جراحی تاندون ترنسفر یکی از روش‌های ترمیمی در جراحی ارتوپدی است که در آن یک تاندون سالم از محل اصلی خود جدا شده و به محلی دیگر منتقل می‌شود تا عملکرد یک عضله یا تاندون آسیب‌دیده را جبران کند. این روش معمولاً زمانی استفاده می‌شود که یک تاندون یا عصب به طور دائمی دچار آسیب شده و عملکرد حرکتی اندام دچار اختلال شده باشد.
در این عمل، هدف اصلی بازگرداندن عملکرد حرکتی، قدرت عضلانی و هماهنگی عضلات در اندام‌هایی مانند دست، پا، شانه یا حتی صورت است.
تاندون چیست؟
تاندون یک طناب محکم در هر دو انتهای عضلاتی ست که به استخوان ها متصل شده اند. تاندون ها در کنار با عضلات به شما اجازه می دهند تا مفاصل خود را حرکت دهید. در دست و ساعد دست بیش از ۴۰ عضله ی مختلف وجود دارد. بسیاری از این عضلات عملکردهای مشترکی را انجام می دهند. بعد از آسیب برخی از عضلات شما ممکن است به طور صحیح کار نکنند، و اینجاست که پزشک از روش انتقال تاندون یا همان تاندون ترنسفر استفاده می کند. تاندون ترنسفر نوعی جراحی است که یک عضله و تاندون فعال را جایگزین یک عضله و تاندون غیر فعال می کند.
موارد کاربرد جراحی تاندون ترنسفر
- فلج عصب (مانند فلج عصب رادیال یا اولنار)
- آسیب‌های نخاعی یا مغزی که باعث از بین رفتن کنترل ارادی برخی عضلات شده‌اند
- پارگی تاندون‌های اصلی که امکان ترمیم مستقیم ندارند
- بیماری‌های نوروموسکولار مثل فلج مغزی یا سندرم شارکوت-ماری-توس
- پس از شکستگی یا جراحی‌هایی که باعث اختلال عملکردی طولانی‌مدت شده‌اند
- نقص مادرزادی (نوزادانی که بدون عملکردهای عضلانی خاص متولد می شوند)
انواع جراحی تاندون ترنسفر
جراحی تاندون ترنسفر بسته به محل، علت و هدف مورد نظر، انواع مختلفی دارد. در ادامه به برخی از رایج‌ترین انواع آن اشاره می‌کنیم:
۱. ترنسفر در اندام فوقانی
در فلج عصب رادیال: تاندون‌هایی مانند پروناتر ترس (pronator teres) به جای اکستانسورهای مچ و انگشت منتقل می‌شوند تا بیمار توانایی باز کردن مچ و انگشتان را بازیابد.
در فلج عصب اولنار: تاندون‌های سالم از ساعد برای بهبود عملکرد عضلات بین‌استخوانی دست مورد استفاده قرار می‌گیرند.
۲. ترنسفر در اندام تحتانی
در بیماران با افتادگی پا (foot drop): تاندون تیبیالیس خلفی (posterior tibialis) به روی پای بیمار منتقل می‌شود تا امکان بالا آوردن پا در حین راه رفتن فراهم شود.
در فلج عضلات چهارسر ران یا همسترینگ: تاندون عضلات سالم مانند گراسیلیس یا سارتوریوس جایگزین عضلات ضعیف یا از کار افتاده می‌شوند.
۳. ترنسفر در بیماری‌های مادرزادی یا نورولوژیک
در کودکانی با فلج مغزی یا ناهنجاری‌های مادرزادی مانند کلاب فوت، جراحی تاندون ترنسفر به اصلاح وضعیت اندام و بهبود عملکرد حرکتی کمک می‌کند.
مراحل جراحی انتقال تاندون
جراحی ممکن است در حین هوشیاری شما انجام شود، شما ممکن است آرامبخش سبکی دریافت کنید و یا کاملاً بیهوش باشید. نوع بی حسی به آسیب شما بستگی دارد و این تصمیمی بین شما و جراحتان می باشد. جراح ممکن است یک یا چند برش در پوست شما ایجاد کند. جراح بعد از پیدا کردن تاندون اضافه، آن را حرکت می دهد و به تاندون عضله ای که دیگر عمل نمی کند، بخیه می زند. گاهی اوقات نیاز است بیش از یک انتقال تاندون به طور همزمان انجام شود. سپس جراح‌پوست را بخیه می بندد.
ریکاوری
بعد از جراحی ممکن است لازم باشد از آتل یا گچ برای حفاظت از انتقال تاندون جدید خود استفاده کنید تا تاندون در وضعیت جدید خود بهبود پیدا کند. این شرایط یک یا دو ماه زمان می برد.
خطرات
خطرات اولیه نادر هستند اما می توانند شامل خونریزی، عفونت یا آسیب به عصب های اطراف، تاندون ها یا رگ های خونی شوند. خطرات بعدی شامل سفتی دست، ضعف عضله یا پارگی تاندون منتقل شده و نیاز به
مراقبت‌های پس از جراحی
پس از جراحی، معمولاً بیمار نیاز به فیزیوتراپی منظم دارد تا عضله جدید به عملکرد تازه‌اش عادت کند. این فرایند ممکن است چند هفته تا چند ماه طول بکشد. آتل‌بندی، محدودیت حرکت موقت و تمرینات هدفمند بخشی از روند بهبودی هستند.
نتیجه‌گیری
جراحی تاندون ترنسفر یک راهکار مؤثر و علمی برای بازگرداندن عملکرد عضلاتی است که به دلیل آسیب یا بیماری از کار افتاده‌اند. انتخاب تاندون مناسب، برنامه‌ریزی دقیق جراحی و توان‌بخشی پس از آن، نقش مهمی در موفقیت این روش ایفا می‌کند. این جراحی می‌تواند کیفیت زندگی بسیاری از بیماران را به طور قابل توجهی بهبود ببخشد.
