زخم دیابتی انگشت پا یک نوع زخم باز است که معمولاً در اثر آسیب جزئی یا فشار مزمن در ناحیه انگشتان پا شکل می‌گیرد. افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ و نوع ۲ به دلیل کاهش گردش خون و آسیب اعصاب محیطی (نوروپاتی محیطی)، در معرض ایجاد این زخم‌ها هستند.
زخم دیابتی انگشت پا چگونه ایجاد می شود؟
اغلب اوقات، عصب های محیطی افراد مبتلا به دیابت دچار آسیب می شود. نوروپاتی حسی منجر به کاهش احساس درد و فشار می شود که باعث می شود افراد مبتلا به دیابت وجود یک جسم تیز را در کفش خود که می تواند پوستشان را پاره کند، احساس نکنند. بد فرمی پا و خشکی پوست که اغلب بر اثر نوروپاتی دیابتی رخ می دهد می تواند منجر به تشکیل پینه روی پا شود. فشار مکرر بر اثر راه رفتن یا بریدگی های جزئی و خراش های پا می تواند باعث شود که یک پینه تبدیل به زخم شود. حدود ۵۰ درصد از افراد مبتلا به زخم پای دیابتی، بیماری عروق محیطی دارند که خونرسانی به پاها را کاهش می دهد.
علت‌های ایجاد زخم دیابتی انگشت پا
نوروپاتی محیطی
آسیب به اعصاب حسی باعث کاهش حس درد، فشار و دما در پا می‌شود. در نتیجه، حتی زخم‌های کوچک بدون اینکه فرد متوجه شود، گسترش می‌یابند.
کاهش جریان خون (بیماری عروق محیطی):
کاهش اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها روند ترمیم زخم را مختل می‌کند.
عفونت‌های مکرر:
باکتری‌ها به‌راحتی وارد زخم شده و باعث التهاب و چرک می‌شوند.
کفش نامناسب:
فشار یا اصطکاک روی انگشتان پا باعث آسیب پوستی و آغاز زخم می‌شود.
دفورمیتی پا
دفورمیتی‌های پا مثل چک‌مارک‌تو (چکش‌شکل‌شدن انگشتان)، باعث تماس غیرطبیعی با کفش و زخم می‌شوند.
انواع زخم دیابتی
| نوع زخم دیابتی | محل شایع بروز | علت اصلی | ویژگی بالینی | درجه خطر |
|---|---|---|---|---|
| زخم نوروپاتیک | کف پا، زیر شست، نوک انگشتان | آسیب به اعصاب محیطی (نوروپاتی) | بدون درد، پوست خشک و ترک‌خورده، معمولاً بدون علائم التهاب شدید | متوسط |
| زخم ایسکمیک (کم‌خونی) | پاشنه پا، لبه‌های پا | کاهش خونرسانی به پا (بیماری شریانی) | پوست سرد و رنگ‌پریده، دردناک، با حاشیه زخم واضح، ترمیم کند | بالا |
| زخم نوروایسکمیک (ترکیبی) | هر ناحیه‌ای از پا | ترکیب نوروپاتی و بیماری عروقی | شدید، بدون درد یا همراه با درد، پرخطر، با احتمال بالای عفونت و نکروز | بسیار بالا |
| زخم فشاری (دکوربیتوس) | پاشنه، قوزک، استخوان‌های برجسته | فشار طولانی‌مدت، بی‌تحرکی | پوست نازک، قرمزی یا زخم سطحی تا عمقی، شایع در بیماران بستری یا کم‌تحرک | متوسط تا بالا |
| زخم عفونی/ناشی از ترومای خارجی | بین انگشتان، ناخن، سطح پا | بریدگی، سوختگی، پینه ترک‌خورده، عفونت قارچی یا باکتریایی | ترشح چرکی، قرمزی، تورم، بوی بد، تب در موارد پیشرفته | بالا |
| زخم مرتبط با دفورمیتی استخوانی | نوک انگشتان، زیر مفاصل پا | فشار غیرطبیعی ناشی از دفورمیتی مانند چک‌مارک‌تو یا بونیون | زخم تکرارشونده، نزدیک استخوان، گاهی همراه با استئومیلیت (عفونت استخوان) | بالا |
ارتباط زخم دیابتی انگشت پا با ارتوپدی
زخم دیابتی در انگشت پا تنها یک مشکل پوستی یا سطحی نیست، بلکه اغلب ریشه در اختلالات ساختاری پا، فشارهای مکانیکی مزمن و تغییرات استخوانی دارد؛ و این دقیقاً جایی‌ست که نقش ارتوپدی پررنگ می‌شود. متخصصان ارتوپدی نه‌تنها در پیشگیری، بلکه در درمان و بازسازی ساختار پاهای آسیب‌دیده نیز نقش کلیدی ایفا می‌کنند.
۱. اصلاح دفورمیتی‌های پا و انگشتان
افراد مبتلا به دیابت به دلیل نوروپاتی محیطی و ضعف عضلات کوچک پا، در معرض دفورمیتی‌هایی مانند:
- انگشت چکشی (Hammertoe)
- بونیون (Bunion)
- پای شارکویی (Charcot foot)
قرار دارند. این تغییر شکل‌ها فشارهای غیرطبیعی به نقاطی مانند نوک یا کناره انگشتان وارد می‌کنند که می‌تواند منجر به ایجاد زخم شود. درمان یا اصلاح این دفورمیتی مچ پا توسط ارتوپد، از بروز زخم جدید جلوگیری می‌کند.
۲. کاهش فشار موضعی با ابزارهای ارتوپدی
متخصص ارتوپدی با طراحی و تجویز وسایل کمکی مانند:
- کفش طبی دیابتی
- کفی‌های سفارشی
- آتل یا ارتزهای ویژه
به کاهش فشار روی نواحی مستعد زخم، به‌ویژه انگشتان پا کمک می‌کند. این اقدامات برای ترمیم زخم و پیشگیری از گسترش آن بسیار مؤثرند.
۳. درمان جراحی در موارد پیشرفته
در صورت وجود زخم‌های مزمن، عفونت‌های عمیق یا درگیری استخوان (استئومیلیت)، جراحی توسط ارتوپد انجام می‌شود. این جراحی‌ها شامل:
- دبریدمان استخوانی یا بافت مرده
- اصلاح ساختار پا
- قطع بخشی از انگشت در صورت نیاز
هستند و با هدف حفظ عملکرد پا و جلوگیری از قطع عضو گسترده‌تر انجام می‌گیرند.
۴. مدیریت پای شارکویی
پای شارکویی (Charcot arthropathy) یکی از شدیدترین عوارض دیابت است که موجب شکستگی‌های بدون درد و دفورمیتی شدید پا می‌شود. زخم‌های دیابتی در چنین شرایطی شایع‌ترند. بنابراین درمان پای شارکو از اهمیت بالایی برخوردار است.ارتوپدها با بی‌حرکت‌سازی مفصل، استفاده از بریس یا گاهی جراحی بازسازی، نقش کلیدی در مهار این عارضه دارند.
چگونه زخم پای دیابتی بررسی می شود؟
پزشکان باید اندازه و عمق زخم پای دیابتی را بررسی کنند و به دنبال علائم عفونت باشند. همچنین، برای ارزیابی جریان خون در پاها، باید سونوگرافی انجام شود. برای بیماران مبتلا به زخم پای دیابتی، آزمایشات خون برای بررسی مارکرهای التهابی خون و آزمایشات تصویربرداری (رادیولوژی و در صورت لزوم ام آر آی) برای بررسی عفونت استخوان در پا انجام می شوند.
بیشتر بخوانید: برای عفونت پا چه قرصی بخوریم
زخم های دیابتی در پاها چگونه درمان می شوند؟
زخم های دیابتی پاها باید با تکنیک های مراقبت از زخم، برداشتن هرگونه بافت عفونی یا مرده از طریق جراحی و پانسمان صحیح زخم درمان شوند. بیماران مبتلا به زخم پای دیابتی عفونی به درمان با آنتی بیوتیک نیاز دارند. یک گچ محافظ پا تا زانو و یا چکمه طبی می تواند با کاهش فشار روی زخم، به بهبودی سریعتر کمک کند. وقتی بیمار توسط یک تیم درمانی از جمله متخصص پا، متخصص بیماری های عفونی، جراح عروق و پزشک مراقبت های اولیه تحت مراقبت باشد، خطر قطع عضو کاهش پیدا می کند.
برای تکمیل اطلاعات این مقاله را مطالعه کنید: درمان قطعی زخم پای دیابتی
بیماران مبتلا به زخم پای دیابتی و بیماری عروق محیطی ممکن است برای بازیابی جریان خون به پاها، تحت جراحی بای پس پا قرار بگیرند. همچنین ممکن است روش های کم تهاجمی جراحی عروق برای بیماران مبتلا به زخم پای دیابتی و بیماری شریان محیطی استفاده شود. گاهی اوقات قطع بخشی از پا یا تمام آن ممکن است برای بیماران مبتلا به زخم دیابتی پا و استخوان عفونی لازم باشد.
نتایج درمان زخم دیابتی پا
بعد از سه ماه درمان، حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد از زخم های دیابتی پا بهبود پیدا می کنند، اما یک چهارم آنها بعد از ۱ سال، چون مقاوم به درمان هستند. در حدود ۴۰ درصد از بیماران در عرض ۱ سال و ۶۵٪ از بیماران ۵ سال بعد از درمان، زخم های دیابتی پا عود می کنند.
چگونه می توان زخم های دیابتی عود کننده را کاهش داد؟
افرادی که زخم پای دیابتی آنها بهبود یافته است، باید هر یک تا سه ماه توسط پزشک بررسی شوند و دستورالعمل هایی در مورد نحوه صحیح بررسی پاهای خود دریافت کنند. همچنین به آنها توصیه می شود کفشی بپوشند که اندازه ی آن مناسب باشد و فشار به پا را کاهش دهد.
