خارجی است.ممکن است شکستگی قوزک داخلی هم همراه آن وجود داشته باشد. بسته به این که قطعه ی شکسته چقدر بزرگ باشد قسمت خلفی مچ پا ممکن است ناپایدار گردد.معمولا معتقدند که اگر این قطعه بیش از ۲۵ درصد مفصل را شامل شود مفصل ناپایدار بوده نیاز به عمل جراحی وجود دارد.

✅ درمان غیر جراحی شکستگی قوزک خلفی

اگر قطعه شکسته بدون جا به جایی و مفصل پایدار باشد درمان غیر جراحی با گچ کوتاه یا بریس توصیه می شود.وزن گذاری تا ۶ هفته مجاز نخواهد بود.

✅ درمان جراحی شکستگی قوزک خلفی

اگر قطعه ی شکسته جا به جا و مفصل مچ پا ناپایدار باشد جراحی لازم خواهد بود.فیکساسیون با پیچ یا با پیچ و پلیت انجام می شود.

درمان شکستگی هر دو قوزک (بای مالیولار)

شکستگی دو قوزک عبارت است از شکستگی هم زمان هر دو قوزک داخلی و خارجی.در اکثر این شکستگی ها مفصل مچ پا ناپایدار می باشد و گاه حتی همراه در رفتگی مچ پاست.

✅ درمان غیرجراحی شکستگی دو قوزک

همان طور که در بالا گفته شد این شکستگی ها معمولا ناپایدارند و نیاز به جراحی دارند ولی درمان غیر جراحی ممکن است در بیمارانی که در آن ها ریسک جراحی بسیار بالاست یا کسانی که به دلایلی اصلا راه نمی روند با بریس یا گچ کوتاه انجام شود. در این حالت رادیوگرافی های مکرر برای اطمینان از عدم جا به جایی شکستگی و بررسی روند ترمیم انجام می شود.

وزن گذاری به مدت ۶ هفته مجاز نیست و پس از آن نیز مچ پا تا هنگام جوش خوردن کامل با یک بریس محافظت خواهد شد.

✅ درمان جراحی شکستگی دو قوزک

در بیشتر موارد درمان انتخابیست. فیکساسیون با پیچ و پلیت انجام می شود.

درمان شکستگی سه قوزکی (تری مالیولار)

برخی شکستگی ها ناپایدار هستند و ممکن است با دررفتگی مچ پا همراه باشند.

✅ درمان غیر جراحی شکستگی مچ پا

همان گونه که در بالا ذکر شد درمان غیر جراحی فقط در صورتی انجام می شود که یا خطر جراحی برای بیمار بیش از حد زیاد باشد یا این که وی اصلا قادر به راه رفتن نباشد. نحوه ی درمان غیر جراحی همان است که در مورد شکستگی دو قوزکی توضیح داده شد.

✅ درمان جراحی شکستگی مچ پا

هر یک از اجزای شکستگی جداگانه فیکس می گردند.

درمان آسیب سیندسموز

سیندسموز مفصل بین انتهای درشت نی و نازک نی است و توسط لیگامان هایی پایدار می گردد.آسیب سیندسموز ممکن است فقط لیگامانی باشد.در این موارد اگر ناپایداری وجود نداشته باشد درمان غیر جراحی موثر خواهد بود ولی طول مدت درمان نسبت به پیچ خوردگی های معمول مچ پا طولانی تر است. در موارد زیادی آسیب سیندسموز همراه یک یا چند شکستگی هم هست.این صدمات بسیار ناپایدار هستند و حتما نیاز به درمان جراحی دارند.

عوارض شکستگی مچ پا

افراد دیابتی و مسن و کسانی که سیگار یا قلیان می کشند بیشتر در معرض عوارض جراحی هستند که این شامل تاخیر در ترمیم زخم نیز هست.زیرا در این افراد استخوان دیرتر جوش می خورد.

⚠ عوارض در درمان غیر جراحی

۱- بدون جراحی این خطر وجود دارد که قطعه شکسته جا به جا شود.بنابراین پیگیری با رادیوگرافی های مکرر ضروریست.

۲- اگر استخوان در وضعیت نامناسب جوش بخورد مفصل مچ پا ناپایدار خواهد شد و این منجر به آرتروز زودرس آن می شود.

⚠ عوارض درمان جراحی

خطرات جراحی به طور عموم عبارتند از:

• عفونت
• خونریزی
• درد
• لخته شدن خون در ورید های ساق (این عارضه در درمان غیر جراحی هم محتمل است)
• آسیب عروق و اعصاب و تاندون ها

خطرات مربوط به درمان جراحی شکستگی مچ پا عبارتند از:

• تاخیر جوش خوردن
• آرتروز
• درد در محل پیچ و پلیت

شکستگی قوزک پا چقدر طول میکشد

گرچه بیشتر افراد طی ۳ تا ۴ ماه به فعالیت های روزمره (جز فعالیت ورزشی) بر می گردند بهبود کامل می تواند تا ۲ سال طول بکشد. ممکن است ماه ها طول بکشد که فرد بتواند بدون لنگیدن راه برود و به ورزش برگردد. اغلب افراد می توانند ۹ تا ۱۲ هفته پس از صدمه رانندگی را آغاز کنند.

دکتر غلامرضا نادری متخصص ارتوپدی ، آرتروسکوپی ، آرتروپلاستی و فلوشیپ جراحی مچ پا در تهران