شکستگی پاشنه پا یا کالکانئوس می تواند با درد همراه بوده و آسیبی ناتوان کننده باشد. این نوع شکستگی اغلب در حین اتفاقات پر شدت مانند تصادف رانندگی یا افتادن از روی یک پله، رخ می دهد. این شکستگی هنگامی رخ می دهد که پاشنه پا در زیر وزن بدن خرد می شود. 

هنگامیکه استخوان پاشنه پا می شکند، ممکن است پاشنه پا پهن یا کوتاه شده و یا به شکلی ناهنجار در آید. شکستگی های استخوان پاشنه پا می توانند نسبتا شدید باشند.

درمان شکستگی پاشنه پا ، اغلب شامل جراحی جهت بازسازی آناتومی پاشنه پا و بازگردانی قابلیت تحرک می باشد تا به این ترتیب بیماران بتوانند فعالیت های عادی خود را از سر گیرند. اما حتی با یک درمان مناسب، برخی شکستگی ها می توانند به عوارضی طولانی مدت مانند درد، تورم، از دست دادن حرکت و آرتروز منجر شوند.

شکستگی پاشنه پا

شکستگی پاشنه پا شایع نیست. شکستگی استخوان های تارسال تنها ۲ درصد تمامی شکستگی ها در بزرگسالان را تشکیل می دهند و تنها نیمی از شکستگی های تارسال، شکستگی کالکانئوس می باشند.

یک شکستگی می تواند سبب پهن و کوتاه شدن استخوان پاشنه پا شود. در اغلب موارد، شکستگی می تواند به مفصل ساب تالار نیز انتشار یابد. در این صورت، آسیب به غضروف پوشاننده مفصل می تواند سبب ایجاد عوارض طولانی مدتی مانند درد مزمن، آرتروز و از دست دادن حرکت شود.

علائم شکستگی پاشنه پا

بیماران مبتلا به شکستگی پاشنه پا معمولا موارد زیر را تجربه می کنند:

❇ درد

❇ کبودی

❇ ورم پا

❇ بد شکلی پاشنه پا

❇ ناتوانی در راه رفتن یا ناتوانی در قرار دادن وزن بدن بر روی پاشنه پا

با رخ دادن شکستگی های کوچک در استخوان پاشنه پا، ممکن است درد به شدتی نباشد که مانع راه رفتن فرد شود اما می تواند سبب لنگیدن او شود. دلیل چنین وضعیتی این است که تاندون آشیل جهت حمایت وزن بدن بر روی استخوان پاشنه پا تکیه می کند.

با این حال، در صورتی که استخوان پاشنه پا در اثر آسیب، تغییر شکل دهد، عضله و تاندون فرد قادر به ایجاد قدرت کافی جهت حمایت از وزن بدن نمی باشند. در این وضعیت، پا و مچ آن احساسی بی ثبات داشته و فرد به شیوه ای متفاوت راه خواهد رفت.

مطلب مرتبط: درمان خالی کردن و بی ثباتی مچ پا 

مدت زمان بهبودی شکستگی پاشنه پا

شدت شکستگی پاشنه

شدت آسیب استخوان پاشنه پا به چندین عامل از جمله موارد زیر بستگی دارد:

❇ تعداد شکستگی ها

❇ مقدار و اندازه قطعات استخوانی شکسته شده و میزان جا به جایی آنها

❇ آسیب به سطوح غضروفی در مفصل ساب تالار

❇ آسیب به بافت های نرم اطراف مانند عضله، تاندون ها و پوست

در صورتی که استخوان شکسته شده باشد و قطعات آن از پوست بیرون آمده باشند و یا زخم تا به استخوان فرد نفوذ کرده باشد، به آن شکستگی، شکستگی باز گفته می شود. شکستگی باز اغلب سبب رسیدن آسیب بیشتر به عضلات، تاندون ها و رباط های اطراف می شود و به زمان بیشتری جهت بهبود یافتن نیاز دارد.

شکستگی های باز در معرض خطر بیشتری جهت ابتلا به عفونت های استخوانی قرار دارند. برای پیشگیری از عفونت، درمان فوری جراحی جهت پاکسازی زخم نیاز می باشد.

علت شکستگی پاشنه پا

استخوان پاشنه پا، اغلب در حین موارد زیر شکسته می شود:

❇ سقوط از ارتفاع

❇ آسیب ناشی از پیچ خوردگی مچ پا

❇ تصادف وسایل نقلیه

شدت شکستگی ها متفاوت می باشد. برای مثال، یک پیچ خوردگی ساده در مچ پا می تواند به ایجاد یک ترک در استخوان منجر شود. این در حالی است که نیروی حاصل از برخورد دو ماشین از روبرو می تواند به خرد شدن استخوان منجر شود.

در شکستگی های پر شدت، آسیب های دیگری می توانند اتفاق افتند. از جمله این آسیب ها می توان به شکستگی ستون فقرات، لگن یا ساق و … اشاره کرد.

🛑 این مقاله را حتما بخوانید: شکستگی استخوان کف پا (متاتارس) از علائم تا درمان

شکستن پاشنه پا در ورزش

رایج ترین علت شکستن پاشنه پا در ورزش، بروز صدمات آسیب زننده و شدید به پاشنه است. این صدمات به خصوص در ورزش هایی که فعالیت های سریع در آنها اتفاق می افتد و ورزش هایی که از وسایلی نظیر چوب ها استفاده می کنند و با پرتاب اشیاء سرکار دارند، مانند تنیس، راگبی و هاکی بسیار اتفاق می افتد. همچنین ورزشکارانی نظیر فوتبالیست ها که در آنها برخورد و افتادن بسیار محتمل است و بستکتبالیست ها که حرکات پرشی زیادی دارند نیز بسیار مستعد شکستگی پاشنه پا هستند.

یکی دیگر از علل اصلی چنین شکستگی هایی، فشار بیش از حد به پاشنه، به خصوص در حرکاتی نظیر دویدن در مسافت های طولانی و پریدن است. حرکات تکراری به مرور فرسایش استخوان را در طول زمان افزایش می دهند و عدم گرم کردن کافی پیش از ورزش، حرکات کششی اشتباه یا انجام یک حرکت ورزشی مشخص بیش از ظرفیت بدنی فرد می تواند احتمال فرسایش استخوان پاشنه را بیشتر کند. به غیر از ورزشکاران، سربازان نیز به دلیل رژه های تکراری و طولانی مستعد فرسودگی استخوان پاشنه پا هستند.

فیزیوتراپی شکستگی پاشنه پا

صرف نظر از اینکه درمان شکستگی پاشنه پا، جراحی بوده و یا غیر جراحی، فیزیوتراپی اغلب در بدست آوردن دوباره قدرت و بازگردانی عملکرد نقشی کلیدی ایفا می کند.

تشخیص شکستگی پاشنه پا

بیان کردن شرایط آسیب دیدن خود برای پزشک با اهمیت می باشد. برای مثال، در صورت افتادن از نردبان، ارتفاع سقوط فرد چقدر بوده است؟ همچنین بیان کردن دیگر آسیب ها، بیماری ها (مانند دیابت)، داروهای مصرفی و مصرف سیگار برای پزشک اهمیت دارد.

معاینه جسمانی

پس از بحث در ارتباط با علائم و سابقه پزشکی، پزشک یک معاینه دقیق از فرد انجام خواهد داد. او موارد زیر را انجام می دهد:

❇ پوست پا و مچ آن را از نظر آسیب دیدگی یا پاره شدن احتمالی یا بروز تاول در اثر آسیب، بررسی می کند.

❇ نبض بیمار را در نقاط کلیدی پا بررسی می کند تا از رسیدن جریان خون کافی به پا و انگشتان پا اطمینان حاصل کند.

❇ توانایی فرد در حرکت دادن پای خود را بررسی کرده و همچنین می تواند مواردی را در کف پا احساس کند.

❇ با معاینه دیگر قسمت های پای آسیب دیده، پای دیگر، لگن و ستون فقرات، سالم بودن یا آسیب دیدگی دیگر نواحی بدن را تعیین می کند.

بررسی ها

مطالعات تصویربرداری به تایید تشخیص شکستگی استخوان پاشنه پا کمک می کنند:

اشعه ایکس

این مورد رایج ترین روش مورد استفاده است. یک تکنیک تصویربرداری تشخیصی می باشد که به طور گسترده ای در دسترس است. اشعه ایکس می تواند شکستگی استخوان پاشنه پا و یا در رفتگی مفاصل و میزان جا به جایی قطعات شکسته و تغییر شکل استخوان پاشنه را نمایش دهد.

اسکن های توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن)

از آنجایی که آناتومی استخوان پاشنه پا پیچیده می باشد، به طور معمول پس از تشیخص یک شکستگی در بررسی با اشعه ایکس، سی تی اسکن نیز درخواست داده می شود.

سی تی اسکن تصویری چند مقطعی و با جزئیات بیشتر از مچ پا ایجاد می کند. این روش می تواند اطلاعات با ارزشی را درباره شدت شکستگی به پزشک ارائه دهد. این اطلاعات به پزشک کمک می کنند تا بهترین برنامه درمانی را به بیمار توصیه کند.

شکستگی پاشنه پا و درمان آن

پزشک در برنامه ریزی برای درمان چندین مورد از جمله موارد زیر را در نظر می گیرد:

❇ علت آسیب

❇ سلامت کلی فرد

❇ شدت آسیب

❇ وسعت آسیب به بافت نرم و باز یا بسته بودن شکستگی

از آنجایی که اغلب شکستگی های استخوان پاشنه پا سبب پهن و کوتاه شدن آن می شوند هدف درمان، بازگردانی آناتومی معمول استخوان پاشنه پا می باشد.

به طور کلی، بیمارانی که آناتومی پاشنه پای آن ها بازسازی شده است، نتایج بهتری دارند. در اغلب موارد، بازسازی آناتومی عادی پاشنه پا شامل جراحی می شود. پزشک گزینه های درمانی مختلف را با بیمار در میان خواهد گذاشت.

درمان غیر جراحی شکستگی پاشنه پا

در صورتی که قطعات استخوان شکسته به وسیله نیروی آسیب جا به جا نشده باشند، می توان انجام درمان های غیر جراحی را پیشنهاد کرد.

بی حرکت کردن

آتل یا گچ، استخوان های پا را در حین التیام یافتن در موقعیت مناسب خود نگه می دارند. امکان دارد، فرد مجبور به استفاده از آن ها به مدت ۱۰ تا ۱۲ هفته و یا بیشتر باشد. در طول این مدت، تا زمانی که استخوان به طور کامل التیام نیافته است، فرد قادر نخواهد بود هیچ گونه وزنی را بر روی پا خود قرار دهد.

درمان جراحی شکستگی پاشنه پا

در صورتی که استخوان ها از جای خود خارج شده باشند، پزشک می تواند انجام جراحی را به بیمار پیشنهاد دهد. جراحی جهت ترمیم یک شکستگی در پاشنه پا با اینکه می تواند شکل عادی استخوان را  بازگرداند اما گاهی اوقات با عوارضی نیز همراه است. از جمله این عوارض می توان به مشکلات التیام زخم، عفونت و آسیب عصبی اشاره کرد.

با این حال، درمان غیر جراحی برخی شکستگی ها نیز می تواند به عوارض طولانی مدتی از جمله درد، آرتروز و لنگیدن منجر شود. پزشک جزئیات آسیب فرد را بررسی کرده و با او درباره خطرات و مزایای هر دو درمان جراحی و غیر جراحی بحث خواهد کرد.

زمان بندی جراحی

در صورتی که پوست اطراف شکستگی پاره نشده باشد (شکستگی بسته باشد)، پزشک می تواند از بیمار بخواهد قبل از انجام جراحی، تا فروکش کردن تورم صبر کند. بالا بردن سطح پا و ثابت نگه داشتن آن به مدت چند روز تورم را کاهش خواهد داد. این مورد، به پوست هایی که کشیده شده اند فرصت بهبودی می دهد. صبر کردن قبل از جراحی می تواند بهبودی کلی بعد از جراحی را ارتقا داده و خطر ابتلا به عفونت را کاهش دهد. با این حال، شکستگی های باز محل شکستگی را در معرض محیط قرار داده و باید فورا درمان شوند.

اغلب برای یک شکستگی همراه با کندگی استخوان، انجام زود هنگام جراحی توصیه می شود. با اینکه این مورد شایع نیست، اما در هنگامی که تاندون آشیل از استخوان جدا می شود می تواند قسمتی از استخوان پاشنه پا را به همراه خود جدا کند. جراحی اورژانسی برای این نوع شکستگی می تواند خطر آسیب به پوست اطراف تاندون آشیل را کاهش دهد.

فرایند جراحی

روش های جراحی زیر برای انواع مختلف شکستگی استخوان پاشنه پا استفاده می شوند:

# ثابت سازی با پیچ از راه پوست: در صورتی که قطعات استخوانی بزرگ باشند، گاهی اوقات می توان بدون ایجاد یک برش بزرگ آن ها را در جای خود قرار داد. پس از آن، پیچ های مخصوص از طریق برش هایی کوچک جهت کنار هم نگه داشتن شکستگی ها به آن ناحیه وارد می شوند.

#جا انداختن باز و ثابت سازی درونی: در حین این عمل، یک برش باز ایجاد می شود تا استخوان ها به موقعیت های عادی خود جا به جا شوند. این استخوان ها به وسیله پیچ ها و پلاک های فلزی به هم وصل می شوند.

استخوان ها قابلیتی چشم گیر در التیام یافتن دارند. با این حال، هر چه آسیب شدیدتر باشد، مدت بهبودی نیز بیشتر خواهد بود. بیماران مبتلا به شکستگی های شدید تر صرف نظر از درمان، با احتمال بیشتری از درجاتی از فقدان عملکرد رنج خواهند برد.

مراقبت های بعد از شکستگی استخوان پاشنه پا

مراقبت های بعد از درمان شکستگی پاشنه پا در هر دو روش جراحی و غیر جراحی بسیار رایج است. زمان بازگشت به فعالیت های روتین می تواند بسته به نوع و شدت شکستگی همانطور که در بالا گفتیم متفاوت باشد.

حرکات اولیه

در بسیاری از موارد، حرکات ساده پا و مچ پا در روزهای اول ریکاوری توصیه می شود. مثلاً ممکن است پس از رفع درد مچ پا، از شما خواسته شود تا ناحیه آسیب دیده را حرکت دهید. اگر از روش جراحی برای شما استفاده شده است، احتمالاً پزشک به شما توصیه می کند پس از بهبودی زخم های جای عمل، ناحیه آسیب دیده را حرکت دهید.

فیزیوتراپی

تمرین های مشخص برای بالابردن محدوده حرکت در پا و مچ پا و تقویت عضلات توصیه می شود. هرچند جلسات فیزیوتراپی ممکن است در ابتدا همراه با درد بوده و فرآیند آن دشوار باشد، اما این تمرین ها برای بازگشت به حالت عادی لازم است.

تحمل وزن

هنگامی که شروع به راه رفتن می کنید، ممکن است لازم باشد از عصا یا چوب زیر بغل یا واکر و برخی کفش های مخصوص استفاده کنید. حتماً از دستورات پزشک خود برای راه رفتن با پای آسیب دیده پیروی کنید. اگر خیلی زود شروع به راه رفتن کنید و وزن خود را بر روی پای آسیب دیده تحمیل کنید، قطعات استخوانی از جای خود خارج شده و نیاز به جراحی خواهید داشت. همچنین اگر قبلاً جراحی کرده اید، پین ها شل شده و می شکنند و باعث شکستگی استخوان ها نیز می شوند. شاید به محض شروع به راه رفتن این اتفاق نیافتد، اما در صورتی که استخوان های پاشنه هنوز کاملاً بهبود نیافته باشند و شما وزن خود را روی آن بیاندازید، پین های فلزی می شکنند.

عوارض شکستگی پاشنه پا

اغلب شکستگی های استخوان پاشنه پا با عوارضی همراه هستند. عوارض جزئی شامل موارد زیر می شوند:

❇ نواحی کوچک و موقتی که التیام زخم در آن ها با تاخیر صورت می گیرد.

❇ تحریک پذیری عصبی در نزدیکی برش

❇ التهاب تاندون

❇ سفتی مفصل

❇ درد مزمن

❇ تورم مزمن

عوارض عمده شامل موارد زیر می شوند:

❇ عدم موفقیت التیام زخم

❇ عفونت

❇ آرتروز ثانویه (با یا بدون جراحی)

در صورتی که فرد سیگار مصرف می کند لازم است تا پزشک از این موضوع مطلع شود. سیگار کشیدن، التیام یافتن استخوان و زخم را تحت تاثیر قرار می دهد. چه جراحی انجام شود و چه نشود، امکان دارد با مصرف سیگار بهبودی به تاخیر افتد. معمولا در موارد ابتلا به عفونت یا عوارض التیام زخم، انجام جراحی اضافی مورد نیاز است.

دکتر غلامرضا نادری متخصص ارتوپدی، آرتروسکوپی، آرتروپلاستی و متخصص جراحی مچ پا در تهران

برای پرسش از دکتر روی مشاوره پزشکی کلیک کنید.