پوکی استخوان می تواند استخوان‌ها را به قدری شکننده کند که زمین خوردن یا فشار اندک مانند خم شدن یا سرفه باعث شکستگی استخوان شود. اما درمان پوکی استخوان چیست؟ شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان اغلب در مفصل ران، مچ دست، ستون فقرات رخ می‌دهند.
تعریف پوکی استخوان
استخوان یک بافت زنده است که دائما تخریب و جایگزین میشود. پوکی استخوان زمانی رخ می‌دهد که تولید استخوان جدید نمی‌تواند برداشت استخوان قدیمی و فرسوده را جبران کند.
پوکی استخوان مردان و زنان را از هر نژادی درگیر میکند. ولی خانم‌های سفیدپوست و شرقی به خصوص آنها که مسن‌تر و در سنین بعد از یائسگی هستند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان می‌باشند. بعضی داروها، رژیم غذایی سالم و تمریناتی که با تحمل وزن همراه هستند می‌توانند به پیشگیری از پوکی استخوان یا تقویت استخوان‌های ضعیف شده کمک کنند.
علائم پوکی استخوان
در مراحل اولیه پوکی استخوان، معمولا علامتی وجود ندارد، ولی در موارد پیشرفته ممکن است علایم و نشانه‌های زیر بروز پیدا کنند:
❇ کمر درد، ناشی از شکستگی یا در هم فرو رفتن مهره‌ها
❇ کوتاه شدن قد به مرور زمان
❇ قوز و خمیدگی قامت
❇ شکستگی استخوان آسان‌تر از آنچه انتظار می‌رود.
علل پوکی استخوان
همان طور که گفته شد استخوان‌های شما دائما در حال بازسازی هستند، یعنی استخوان جدید ساخته میشود و استخوان قدیمی تخریب میشود. وقتی جوان هستید، بدن شما استخوان جدید را سریع‌تر از تخریب استخوان قدیمی می‌سازد و بنابراین توده استخوانی شما افزایش می‌یابد. اغلب افراد در اوایل دهه بیست تا سی سالگی حداکثر توده استخوانی را دارند. با افزایش سن، سرعت تخریب استخوان از سرعت ساخته شدن آن بیشتر میشود.
این که شما تا چه میزان احتمال ابتلا به پوکی استخوان دارید تا حدی بستگی به این دارد که در دوره جوانی چه میزان توده استخوانی کسب کرده اید؟ هرچه توده استخوانی شما بیشتر باشد، شما ذخیره استخوانی بیشتری دارید و احتمال ابتلای شما به پوکی استخوان کمتر است.
عوامل پوکی استخوان
بعضی از عوامل می توانند احتمال ابتلا به پوکی استخوان را زیاد می‌کنند:
عوامل خطر غیر قابل تغییر
بعضی از عوامل خطر بروز پوکی استخوان، خارج از کنترل شما هستند، مثل:
❇ جنس
بانوان در مقایسه با آقایان بیشتر در خطر ابتلا به پوکی استخوان هستند.
❇ سن
هر چه سن بالاتر برود، احتمال ابتلا به پوکی استخوان بیشتر میشود.
❇ نژاد
اگر نژاد سفید یا شرقی دارید، بیشتر در معرض پوکی استخوان هستند.
❇ سابقه خانوادگی
اگر والدین، خواهر، برادر شما پوکی استخوان داشته باشند. شما نیز در معرض خطر هستید مخصوصا اگر پدر یا مادر شما دچار شکستگی مفصل ران شده باشند.
❇ جثه
هرچه جثه شما کوچک‌تر باشد، بیشتر در معرض ابتلا به پوکی استخوان هستید.
هورمون‌ها
❇ هورمون‌های جنسی
کاهش میزان استروژن در زمان یائسگی یکی از قوی‌ترین فاکتورهای خطر ایجاد پوکی استخوان می‌باشد. خانم‌ها همچنین در جریان درمان برخی سرطان‌ها نیز دچار افت میزان استروژن می‌شوند. آقایان با افزایش سن، دچار کاهش میزان تستوسترون (هورمون جنسی مردانه) می‌شوند. این اتفاق در مردانی که به دلیل سرطان پروستات درمان می‌شوند نیز روی می‌دهد.
❇ مشکلات تیروئید
افزایش بیش از حد هورمون‌های تیروئیدی نیز باعث از دست رفتن استخوان میشود. این وضعیت در صورت بیش‌فعالی تیروئید یا در اثر مصرف بیش از حد هورمون تیروئید برای درمان کم کاری تیروئید نیز بروز میکند.
❇ سایر غدد
پوکی استخوان در صورت بیش فعالی غدد پارا تیروئید و آدرنال (فوق کلیوی) نیز اتفاق می‌افتد.
عوامل تغذیه‌ای
❇ مصرف کلسیم ناکافی
کمبود طولانی مدت کلسیم. نقش مهمی در بروز پوکی استخوان دارد. کمبود مصرف کلسیم باعث کاهش تراکم استخوانی و افزایش خطر شکستگی میشود.
❇ اختلالات خوردن
افرادی که دچار بی اشتهایی عصبی هستند در معرض خطر بالای پوکی استخوان می‌باشند. مصرف ناکافی غذا باعث کاهش کالری دریافتی و مقدار پروتئین و کلسیم جذب شده توسط بدن میشود. در خانم‌ها، این نوع بی‌اشتهایی می‌تواند عادت ماهیانه را متوقف ساخته، استخوان‌ها را ضعیف‌تر کند. در آقایان، بی‌اشتهایی عصبی، مقدار هورمون‌های جنسی را کم و استخوان‌ها را ضعیف میکند.
❇ جراحی‌های دستگاه گوارش
عمل جراحی برای کاهش سایز معده (بای پس معده) یا برداشتن بخشی از روده باریک، سطح مورد نیاز برای جذب مواد مغذی شامل کلسیم، را کم میکند.
کورتون‌ها و سایر داروها
استفاده طولانی مدت از کورتون خوراکی یا تزریقی، فرآیند بازسازی استخوان را مهار میکند. پوکی استخوان بر اثر استفاده از داروهای ضد صرع، ضد سرطان، داروهای مصرفی برای حفظ اعضای پیوند شده و بعضی داروهای ضد رفلاکس نیز می‌تواند ایجاد شود.
شیوه زندگی
بعضی عادات ناپسند خطر ابتلا به پوکی استخوان را زیاد می‌کنند.
❇ کم تحرکی
کسانی که مدت‌های طلانی در حال نشستن و بی حرکتی هستند، بیش از افراد فعال پوکی استخوان می‌گیرند. هر نوع تمرین، ورزش و فعالیت شامل تحمل وزن که باعث بهبود تعادل و اصلاح وضعیت بدن شود، برای استخوان‌ها مفید است به ویژه راه رفتن، دویدن، پریدن، رقصیدن و وزنه زدن.
❇ مصرف بیش از حد الکل
مصرف مداوم بیش از دو وعده مشروب الکلی در روز خطر پوکی استخوان را زیاد میکند.
❇ مصرف دخانیات
مصرف دخانیات (سیگار و قلیان) باعث تضعیف استخوان میشود.
پیامدهای پوکی استخوان
جدی‌ترین پیامد پوکی استخوان، شکستگی‌های استخوان‌ها به ویژه در مفصل ران و ستون فقرات می‌باشد. شکستگی‌های مفصل ران اغلب بر اثر افتادن به وجود می‌آیند و ممکن است باعث ناتوانی و حتی مرگ و میر به دلیل عوارض بعد از عمل به ویژه در افراد مسن‌تر شوند.
شکستگی‌های ستون فقرات گاهی حتی بدون افتادن نیز ایجاد می‌شوند (مثلا بر اثر سرفه و عطسه). گاهی مهره‌ها آن قدر ضعیف می‌شوند که جسم مهره در هم فرو می‌رود و ایجاد کمر درد، کوتاه شدن قد و گوژ پشتی میکند.
برای پوکی استخوان به چه دکتری باید مراجعه کرد
برای تشخیص و درمان پوکی استخوان، یک پزشک ارتوپدی می تواند به شما در کنترل بیماری و بهبود کیفیت زندگی کمک کند. پزشکان ارتوپدی در شرایط، آسیب ها و بیماری های مرتبط با سیستم اسکلتی عضلانی، از جمله شرایطی مانند پوکی استخوان، تخصص دارند. آنها در این زمینه خاص متخصص هستند و می توانند بهترین درمانهای موجود را به شما ارائه دهند.
تشخیص پوکی استخوان
توصیه میشود در همه خانم‌های مسن‌تر از ۶۵ سال، تراکم استخوان اندازه‌گیری شود. بعضی معتقدند آقایان ۷۰ ساله به بالا نیز بررسی شوند. اگر فردی مبتلا به فاکتورهای خطر ذکر شده در بالا باشد یا داروهای خاصی مصرف کند، ممکن است این بررسی (سنجش تراکم استخوان) در سنین پایین‌تری مورد نیاز باشد.
سنجش تراکم استخوان با دستگاهی انجام میشود که در آن از مقادیر کم اشعه‌ی X برای تعیین نسبت مواد معدنی در استخوانی استفاده میشود. این یک روش بدون درد است که طی آن شما روی یک تخت مخصوص دراز می‌کشید و یک اسکنر از روی بدن شما می‌گذرد. در اغلب موارد استخوان‌های مفصل ران، مچ دست و ستون فقرات بررسی می‌شوند.
برای درمان پوکی استخوان چه باید کرد
درمان پوکی استخوان ممکن است شامل ورزش، مکمل های ویتامین و مواد معدنی و داروها باشد. ورزش و مکمل اغلب برای جلوگیری از پوکی استخوان پیشنهاد می شود. هنگامی که می دانید پوکی استخوان دارید، گزینه های زیادی برای درمان این بیماری و تقویت استخوان ها برای جلوگیری از شکستگی در اختیار دارید.
با پزشک خود در مورد آنچه به احتمال زیاد به شما کمک می کند صحبت کنید. ممکن است چند روش مختلف را در یک زمان امتحان کنید، از جمله داروها، تغییر رژیم غذایی و عادات ورزشی و سایر انتخاب های سبک زندگی.
داروی پوکی استخوان
توصیه‌های درمانی بر اساس تخمین خطر شکستگی استخوان شما طی ۱۰ سال آینده که با کمک اطلاعات بدست آمده از سنجش تراکم استخوان بدست می‌آید، انجام می‌شوند. اگر این خطر زیاد نباشد، درمان ممکن است غیر دارویی و صرفا متمرکز بر شیوه زندگی، ایمنی و تغییر عوامل خطرساز برای پوکی استخوان باشد.
برای مردان و زنانی که در معرض خطر بیشتر بروز شکستگی هستند، بیشترین داروی مورد استفاده بیس فسفونات‌ها مانند آلندرونیت (Fosamax) می‌باشد. عوارض جانبی این دسته از داروها عبارتند از تهوع، درد شکم، اختلال در بلع و خطر التهاب و زخم مری.
اگر دارو به درستی مصرف شود (ناشتا، به همراه آب و اجتناب از دراز کشیدن به مدت نیم ساعت پس از مصرف دارو) احتمال بروز این عوارض کمتر است. اشکال تزریقی این دسته دارویی به صورت فصلی یا سالانه تزریق می‌شوند (وریدی) و باعث عوارض گوارش نمی‌شوند ولی بسیار گران هستند.
استفاده از بیس فسفونات‌ها به مدت بیش از ۵ سال ممکن است منجر به عارضه نادری شود که عبارت است از شکستگی تنه استخوان ران. این داروها ندرتا ممکن است باعث تخریب استخوان فک هم بشوند که می‌تواند به دنبال کشیدن دندان ایجاد شود. قبل از شروع مصرف این دسته از داروها، توصیه میشود یک معاینه دندانپزشکی انجام شود.
درمان هورمونی پوکی استخوان
استروژن اگر به فاصله کمی پس از یائسگی تجویز شود، می‌تواند به حفظ تراکم استخوان کمک کند. ولی درمان با استروژن خطر ابتلا به لخته شدن خون در عروق، سرطان رحم و سرطان پستان را زیاد میکند.
رالوکسیفن (Evista) اثرات مفید استروژن را بر تراکم استخوان تقلید میکند ولی بعضی از خطرات مصرف استروژن را ندارد. استفاده از این دارو ممکن است حتی خطر ابتلا به بعضی انواع سرطان پستان را کم کند. گرگرفتگی، یک عارضه شایع این دارو می‌باشد. این دارو نیز می‌تواند خطر بروز لخته خون در عروق را زیاد کند.
در مردان پوکی استخوان می‌تواند بر اثر کاهش تدریجی میزان تستوسترون (هورمون جنسی مردانه) ناشی از پیر شدن اتفاق بیفتد. درمان با جایگزین کردن تستوسترون می‌تواند باعث افزایش تراکم استخوان شود ولی داروهای ضد پوکی استخوان به تنهایی یا به همراه تستوسترون اثر بهتری در مردان دارند تا تستوسترون به تنهایی.
سایر داروهای درمان پوکی استخوان
در صورتی استفاده می‌شوند که شما نتوانید سایر داروها را تحمل کنید یا آنکه پوکی استخوان خیلی شدید باشد، این داروها عبارتند از:
❇ Denosumab) Prolia)
به صورت زیر جلدی و هر شش ماه یک بار تزریق میشود. شایع‌ترین عوارض آن کمر درد و درد عضلانی است.
❇ Teriparatide) Forteo)
دارویی قوی و مشابه هورمون پاراتیروئید است که تولید استخوان را تحریک میکند و به صورت زیر جلدی تزریق میشود. پس از دو سال درمان با آن، یک داروی ضد پوکی استخوان دیگر برای حفظ استخوان ساخته شده و به آن اضافه میشود. از این دارو تنها در بیماران با پوکی استخوان شدید استفاده میشود.
علت و درمان درد مچ پا
درد مچ پا می تواند همراه با سوزش، سفتی، قرمزی و داغ شدن مچ پا نیز باشد. درمان درد مچ پا می تواند در مراحل
۹ حرکت ورزشی برای تقویت مچ پا
تقویت مچ پا و برنامه ای برای بازتوانی پا و مچ پا پس از آسیب یا جراحی یا بعد از شکستگی ساق پا به شما
شیوه زندگی در بیماران مبتلا به پوکی استخوان
توصیه‌های زیر می‌توانند خطر ابتلا به پوکی استخوان یا بروز شکستگی در استخوان‌ها را کم کنند:
❇ سیگار نکشید. سیگار کشیدن خطر بروز شکستگی و کاهش تراکم استخوان را زیاد میکند.
❇ از مصرف بیش از حد الکل اجتناب کنید. مصرف بیش از دو وعده مشروب الکلی در روز استخوان سازی را کاهش می‌دهد. به علاوه مستی خطر افتادن را نیز زیاد میکند.
❇ از افتادن خود جلوگیری کنید. کفش پاشنه کوتاه به پا کنید و منزل خود را از نظر سیم برق روی زمین، لبه‌های فرش و سطوح لغزنده بررسی کنید. اتاق‌ها را روشن و پرنور نگه دارید. داخل و خارج درب حمام یا کابین دوش خود دستگیره‌های بزرگ فلزی سرتاسری نصب کنید و مطمئن شوید که تختخواب شما به گونه‌ای هست که به آسانی می‌توانید به آن وارد و از آن خارج شوید.
پیشگیری از پوکی استخوان
سه عامل برای حفظ سلامت استخوان‌ها در تمام طول زندگی ضروری هستند:
کلسیم
مردان و زنان در سن ۵۰- ۱۸ سالگی نیاز به ۱۰۰۰ میلی گرم کلسیم در روز دارند. این میزان برای زنان ۵۰ سال به بالا و مردان ۷۰ سال به بالا، ۱۲۰۰ میلی گرم است. منابع خوب کلسیم عبارتند از:
❇ لبنیات کم چرب (۳۰۰ – ۲۰۰ میلی گرم کلسیم در هر وعده)
❇ سبزیجات با برگ‌های سبز تیره
❇ ماهی سالمون یا ساردین کنسرو شده استخوان‌دار
❇ سویا و مشتقات آن
❇ دانه‌های غلات و آب پرتقال غنی شده با کلسیم
اگر میزان کلسیم دریافتی شما در رژیم غذایی ناکافی باشد، باید از مکمل‌های کلسیم استفاده کنید. استفاده از کلسیم بیش از حد ممکن است سبب بیماری قلبی و سنگ کلیه شود.
ویتامین D
ویتامین D، توانایی بدن شما را برای جذب کلسیم افزایش می‌دهد. اغلب افراد، به میزان کافی ویتامین D را از نور خورشید می‌گیرند. ولی اگر در ارتفاعات زندگی می‌کنید، یا خانه‌نشین هستید یا به طور روزمره از ضد آفتاب استفاده می‌کنید ممکن است نیاز به مکمل ویتامین D داشته باشید. مقدار مورد نیاز روزانه ویتامین دی ۶۰۰-۸۰۰ واحد است. در صورت کمبود ویتامین D مقادیر تا ۴۰۰۰ واحد در روز ممکن است نیاز باشد.
ورزش و تمرین
ورزش کردن، به شما کمک میکند که استخوان‌های قوی داشته باشید. صرف نظر از این که کی شروع به ورزش کنید، ورزش برای استخوان‌های شما مفید است، ولی شما بیشترین بهره را زمانی از ورزش می‌گیرید که در جوانی شروع کنید و در طول زندگی خود به ورزش ادامه دهید.
ترکیبی از تمرینات با تحمل وزن و تمرینات قدرتی مناسب است. تمرینات قدرتی (با وزنه) عضلات و استخوان های اندام‌های فوقانی و قسمت‌های فوقانی ستون فقرات را قوی می‌کنند و تمرینات با تحمل وزن مثل راه رفتن، دویدن، بالا رفتن از پله‌ها، طناب زدن و اسکی، بر اندام‌های تحتانی، مفاصل ران و قسمت‌های تحتانی ستون فقرات شما، اثر مثبت دارند.
شنا، دوچرخه سواری و تمرین روی دستگاه‌هایی مثل الیپتیکال (Elliptical) گرچه باعث تقویت سیستم قلبی و عروقی می‌شوند، چون در آنها تحمل وزن کافی انجام نمی‌شود، برای سلامت استخوان‌ها به اندازه تمرینات با تحمل وزن، مفید نیستند.
دکتر غلامرضا نادری متخصص ارتوپدی ، آرتروسکوپی ، آرتروپلاستی و فلوشیپ جراحی مچ پا در تهران
برای پرسش از دکتر، روی لینک مشاوره پزشکی کلیک کنید.
هاله
دوشنبه ۲۳ بهمن ۲( 2 ماه پیش)
تعداد بازدید: 71
مشاهده پرسش
