پزشکان گاهی اوقات تورم زانو را “افیوژن زانو” می نامند. برخی دیگر نیز ممکن است از آن به عنوان “آب آوردن زانو” یاد کنند. تورم زانو می تواند به دنبال آسیب، استفاده بیش از حد از زانو و یا بیماری ایجاد شود.
تورم در مفصل زانو می تواند انعطاف پذیری و عملکرد زانو را محدود کند. برای مثال، در افرادی که دچار تورم زانو می شوند، خم کردن یا صاف کردن کامل زانو ممکن است دشوار باشد. همچنین ممکن است مفصل زانو هنگامی که پا در حالت استراحت است خود به خود بین ۱۵ تا ۲۵ درجه خم شود. زانوی متورم همچنین ممکن است دچار درد و قرمزی شود و انداختن وزن بدن روی آن دشوار است.
تورم زانو بسته به علت زمینه ای آن ممکن است در خانه با استفاده از روش R.I.C.E(استراحت، کمپرس یخ، محکم بستن و بالاتر نگه داشتن اندام) درمان شود و یا ممکن است به مراقبت های پزشکی نیاز داشته باشد. پزشک می تواند علت این عارضه را به طور دقیق تشخیص دهد.
۱۲ علت احتمالی ورم و آب آوردن زانو
تورم زانو، چه کمی آزاردهنده باشد و چه به طور دردناکی ناتوان کننده باشد، در هر صورت فرد باید علت احتمالی آن را شناسایی کرده و علائم خود را درمان کند تا احتمال بروز مشکلات آتی را کاهش دهد. تورم مزمن یا طولانی مدت می تواند منجر به آسیب بافت مفصل، تخریب غضروف و نرم شدن استخوان شود. بنابراین درمان این عارضه اغلب ضروری است.
در ادامه، مهم ترین مواردی که اغلب باعث تورم زانو می شوند (که به آن آب آوردن زانو نیز می گویند) توضیح داده می شود.
۱. آسیب به زانو
ضربه به استخوان ها، رباط ها، تاندون های زانو و یا آسیب به بورس ها (کیسه های نازک حاوی مایع سینوویال در اطراف مفاصل)، مینیسک یا غضروف مفصلی زانو می تواند باعث درد و تورم زانو شود. بروز یک آسیب جدی باعث افزایش خونرسانی به مفصل زانو می شود و این امر می تواند منجر به تورم، گرمی، سفتی و کبودی قابل توجهی شود. این وضعیت همارتروز (hemarthrosis) نامیده می شود و به مراقبت های پزشکی فوری نیاز دارد.
۲. آرتروز زانو
تحلیل رفتن غضروف مفصل زانو می تواند منجر به تولید بیش از حد مایع مفصلی و درنتیجه تورم زانو شود. تورم ناشی از آرتروز زانو معمولا با درد همراه است. در واقع، شواهد نشان می دهد افرادی که زانو درد شدید ناشی از آرتروز دارند، بیشتر دچار تورم زانو می شوند. یکی از مطالعات انجام شده نشان می دهد که:
- افرادی که به دلیل آرتروز زانو، درد خفیف تا متوسطی را تجربه کردند، به طور متوسط ۷ میلی لیتر مایع مفصلی در زانوی آسیب دیده خود داشتند که تقریبا به اندازه یک زانوی سالم است.
- افرادی که به دلیل آرتروز، زانو درد شدید را گزارش کردند نیز به طور متوسط بیش از ۲۰ میلی لیتر مایع در زانوی آسیب دیده خود داشتند.
- تورم زانو ناشی از آرتروز معمولا خفیف تا متوسط است و تورم شدید ممکن است ناشی از مشکلات دیگری باشد.
۳. بورسیت (غیر سپتیک یا سپتیک)
در سرتاسر بدن کیسه های کوچک، نازک و پر از مایعی در اطراف مفاصل وجود دارد که بورس نامیده می شوند. این کیسه ها مانند بالشتک های لغزنده عمل می کنند و اصطکاک بین استخوان و بافت های نرم اطراف آن (مانند پوست و ماهیچه) را کاهش می دهند و به این ترتیب حرکت مفصل را تسهیل می کنند.
مفصل زانو ۱۱ بورس دارد که ۲ تای آن ها بیشتر مستعد ابتلا به بورسیت هستند. بورسیت، به التهاب بورس ها گفته می شود. بورس ملتهب زانو می تواند با مایع اضافی پر شود و باعث تورم یا آب آوردن زانو شود. زانوی متورم ممکن است مانند یک بادکنک پر از آب، احساس نرمی داشته باشد. همچنین ممکن است دچار حساسیت به لمس و درد شود.
اگرچه بورسیت در اکثر موارد با مراقبت های پزشکی خانگی درمان می شود، اما بورسیت سپتیک می تواند یک وضعیت تهدید کننده حیات باشد. این اتفاق زمانی رخ می دهد که بورس، با ورود یک میکروارگانیسم عفونی شود. به این ترتیب بورس دچار التهاب شده و پر از چرک می شود. زانوی متورم (ناشی از بورسیت) ممکن است قرمز و گرم به نظر برسد. همچنین فرد ممکن است دچار تب شود و یا احساس ناخوشی داشته باشد.
۴. نقرس
نقرس بیماری است که به دلیل تجمع بلورهای میکروسکوپی اسید اوریک در مفاصل رخ می دهد. در این وضعیت، تورم اغلب شب ها (هنگام دراز کشیدن برای خواب) ایجاد می شود. این اتفاق معمولا به سرعت رخ می دهد و با درد، قرمزی و گرمی ناگهانی و طاقت فرسا همراه است. اگرچه نقرس اغلب اوقات شست پا را درگیر می کند، اما معمولا زانو و همچنین پاشنه، مچ پا و روی پا را نیز درگیر می کند.
نقرس معمولا هر بار فقط یک مفصل را تحت تاثیر قرار می دهد. اولین حملات نقرس معمولا در مردان ۳۰ تا ۵۰ ساله رخ می دهد. اگرچه نقرس معمولا خود به خود برطرف می شود، اما درمان دارویی نیز می تواند به تسکین درد و بهبود سایر علائم بیمار کمک کند. بسیاری از افراد می توانند با ایجاد تغییراتی در رژیم غذایی خود احتمال بروز حملات نقرس (و آسیب مفصلی که ایجاد می کند) را کاهش دهند.
۵. نقرس کاذب
نقرس کاذب یک بیماری شبیه به نقرس است، اما کمتر شایع است. این عارضه به دلیل تجمع بلورهای میکروسکوپی پیروفسفات کلسیم (CPPD) در مفصل ایجاد می شود. این امر می تواند باعث درد و تورم ناگهانی و شدید مفصل شود. پوست روی مفصل آسیب دیده نیز ممکن است تیره تر به نظر برسد. نقرس کاذب اغلب در زانو رخ می دهد اما می تواند شانه، آرنج، مچ پا، مچ دست، بند انگشتان، لگن یا ستون فقرات را نیز درگیر کند. این عارضه ممکن است همزمان چند مفصل را تحت تاثیر قرار دهد. همچنین، این بیماری ممکن است با آرتریت روماتوئید و یا آرتروز اشتباه گرفته شود.
۶. آرتریت روماتوئید
آرتریت روماتوئید یک بیماری خود ایمنی است که پوشش مفاصل را تحت تاثیر قرار می دهد. آرتریت روماتوئید می تواند باعث تورم، سفتی، درد، حساسیت و قرمزی زانو شود. همچنین ممکن است هنگام فشار دادن زانو، نوعی حالت اسفنجی احساس شود. اگرچه زانوها می توانند دچار برخی علائم شوند، اما اغلب دست ها، مچ دست ها و پاها تحت تاثیر این عارضه قرار می گیرند.
این بیماری معمولا مفاصل هر دو طرف بدن (به صورت متقارن) را درگیر می کند. بنابراین اگر زانوی راست تحت تاثیر قرار بگیرد، زانوی چپ نیز احتمالا تحت تاثیر قرار می گیرد. علاوه بر درد و تورم مفاصل، آرتریت روماتوئید می تواند علائم دیگری (مانند خستگی شدید، تب خفیف و احساس ناخوشی) را نیز ایجاد کند. تشخیص و درمان سریع این بیماری می تواند در به حداقل رساندن آسیب مفصل نقش داشته باشد.
۷. کیست بیکر
تورم پشت زانو ممکن است نشان دهنده کیست بیکر باشد. این کیست ممکن است علائم دیگری نداشته باشد و یا ممکن است با درد و سفتی مفصل همراه باشد. درد ایجاد شده ممکن است هنگام برخی فعالیت ها، مانند صاف کردن یا خم کردن زانو و یا بعد از ایستادن طولانی مدت بدتر شود.
کیست بیکر زمانی ایجاد می شود که بورس واقع در پشت زانو (بورس پوپلیتئال) با مایع اضافی پر شود. نام دیگر کیست بیکر، کیست پوپلیتئال است. اگرچه این وضعیت ممکن است با درمان های خانگی خود به خود برطرف شود، اما برخی از افراد ممکن است بخواهند برای تخلیه مایع جمع شده در مفصل به پزشک مراجعه کنند.
۸. آرتریت روماتوئید جوانان
درد و تورم مفاصل ممکن است باعث لنگیدن یا دست و پا چلفتی به نظر رسیدن کودک شود و می تواند یکی از علائم آرتریت روماتوئید جوانان باشد. این درد ممکن است صبح ها (زمانی که مفاصل کمی سفت هستند) قابل توجه تر باشد. آرتریت روماتوئید جوانان اغلب مفاصل بزرگ (از جمله مفصل زانو) را درگیر می کند و ممکن است همزمان چند مفصل را تحت تاثیر قرار دهد.
۹. بیماری ازگود-اشلاتر (Osgood-Schlatter)
بیماری ازگود-اشلاتر در واقع التهاب تاندون کشکک زانو است. این عارضه شایع ترین بیماری در کودکان و نوجوانان فعال است و می تواند باعث تورم و درد زانو شود. علاوه بر این، قسمت بالای استخوان ساق پا (پایین زانو) ممکن است برجسته شود و پوست این ناحیه نیز ممکن است حساسیت به لمس داشته باشد. همچنین، کودک ممکن است احساس گرفتگی در جلو یا پشت ران خود را گزارش کند.
۱۰. آرتریت سپتیک
باکتری ها یا میکروارگانیسم های دیگر می توانند به پوشش نازکی که مفصل زانو را احاطه کرده است نفوذ کرده و مفصل را عفونی کنند و به این ترتیب باعث چرکی شدن آن شوند. تورم زانو که همراه با درد شدید زانو و تب باشد، می تواند یکی از علائم آرتریت سپتیک باشد. علائم این بیماری ممکن است به سرعت و یا طی چند ساعت یا چند روز ایجاد شوند.
۱۱. آرتریت واکنشی یا ری اکتیو (از جمله سندرم رایتر)
برخی از عفونت های باکتریایی (مانند کلامیدیا و عفونت های گوارشی) می توانند یک پاسخ ایمنی التهابی را در بدن تحریک کنند که ممکن است باعث درد و تورم مفاصل شود. به این وضعیت آرتریت واکنشی گفته می شود.
۱۲. تومور
یک تومور خوش خیم یا بدخیم می تواند باعث تورم زانو شود. اگرچه این اتفاق نسبتا غیرمعمول است. تورم ایجاد شده ممکن است با دردی خسته کننده نیز همراه باشد. درد ممکن است شب ها و یا هنگام شروع ورزش یا افزایش فعالیت، قابل توجه تر باشد. تومور همچنین ممکن است با علائم دیگری مانند تب، کاهش وزن و تعریق شبانه همراه باشد.
دکتر رضا نادری، جراح و فوق تخصص ارتوپد در تهران
