آسیب رباط صلیبی یکی از شایع ترین آسیب های زانو است. ورزشکارانی که در ورزش های پر برخورد مثل فوتبال، بسکتبال و کشتی فعالیت می کنند، بیشتر در معرض آسیب رباط صلیبی هستند.
اگر رباط صلیبی شما آسیب ببیند، شما ممکن است برای بازیابی عملکرد کامل زانوی خود نیاز به جراحی داشته باشید. این مسأله به عوامل متعددی از جمله شدت آسیب و میزان فعالیت شما بستگی دارد.
آناتومی رباط صلیبی
مفصل زانو از تلاقی سه استخوان ایجاد می شود که عبارتند از:
۱_ استخوان ران
۲_ استخوان ساق
۳_ کشکک
استخوان ها توسط رباط ها به هم وصل می شوند. در زانوی شما چهار رباط اصلی وجود دارند که مانند طناب هایی محکم استخوان ها را به هم متصل کرده، به زانوی شما پایداری می بخشند.
رباط های جانبی
این رباط ها در طرفین زانوی شما قرار دارند. رباط جانبی داخلی در سمت داخل و رباط جانبی خارجی در سمت خارج. این رباط ها مانع حرکت زانو به طرفین شده آن را در برابر حرکات نامعمول محافظت می کنند.
رباط های صلیبی
این رباط ها در داخل زانوی شما قرار دارند و مانند حرف انگلیسی X یکدیگر را قطع می کنند، رباط صلیبی جلویی (ACL) و رباط صلیبی پشتی (PCL). رباط های صلیبی حرکت زانو به جلو و عقب را کنترل می کنند.
رباط صلیبی جلویی (ACL) به طور مایل در وسط زانو قرار می گیرد و مانع این می شود که استخوان ساق نسبت به استخوان ران بیش از حد به سمت جلو بلغزد و نیز باعث پایداری چرخشی زانو می شود.
تعریف رباط صلیبی
حدود نیمی از آسیب های رباط صلیبی همراه آسیب به سایر ساختمان های زانو نظیر غضروف مفصلی، منیسک یا سایر رباط ها هستند. کشیدگی رباط ها بر اساس شدت به ۳ درجه طبقه بندی می شوند:
درجه ۱
رباط آسیب جزئی می بیند و اندکی کشیده می شود ولی باز هم می تواند زانو را پایدار نگه دارد.
درجه ۲
رباط به قدری کشیده می شود که شل می گردد. معمولا به آن پارگی نسبی رباط می گویند.
درجه ۳
معمولا به آن پارگی کامل گفته می شود. رباط کاملا پاره شده و مفصل را ناپایدار می کند.
نکته: پارگی های نسبی رباط صلیبی نادر هستند، اغلب آسیب های رباط صلیبی پارگی کامل یا نزدیک به کامل هستند.
عکس پارگی رباط صلیبی
دلیل پارگی رباط صلیبی
رباط صلیبی جلویی (ACL) به صورت های مختلف ممکن است آسیب ببیند:
۱_ تغییر جهت سریع و ناگهانی
۲_ توقف ناگهانی
۳_ کم کردن سرعت حین دویدن
۴_ پایین آمدن نامناسب و نادرست پس از جهش
۵_ برخورد یا صدمه مستقیم مانند تکل در فوتبال
مطالعات زیادی نشان داده اند که خانم های ورزشکار بیش از آقایان ورزشکار در بعضی ورزش ها دچار پارگی رباط صلیبی می شوند. دلایل آن می تواند تفاوت در آمادگی جسمانی، قدرت عضلانی، کنترل عصبی – عضلانی، راستای لگن و اندام های تحتانی، شلی رباط ها و اثرات استروژن ( هورمون جنسی زنانه) بر خواص رباط ها باشد.
پارگی رباط صلیبی در فوتبال
یکی از عوامل مهم در بروز پارگی رباط صلیبی حین فوتبال، نوع زمین چمن است. چمن های مصنوعی علیرغم مزایای زیادی که دارند، ریسک بیشتری برای پارگی رباط صلیبی در بین بازیکنان دارند. همچنین خشک یا تر بودن زمین نیز در احتمال پارگی رباط صلیبی تأثیر دارد. زمین های خشک بازیکنان را بیشتر در معرض خطر پارگی رباط صلیبی قرار می دهد. این امر احتمالاً به دلیل کمتر شدن توانایی دریبل کردن بازیکنان در زمین های خیس است.
بعلاوه سابقه پارگی رباط صلیبی در بین بازیکنان می تواند ریسک ابتلا به این آسیب را بالاتر ببرد. در فوتبال حرفه ای، ۱۸.۳ درصد از افرادی که سابقه پارگی رباط صلیبی داشته اند، دوباره به این عارضه مبتلا می شوند.
محل پست بازیکنان
هر پستی، درصد احتمال مشخصی از ابتلا به آسیب رباط صلیبی را دارد. به این معنی که در برخی پست ها، فشار بیشتری به زانو وارد می شود و احتمال پارگی رباط صلیبی بیشتر می شود.
پست تهاجمی
بازیکنان حرفه ای که در پست های تهاجمی و حمله بازی می کنند بیشتر احتمال دارد که به بیماری ACL مبتلا شوند. کات های شدید و تغییر جهت های ناگهانی برای تکل کردن و دریافت کردن توپ، مهاجمان را مستعد پارگی رباط صلیبی می ند. در یک خط حمله، بازیکنی که تکل می کند در معرض خطر کمی است و بازیکنان خط جلو در معرض خطر بیشتری هستند.
پست های تدافعی
مدافعان بیشترین احتمال پارگی رباط صلیبی را دارند. در طول پوشش دادن گوشه های زمین و تکل کردن و برگشت به عقب، مدافعان در معرض خطر بالایی از ابتلا به پارگی رباط صلیبی قرار می گیرند.
در همین باره پیشنهاد می شود مطالب زیر را بخوانید:
شایع ترین علائم پیچ خوردگی زانو + درمان پیچ خوردن زانو
پیچ خوردگی زانو مشکلی است که بر اثر آسیب دیدن رباط های زانو ایجاد می شود. این عارضه با کشیدگی مینیسک و کشیدگی در مفصل زانو متفاوت است زیرا در کشیدگی مفصل، عضلات زانو
ورزش های مناسب بعد از عمل رباط صلیبی قدامی (ACL)
صدمه به رباط صلیبی بر روی قدرت زانوی شما تأثیر می گذارد ، در نتیجه باعث از بین رفتن قدرت و محدودیت در دامنه حرکت زانو می شود. برای بازگشت تحرک کامل ناشی از
علائم آسیب رباط صلیبی
هنگامی که رباط صلیبی شما آسیب می بیند شما ممکن است یک صدای غیر عادی از زانوی خود بشنوید و احساس کنید که زانوی شما خالی کرده است. سایر علائم عبارتند از:
۱_ زانوی شما طی ۲۴ ساعت اول متورم خواهد شد و درد می کند. اگر به این علائم توجهی نشود، ممکن است خود به خود از بین بروند، اما وقتی سعی می کنید دوباره به ورزش برگردید زانوی شما ناپایدار خواهد بود و شما در معرض آسیب بیشتر به زانوی خود مخصوصاً صدمه به منیسک ها خواهید بود.
۲_ از دست دادن دامنه حرکتی کامل
۳_ حساسیت در لمس خط مفصلی
۴_ احساس ناراحتی هنگام راه رفتن
تشخیص آسیب رباط صلیبی ACL
۱_ معاینه جسمانی و شرح حال
در اولین ویزیت پزشک شما از شما در مورد علائم و سابقه مشکلتان می پرسد. حین معاینه جسمانی، پزشک شما تمام ساختمان های زانوی آسیب دیده ی شما را بررسی کرده و آنها را با زانوی سالمتان مقایسه می کند. بیشتر آسیب های رباط های زانو را می توان با معاینه دقیق و کامل تشخیص داد.
۲_ تصویربرداری
رادیوگرافی ساده
رادیوگرافی ساده صدمه رباط صلیبی را نشان نمی دهد، ولی می تواند نشان دهد که آیا این صدمه همراه شکستگی در استخوان ها هست یا نه.
MRI
تصاویر بهتری از بافت های نرم مانند رباط ها، منیسک و غضروف می دهد. ولی برای تشخیص پارگی رباط صلیبی اغلب نیاز به MRI نیست.
درمان آسیب رباط صلیبی
درمان پارگی رباط صلیبی بسته به نیاز هر بیمار متفاوت است. مثلا یک ورزشکار جوان که ورزش های نیازمند به چابکی انجام می دهد، برای بازگشت ایمن به ورزش احتمال بیشتری دارد که نیاز به جراحی داشته باشد.
فرد با فعالیت کمتر و مسن تر ممکن است بدون جراجی بتواند به یک زندگی آرا م تر و ساکن تر برگردد.
۱_ درمان غیر جراحی آسیب رباط صلیبی
رباط صلیبی پاره شده بدون جراحی ترمیم نمی شود. ولی درمان غیر جراحی ممکن است برای بیماران مسن تر که میزان فعالیت کمی دارند موثر باشد. اگر پایداری کلی زانوی شما برقرار باشد، پزشک شما ممکن است درمان های ساده غیر جراحی را پیشنهاد کند.
بریس (زانو بند)
ممکن است پزشک شما برای حفظ زانوان شما در برابر ناپایداری برای شما زانو بند تجویز کند. برای محافظت بیشتر از زانو ممکن است نیاز به عصا داشته باشید.
درمان پارگی رباط صلیبی با فیزیوتراپی
به موازات کاهش تورم یک برنامه دقیق بازتوانی آغاز می شود. تمرینات مخصوص، عملکرد زانوی آسیب دیده را بازیابی کرده عضلات شما را برای محافظت از آن تقویت می کنند.
بهترین کار برای پیشگیری از جراحی اصلاحی رباط صلیبی، استفاده از یک برنامه بازتوانی زانو برای درمان رباط صلیبی است که شامل تقویت سلولی و بازتوانی مجدد در سطوح بالا، به همراه فعالیت های ورزشی و تقویت عملکرد باشد. متخصص فیزیوتراپی شما می تواند ورزش های لازم برای درمان پارگی رباط صلیبی را تجویز کند.
درمان پارگی رباط صلیبی با فیزیوتراپی با اهداف زیر انجام می شود:
- کاهش درد و ورم
- عادی کردن دامنه حرکت مفاصل
- تقویت زانو به خصوص عضلات چهار سر ران و همسترینگ
- تقویت اندام تحتانی مانند ماهیچه ساق پا، ران و لگن خاصره
- اصلاح جهت کشکک زانو
- اصلاح طول ماهیچه ها
- بهبود تعادل و حرکات
- بهبود عملکردی شامل راه رفتن، دویدن، نشستن و …
- کاهش احتمال آسیب مجدد
۲_ درمان جراحی آسیب رباط صلیبی
بازسازی رباط
اکثر پارگی های رباط صلیبی را نمی توان با بخیه زدن ترمیم کرد. برای ترمیم جراحی رباط صلیبی و بازیابی پایداری زانو، باید رباط را بازسازی کرد. پزشک شما رباط پاره شده شما را با پیوند یک بافت دیگر جایگزین می کند. این پیوند مانند یک چارچوب برای رشد رباط جدید شما عمل می کند.
پیوند رباط می تواند از تاندون کشکک، تاندون همسترینگ، تاندون عضله چهارسر و حتی از تاندون های انسان مرده تهیه شود. از آن جا که فرآیند ترمیم زمان بر است پس از جراحی ممکن است ۶ ماه یا بیشتر زمان لازم باشد تا ورزشکار بتواند به فعالیت ورزشی خود باز گردد.
این جراحی با برش های کوچک و توسط آرتروسکوپ انجام می شود.وقتی که التهاب کاهش یابد و دامنه حرکتی قبل از جراحی برگردد می توان اقدام به جراحی نمود. بیش از حد زود انجام دادن بازسازی رباط صلیبی ، خطر چسبندگی در زانو را بسیار زیاد می کند.
بازتوانی پس از آسیب رباط صلیبی
چه درمان جراحی شده باشید یا نه، بازتوانی نقش حیاتی در بازگرداندن شما به فعالیت های روزانه تان دارد. برنامه فیزیوتراپی به شما کمک می کند که قدرت و حرکت زانوی خود را مجدداً به دست آورید.
اگر جراحی کرده باشید، فیزیوتراپی ابتدا بر بازگرداندن حرکات زانوی شما و عضلات اطراف آن تمرکز خواهد کرد. به دنبال آن برنامه تقویت عضلات برای محافظت از رباط شما آغاز می شود. مرحله نهایی بازتوانی، با هدف بازگشت عملکرد مورد نیاز برای فعالیت ورزشی انجام می شود.
کوتاهی آشیل پا در کودکان
آنچه باعث می شود بسیاری از کودکان بر روی نوک پنجه پا راه بروند و پاهای خود را کاملاً بر زمین نگذارند ربطی به رباط های صلیبی ندارد و بیشتر به کوتاهی آشیل پا مربوط می شود و پس از سن مشخصی، یکی از درمان ها می تواند جراحی باشد.
دکتر غلامرضا نادری متخصص ارتوپدی ، آرتروسکوپی ، آرتروپلاستی و فلوشیپ جراحی مچ پا در تهران
برای پرسش از دکتر، روی لینک مشاوره پزشکی کلیک کنید