پوشیدن کفش های ورزشی مناسب برای فعالیت های ورزشی خاص می تواند علاوه بر راحتی فرد، به بهبود عملکرد وی نیز کمک کند و از همه مهمتر در پیشگیری از بروز صدمات مختلف تاثیرگذار است.
فعالیت های ورزشی فشار زیادی را بر روی پا، مچ پا و ساق ها وارد می کنند. به عنوان مثال دویدن و پریدن فشاری بر روی پا وارد می کنند که برابر با سه تا پنج برابر وزن بدن است.
کفش های ورزشی امروزی متناسب با فعالیت های ورزشی متنوعی طراحی و تولید می شوند. اگر بیش از دو بار در هفته در رشته ورزشی خاصی شرکت می کنید، بهتر است کفش ورزشی مناسب با آن را تهیه کنید. به عنوان مثال کفش ورزشی مناسب برای دویدن، کفش فوتسال یا کفش مناسب برای ورزش بستکتبال هر کدام ویژگی های خاص خود را دارند.
اما اگر در طول هفته در رشته های ورزشی متعددی خودتان را سرگرم می کنید، بهتر است یک کفش ورزشی چند منظوره(cross-training shoe) را تهیه کنید.
ویژگی کفش مناسب ورزشی
کفش ممکن است در واقع مهمترین قسمت لباس فرد باشد، زیرا عملکردهای مکانیکی مهمی مانند انتقال وزن بدن را انجام دهد.
کفش های خوب عبارتند از:
کفش خوب ویژگی های زیادی دارد. به طور معمول، قیمت، عامل اصلی مناسب بودن کفش نیست زیرا ممکن است یک کفش مناسب ارزان تر از کفش نامناسب باشد و مارک های معروف تضمینی برای یک کفش با کیفیت نیستند. شما باید بررسی کنید که آیا کفش دارای ویژگی های زیر است یا خیر.
✔ قابل تنظیم
باید یک بند قابل تنظیم وجود داشته باشد که بسته به نیازهای فرد امکان تنظیم را فراهم می کند.
✔ پایدار بودن
پاشنه کفش باید نرم و پایدار باشد و از حرکت پاشنه به طورعمودی یا افقی جلوگیری کند.
✔ جادار بودن کفش
در قسمت جلوی کفش باید فضای کافی (هم عرض و هم عمق) برای انگشتان شما وجود داشته باشد. در هنگام راه رفتن عادی پای شما هم گسترش می یابد و هم در هر جهت تا یک سانتی متر طول می کشد. بنابراین، شما باید کفشی بلندتر از بلندترین انگشت خود را به اندازه عرض انگشت شست انتخاب کنید.
✔ حداکثر پاشنه ۲.۵ سانتی متر
ارتفاع پاشنه کفش نباید بیش از ۲.۵ سانتی متر باشد. در غیر این صورت، پاشنه و مچ پا ناپایدارتر شده و در نتیجه مستعد رگ به رگ شدن و درد در قسمت جلوی پا می شوند.
✔ ایجاد شرایط خوب
کفش هایی که بیش از حد فرسوده هستند را دور بریزید، زیرا این کفش ها اغلب برخی از عملکردهای اصلی خود را از دست داده اند. ادامه دویدن در کفش های فرسوده باعث افزایش استرس و تأثیر بر روی پاها و مفاصل می شود که می تواند منجر به آسیب دیدگی بیش از حد شود. پیشنهاد می شود که یک جفت کفش مخصوص دویدن باید هر ۵۰۰ تا ۶۵۰ کیلومتر عوض شود.
نکات و مشخصات مهم کفش ورزشی مناسب در هنگام خرید
👟 اگر امکانش فراهم بود، به مغازه ای بروید که محصولات مربوط به رشته ورزشی تخصصی شما را داشته باشد. اگر دونده هستید به فروشگاه ورزشی مخصوص دوندگان بروید، اگر تنیس بازی می کنید حتما کفش های خود را از مغازه مخصوص این رشته تهیه کنید. اما اگر چنین چیزی امکان پذیر نیست، قبل از هر چیز کمی در مورد بهترین کفش مناسب پای خود تحقیق کنید و سپس به مغازه لوازم ورزشی مراجعه نمایید.
👟 از آن جایی که پاهای شما در طول روز ورم می کنند، پیشنهاد می کنیم کفش ها را بعد از تمرین یا در انتهای روز امتحان کرده و در نهایت سایز مناسب را انتخاب کنید.
👟 به جهت اطمینان از سایز مناسب کفش بهتر است جورابی را استفاده کنید که معمولا موارد مشابه آن را حین ورزش کردن یا تمرین می پوشید.
👟 مطمئن شوید بخش پاشنه کفش به خوبی پاشنه شما را نگه دارد تا پایداری آن را فراهم کند.
👟 باید بین بلندترین انگشت پا و نوک کفش حداقل نیم اینچ یعنی حدود ۱.۲۵ سانتیمتر فاصله باشد.
👟 ناحیه جلوی کفش باید فضای کافی را داشته باشد تا بتوان به راحتی انگشتان را در آن تکان داد. انگشتان شما هیچ وقت نباید در یک کفش ورزشی تحت فشار زیاد قرار داشته باشند.
👟 در حین تست کردن کفش ها سعی کنید در داخل فروشگاه و روی سطوح مختلف راه بروید (فرش، سرامیک و…) تا از راحت بودن آن ها اطمینان حاصل کنید.
👟 همیشه بند کفش های مورد نظرتان را سفت کنید تا پاها در داخل کفش به خوبی مستحکم شوند. انواع مختلفی از الگو های بستن بند کفش ها وجود دارند که متناسب با نوع پا می توان از آن ها استفاده کرد.
👟 هر دو کفش پای راست و چپ را بپوشید تا از مناسب بودن سایز آن ها اطمینان حاصل شود. به علاوه کفش را روی یک سطح هموار بگذارید و به آن نگاه کنید تا مطمئن شوید که کفش مستقیم و هموار و بدون نقص است.
👟 مطمئن شوید که کفش ها برای مدت طولانی بر روی قفسه فروشگاه نبوده باشند. با این که مواد اولیه ساخت کفش های ورزشی توانایی تحمل فشار زیاد را دارند اما به هر حال ممکن است در طول زمان حتی بدون آن که استفاده شوند میزان اثر خود را از دست دهند.
انواع کفش ورزشی
کفش های ورزشی عمدتاً بر اساس کاربری خود به انواع مختلفی تقسیم بندی می شوند:
خصوصیات کفش ورزشی مناسب برای دویدن
بخش اعظمی از تحقیقات سال های اخیر در حوزه کفش های ورزشی معطوف به تولید و بهبود کیفیت کفش های مخصوص دویدن بوده است. کفش های مخصوص رشته دو در ۳ دسته بندی مختلف قرار می گیرند:
۱- کفش های بالشتک دار یا اصطلاحا خنثی(cushioned or neutral shoes)
کفش های بالشتک دار برای آن دسته از دوندگانی طراحی شده اند که کف پای آن ها قوس زیاد دارد و بدون انعطاف است. در بخش میانی از این کفش ها فوم نرم و تک رنگی از جنس اتیلن وینیل استات (EVA) قرار می گیرد تا پشتیبان خوبی برای کف پا باشد. EVA که یک ماده سنتتیک قابل فرم دهی است خواص چگالی متغیری دارد به گونه ای که می توان میزان اثر بالشتکی آن را کمتر یا بیشتر نمود.
۲- کفش های پایدار کننده (stability shoes)
کفش های پایدار کننده برای افرادی که قوس کف پای آن ها در هنگام دویدن از بین می رود پایداری سبک تا متوسطی ایجاد می کند. به این دسته از افراد، پروناتور می گویند که باید در حین دویدن حالت قوس کف پای خود را حفظ کننددر این کفش ها در ناحیه ی قوس کف پا و گاه پاشنه دو تا سه لایه پلی اورتان (PU) خاکستری وجود دارد که هر یک دانسیته ی متفاوتی دارد تا برای کف پای صاف حمایت بیشتری فراهم کند.
پلی اورتان مورد استفاده در این کفش ها منجر به سنگین تر شدنشان به نسبت کفش هایی می شود که در آن ها تنها EVA به کار رفته است . ممکن است تولید کنندگان از اجزای دیگری نیز در تولید این دسته از کفش ها استفاده کنند تا میزان پایداری افزایش یابد.
۳- کفش های کنترل حرکت(motion control)
کفش های کنترل حرکت برای آن دسته از افراد طراحی شده است که مشکل صافی کف پای آن ها شدید باشد. این کفش ها می توانند بیشترین میزان پایداری را به همراه داشته باشند و برای افرادی با کف پای صاف یا افرادی که اضافه وزن دارند مناسب هستند. کفش های کنترل حرکت دارای پایدارکننده های بیشتری در لبه ی داخلی پاشنه هستند تا بیشترین کنترل را به همراه داشته باشند. بخش بیرونی کفی این کفش ها از لاستیک کربن یا لاستیک دمیده شده(که با تزریق هوا ساخته می شود) تولید می شود . کفی لاستیک کربنی از مواد سنگین تری ساخته می شود و به دلیل سختی بیشتر می تواند دوام خوبی را به کفش بدهد. لاستیک دمیده شده انعطاف پذیر و سبک تر بوده و به جای پایداری، خاصیت بالشتکی بیشتری را به همراه دارد.
بهترین راه برای تشخیص صافی کف پا (پروناتور) یا قوس زیاد کف پا (سوپیناتور)، معاینه توسط یک متخصص است. اگر خودتان می خواهید این موضوع را تشخیص دهید بهتر است رد پای خود را پس از خروج از استخر یا حمام بررسی کنید. اگر رد پای شما پهن و تخت است، یعنی قوس پای شما کم است (پروناتور) اما اگر ناحیه میانی رد پا خالی است پس کف پای شما قوس دارد(سوپیناتور).
برای اطلاع از روش های تست صافی کف پا روی لینک زیر کلیک کنید:
با این که فهمیدن این موضوع که پای شما در کدام دسته از موارد بالا قرار می گیرد، اولین مرحله در تشخیص کفش مناسب است، اما باید بگوییم که صافی یا قوس کف پا ممکن است در حین دویدن تغییر کند. پس بهتر است یک فرد متخصص با بررسی و آنالیز دقیق مشخص کند پای شما در حین دویدن در چه وضعیتی قرار می گیرد.
فردی که در زمینه کفش های دو تخصص دارد به خوبی قالب پای شما را آنالیز کرده و در نهایت بهترین نوع کفش ورزشی را به شما معرفی خواهد کرد.
کفش های دو باید به شکل دوره ای تعویض شوند. EVA مورد استفاده در این کفش ها معمولا پس از حدود ۱۹۰ کیلومتر دویدن با آسیب های ساختاری مواجه می شوند. با رسیدن به ۸۰۰ کیلومتر، کفش ورزشی حدود ۴۵ درصد از قدرت جذب شوک و فشار را از دست می دهد.
یک قانون کلی در این زمینه تقسیم کردن عدد ۷۵ هزار به وزن (بر حسب پاوند) است تا متوجه شوید تا تعویض کفش خود باید چند مایل دویده باشید. به عنوان مثال اگر ۱۵۰ پاوند وزن دارید باید کفش های خود را هر 500 مایل یک بار عوض کنید.
دویدن با پای برهنه/کفش های مینیمالیستی
دویدن بدون هیچ کفشی یا اصطلاحا پا برهنه در دهه گذشته محبوبیت پیدا کرده است. ایده زمینه ای این تکنیک آن است که در این روش به جای آن که در هنگام دوید ابتدا پاشنه به زمین برخورد کند ابتدا پنجه یا قسمت میانی پا به زمین برخورد می کند.
با این کار و نحوه برخورد پا به زمینه، میزان فشار وارد شده به ساق ها کم می شود و در نتیجه ریسک بروز آسیب دیدگی کاهش خواهد یافت.
یک مربی حرفه ای می تواند تشخیص دهد که این روش از دویدن برای پای شما مناسب است یا خیر و همچنین نکات یا نرمش های خاصی را ارائه دهد که به کمک آن ها کم کم از دویدن با کفش به دویدن بدون آن عادت کنید.
شرکت های تولید کفش توانسته اند کفش های مینیمالیستی را که شبیه به دویدن با پای برهنه هستند نیز طراحی کنند. یک کفش معمولی دویدن دارای ۱۰ الی ۱۲ میلی متر شیب پاشنه به پنجه است که به دلیل بالشتک اضافی قرار گرفته در ناحیه پاشنه می باشد.
این بالشتک بار فشاری را در لحظه برخورد پاشنه به زمین هنگام دویدن مهار می کند. اما یک کفش مینیمالیستی دارای بالشتک کوچک تری است و در نتیجه شیب پاشنه به پنجه آن کمتر از ۸ میلی متر طراحی می شود. این کار باعث می شود دونده بیشتر از ضربه با ناحیه جلوی پای خود استفاده کند تا ضربه با پاشنه.
کفش های تریل (Trail shoes)
این کفش ها برای کسانی طراحی می شوند که دوست دارند خارج از جاده و در طبیعت بدوند. این کفش ها معمولا آج عمیق تری دارند تا فشار را جذب کند و به نسبت کفش های معمولی دو دارای پایداری و مقاومت بیشتری هستند.
کفش های چند منظوره ورزشی (Cross Trainers)
اگر شما هم به عنوان والدین فرزند خود نمی دانید که چه کفشی مناسب زنگ ورزش است؟ باید بگوییم که کفش چند منظوره به شکلی طراحی می شود که بتوان از آن در رشته های مختلف ورزشی استفاده کرد. این نوع از کفش ها برای کسی که می خواهد روزی بیش از ۴ تا ۵ مایل (۵/۶ تا ۸ کیلومتر)بدود مناسب نیست.
پارچه کفش چند منظوره معمولا از ترکیب مواد تور مانند و نوار های چرمی ساخته می شود. اگر در کفی کفش از آج مخصوص برای دویدن استفاده شده باشد، پوشیدن آن در زمین های تمرین یا بازی مناسب نیست.
کفش مناسب پیاده روی (walking shoes)
کفش های مخصوص پیاده روی پایداری و استحکام خوبی در ناحیه قوس پا دارند، میزان جذب فشار آن ها مناسب است و آج ریز دارند. در حین راه رفتن، یک الگوی ثابت و تکراری پاشنه به انگشتان تکرار می شود بنابراین باید کفشی که می پوشید حتما پایدار و مناسب باشد.
اگر مشکل آرتروز یا درد در کف پا را تجربه می کنید، کفی راکر(گهواره ای شکل) می تواند گزینه مناسبی باشد چرا که در حین راه رفتن کف پای شما را به گونه ای طبیعی از پاشنه به پنجه می غلتاند و این کار برای مشکل و دردتان مناسب است.
کفش مناسب برای ورزش های سالنی (court shoes)
این دسته از کفش های برای رشته های ورزشی نظیر بسکتبال، تنیس و والیبال طراحی می شوند. لایه زیرین این کفش ها محکم و سفت بوده و معمولا از چرم نرم در ساخت لایه بیرونی آن ها استفاده می شود.
این کفش ها به شکلی طراحی می شوند که پایداری و مقاومت را در همه جهت ها داشته باشند. این نوع کفش ها در دو شکل موجودند:یک نوع با رویه ی کوتاه که تا زیر مچ پا هستند و یک نوع با رویه ی بلند که تا بالای مچ هستند مانند کفش بسکتبال تا پایداری مچ پا را در هنگام پریدن و فرود آمدن بیشتر کنند.
کفش های میخ دار (cleats)
بسیاری از رشته های ورزشی نظیر فوتبال، بیس بال و فوتبال آمریکایی به کفش هایی نیاز دارند که در لایه زیرین آن ها میخ هایی از جنس استیل یا پلاستیک فشرده ساخته شده باشند تا بتواند کشش بیشتری روی سطح چمن مصنوعی نرم یا چمن را داشته باشد و بدین طریق از آسیب مچ پا در هنگام فوتبال بکاهد.
این کفش ها انواع مختلفی دارند که برای رشته های ورزشی به شکل مخصوص طراحی می شوند. بنابراین مشورت کردن با مربی یا متخصص قبل از خریدن آن ها ضروری است.این کفش ها معمولا در قسمت جلو باریک می شوند بنابراین اگر نیاز به استفاده از کفی یا اورتوز اضافی در کفش خود داشته باشید باید از کفش با قالب پهن تر استفاده کنید.
کفش های مخصوص فوتبال در ناحیه انگشتان پا هیچ میخ یا آج خاصی ندارد در نتیجه وقتی بخواهید توپ را شوت کنید پای شما در زمین گیر نخواهد کرد. این کفش ها معمولا بیشتر از کفش های دیگر جذب پا می شوند و حس تنگی بیشتری دارند چرا که فوتبالیست ها باید در زمان شوت توپ کنترل خوبی بر پای خود داشته باشند.معمولا کفش های مخصوص فوتبال ظریف ساخته می شوند تا به ورزشکار این حس را بدهند که پای او با توپ یکی شده است.
کفش فوتبال ممکن است از چرم کانگارو یا انواع مختلف میکروفیبر تولید شوند.چرم کانگارو با گذر زمان کش می آید بنابراین هنگام خرید این کفش ها باید دقت کرد که کفش کاملا قالب پا باشد.
کفش فوتبال آمریکایی معمولا به نسبت کفش های فوتبالی متفاوت طراحی می شوند و کلیت (میخ) در ناحیه مرکزی انگشتان پا قرار می گیرد تا برای استارت های سریع بازیکنان مناسب باشند. این کفش ها معمولا رویه ی سخت تری دارند.کلیت های آن ها ممکن است قابل جدا شدن از کف باشند یا با کف کفش یکی باشند.
کفش های کوهنوردی(hiking shoes)
کفش کوهنوردی باید بتواند پایداری مناسب در حین راه رفتن بر سطوح ناهموار را فراهم آورد. همچنین بالشتک های نرم در داخل کفش باید فشار وارده را به خوبی جذب خود کند.
کفش های کوهنوردی باید آج مناسب داشته باشند تا پای شما را به خوبی روی سطوح مختلف محکم حفظ کنند. بیشتر این کفش ها رویه ی بلندی دارند(تا بالای مچ پا) تا پایداری بیشتری به مچ پا ببخشند.
از خرید کفش های دارای اندازه نامناسب خودداری کنید. اصطلاحی تحت عنوان ((جا باز کردن)) حقیقت نداشته و تنگی کفش تنها سبب درد و آسیب به پا می شود.
کفش دیگر رشته های ورزشی
برخی کفش ها به نحوی طراحی شده اند که برای هر رشته ورزشی دیگری کاربرد دارند که از جمله آن ها می توان به گلف، رقص باله، اسکیت، هاکی، دوچرخه سواری و اسکی اشاره کرد. همچون همیشه، یک فرد حرفه ای می تواند به شما در خرید کفش مناسب کمک کند.
بوت های مخصوص اسکی یا اسکیت می توانند متناسب با پای خود فرد طراحی و تولید شوند تا میزان پایداری خوبی را ارائه کنند. کفش های گلف باید پایداری خوبی در ناحیه کف پا داشته باشند چرا که بازیکنان باید مسافت زیادی را بر روی سطوح مختلف طی کنند.
در صورت امکان، بهتر است کفش گلفی با قابلیت جدا شدن کفی داخلی تهیه کنید تا بتوان کفی طبی در کفش قرار داد.
دکتر غلامرضا نادری متخصص ارتوپدی، آرتروسکوپی، آرتروپلاستی و فوق تخصص جراحی مچ پا در تهران
برای پرسش از دکتر، روی لینک مشاوره پزشکی کلیک کنید.