شکستگی استخوان تالوس به شکستگی یکی از استخوان های تشکیل دهنده مچ پا گفته می شود. این نوع شکستگی اغلب در حوادث شدید همچون سانحه رانندگی یا سقوط از ارتفاعی قابل توجه اتفاق می افتد. از آنجایی که استخوان تالوس در حرکت مچ پا بسیار اهمیت دارد، شکستگی آن اغلب به از دست رفتن مقدار قابل توجهی از عملکرد و محدوده حرکتی این ناحیه منجر می شود. در صورتی که شکستگی تالوس به درستی التیام نیابد می تواند عوارضی همچون آرتروز، درد مزمن و لنگیدن پا را به وجود آورد. به همین دلیل، ترمیم اغلب شکستگی های تالوس نیازمند جراحی هستند.
آناتومی استخوان تالوس
استخوان تالوس بخش تحتانی و استخوان های درشت نی و نازک نی بخش فوقانی مفصل مچ پا را تشکیل می دهند. مفصل مچ امکان حرکت رو به بالا و پایین را به پا می دهد. استخوان تالوس در بالای استخوان پاشنه قرار داشته و به همراه آن مفصل ساب تالار (زیر قاپی) را تشکیل می دهد. این مفصل امکان حرکات چرخشی رو به داخل و بیرون را به پا می دهد. این حرکات برای راه رفتن بر روی زمین های ناهموار ضروری هستند.
استخوان تالوس اتصال دهنده نواحی زیر و بالای مچ پا بوده و به انتقال وزن و فشار ها در امتداد مفصل مچ کمک می کند. این استخوان عمدتا توسط غضروف مفصلی پوشیده شده است. غضروف مفصلی ماده ای سفید و لغزنده است که سطح تمامی مفاصل را می پوشاند. غضروف به استخوان تالوس اجازه می دهد تا به صورت آزادانه بر روی استخوان های اطراف خود بلغزد.
انواع شکستگی های استخوان تالوس
شکستگی ها می توانند در هر جایی از استخوان تالوس اتفاق بیافتند. با این حال، بیشترین شکستگی های این استخوان در بخش میانی (گردن استخوان) رخ می دهند. گردن استخوان بین بدنه استخوان یعنی جایی که استخوان با درشت نی مفصل می شود و. سر این استخوان که در نواحی پایین تر پا جای گرفته است قرار دارد. استخوان تالوس همچنین می تواند از ناحیه برجستگی خود به نام برجستگی جانبی شکسته شود. شکستگی های برجستگی جانبی هنگامی بروز می کنند که مچ پا به سمت یک طرف فشرده شود. این شکستگی بیشتر در اسکیبازان و اسنوبورد بازان رخ می دهد.
شکستگی های تالوس می توانند بر اساس تعداد قطعاتی دسته بندی شوند که از محل طبیعی خود جا به جا شده اند.
جا به جایی اندک یا شکستگی های پایدار
این نوع شکستگی ها معمولا در محل خود قرار داشته و لبه های شکسته استخوان به صورت صحیح در برابر یکدیگر قرار دارند. در شکستگی هایی که جا به جایی قطعات اندک است، استخوان ها در طول مدت التیام در جای خود باقی می مانند. در این موارد، نیازی به جراحی ترمیم استخوان ها نیست.
شکستگی های همراه با جا به جایی
شکستگی های همراه با جا به جایی هنگامی بروز می دهند که استخوان شکسته و قطعات آن از محل طبیعی خود خارج شده اند. میزان جا به جایی ها به نیروی عامل شکستگی بستگی دارد. پایداری قطعات در این نوع شکستگی ها اندک است. جراحی ترمیمی اغلب در چنین شکستگی هایی مورد نیاز بوده و بهترین شانس را برای بازگشت به عملکرد طبیعی پا و مچ آن به فرد ارائه می دهند.
شکستگی های باز
هنگامی که استخوان های شکسته از پوست بیرون می آیند( با زخم عمیق همراهند)، به آن ها شکستگی مرکب یا باز گفته می شود. شکستگی های باز اغلب با آسیب های بیشتری به عضلات، تاندون ها و رباط های اطراف خود همراه هستند. علاوه بر این، شکستگی های باز، استخوان را در معرض محیط بیرونی قرار داده و سبب ورود مواد آلوده محیط به زخم می شوند. به همین دلیل، در شکستگی های باز احتمال ابتلا به عفونت بیشتر بوده و دوره التیام طولانی تر است.
علل شکستگی تالوس در مچ پا
اغلب شکستگی های تالوس در نتیجه آسیب های پر انرژی همچون سوانح رانندگی یا سقوط از ارتفاع به وجود می آیند. آسیب های ناشی از ورزش ها مخصوصا اسنوبرد سواری، از دیگر عوامل (غیر رایج) آسیب دیدن استخوان تالوس هستند.
علائم و تشخیص شکستگی تالوس
بیماران مبتلا به شکستگی های تالوس معمولا موارد زیر را تجربه می کنند:
- درد حاد
- عدم توانایی راه رفتن یا تحمل وزن بر روی پا
- تورم، کبودی و حساسیت به لمس قابل توجه
معاینه پزشکی
اغلب افراد مبتلا به شکستگی های تالوس به دلیل شدت علائم به مراکز مراقبت های اورژانسی یا اورژانس بیمارستان ها مراجعه می کنند.
معاینه فیزیکی
پزشک پس از مرور علائم و سابقه پزشکی، یک معاینه دقیق از آسیب انجام خواهد داد. او در حین این معاینه موارد زیر را انجام می دهد:
- پا و مچ آن را از نظر هر گونه بریدگی ناشی از آسیب بررسی می کند.
- امکان حرکت دادن انگشتان و احساس تحریک ها در کف پا را بررسی می کند. در برخی موارد، علاوه بر شکستگی استخوان، اعصاب نیز آسیب می بینند.
- جهت کسب اطمینان از وجود جریان مناسب خون به پا و انگشتان، نبض را در نواحی کلیدی پا بررسی می کند.
- فشارکمپارتمان ها را چک می کند تا از عدم تجمع مایعات در عضلات پا اطمینان یابد. به این عارضه سندرم کمپارتمان گفته می شود.
- سندرم کمپارتمان می تواند باعث اختلال درحس و عملکرد شود و پس از تشخیص نیازمند جراحی اورژانسی باشد.
- با بررسی دیگر نواحی پا، لگن و ستون فقرات امکان وجود آسیب های دیگر را بررسی می کند.
آزمایش های تصویر برداری
اطلاعات بدست آمده از آزمایش های تصویر برداری تشخیصی می توانند در زمینه بررسی نیاز به جراحی و ضروری بودن برنامه ریزی برای آن به پزشک کمک کنند.
تصویر برداری با اشعه ایکس
این نوع تصویر برداری رایج ترین و در دسترس ترین تکنیک تصویر برداری تشخیصی است. تصویر اشعه ایکس می تواند شکستگی و جا به جایی قطعات استخوانی را نشان دهد. همچنین، تعداد قطعات شکسته شده استخوان نیز در این تصاویر نمایان هستند.
اسکن های کامپیوتری (CT اسکن)
در صورتی که پس از مشاهده تصاویر اشعه ایکس نیاز به کسب اطلاعات بیشتر باشد، امکان دارد انجام تصویر برداری CT اسکن تجویز شود. این نوع تصویر برداری تصاویری چند مقطعی از پا ایجاد می کند. آزمایش CT اسکن با بیشتر نمایان کردن خطوط شکستگی، اطلاعات بیشتری را درباره شدت شکستگی به پزشک ارائه می دهد.
درمان شکستگی استخوان تالوس
درمان اولیه شکستگی استخوان تالوس همانند هر آسیب دردناک دیگری در ناحیه مچ پا، با بی حرکت سازی پا به وسیله آتل یا گچ مناسب و پد دار انجام می شود. با انجام این کار پا ثابت شده و از آن محافظت می شود. این آتل ها یا قالب های گچی باید از انگشت پا تا بالای عضله پشت ساق پا امتداد یابد. بالا نگه داشتن پا در سطحی بالا تر از قلب در به حداقل رساندن تورم و درد مفید است. از آنجایی که درمان اختصاصی به شدت و نوع شکستگی بستگی دارد، پیگیری درمان فوری اهمیت دارد.
درمان غیر جراحی
بسیاری از شکستگی های استخوان تالوس به دلیل شدید بودن عامل آن ها نیاز به جراحی دارند. با این حال، شکستگی های بدون جابه جایی پایدار می توانند به روش غیر جراحی درمان شوند. این درمان معمولا با ترکیبی از بی حرکت سازی و بازتوانی انجام می شود.
گچ گیری
قالب گچی استخوان ها را در طول دوره بهبودی در محل خود نگه می دارد. بیماران باید به مدت ۶ تا ۸ هفته از این قالب گچی استفاده کنند. در طول این مدت، از فرد خواسته می شود تا مقدار فشار را بر روی پای مبتلای خود کاهش دهد. هدف از چنین توصیه ای این است که استخوان به خوبی التیام یافته و بتوان وزن خود را بدون خطر جا به جایی قطعات استخوانی بر روی این پا تحمل کرد.
بازتوانی عضلات پا
پس از برداشته شدن قالب گچی، پزشک جهت اعاده ی محدوده حرکتی و تقویت و بازتوانی پا و مچ پا تمریناتی را به بیمار ارائه می دهد.
درمان جراحی تالوس
در صورتی که قطعات استخوانی از جای خود خارج شده باشند جراحی جهت تصحیح چینش و ثابت سازی این قطعات انجام می شود. این جراحی با بهترین نتایج همراه بوده و خطر ابتلا به عوارض را در آینده کاهش می دهد.
جا اندازی باز و ثابت سازی داخلی (ORIF)
در طول این فرایند، قطعات استخوانی دوباره در جای خود قرار گرفته و به وسیله پیچ ها و پلاک های فلزی مخصوص به همدیگر متصل می شوند.
مراقبت های بعد از جراحی استخوان تالوس
استخوان ها ظرفیت چشم گیری در التیام یافتن دارند. هر چه شدت آسیب بیشتر باشد دوره بهبودی طولانی تر می شود. پس از جراحی، پا به مدت ۲ تا ۸ هفته در گچ یا آتل قرار داده می شود. این مدت به شدت آسیب و روند پیشرفت بهبودی بستگی دارد. پزشک جهت کسب اطمینان از قرار گیری قطعات در جای خود و بهبودی مناسب استخوان انجام تصویر برداری سریال با اشعه ایکس را تجویز می کند.
رفع درد مچ پا
پس از جراحی، فرد مقداری درد را تجربه خواهد کرد. این درد بخشی طبیعی از فرایند التیام است. پزشک و پرستاران برای کاهش درد بیمار تلاش می کنند تا بیمار بتواند سریع تر از جراحی بهبود یابد. همچنین دارو هایی نیز برای تسکین موقت درد برای بیمار تجویز می شوند. انواع بسیاری از دارو ها به مدیریت درد کمک کرده که از جمله آن ها می توان به مخدر ها، دارو های ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) و بی حس کننده های موضعی اشاره کرد. پزشک می تواند از ترکیب این دارو ها برای بهبود تسکین درد و به حداقل رساندن نیاز به دارو های مخدر استفاده کند.
این دارو ها تنها باید با تجویز پزشک مصرف شوند. افراد باید به محض بهبود درد مصرف این دارو ها را قطع کنند. در صورت عدم بهبود درد با گذشت چندین روز از جراحی باید با پزشک خود مشورت کرد.
حرکت زود هنگام
بسیاری از پزشکان در صورت کاهش درد بیمار، حرکت دادن زود هنگام پا و مچ آن را در دوره بهبودی توصیه می کنند. بیمارانی که تحت جراحی قرار گرفته اند، به محض التیام یافتن زخم ها باید شروع به حرکت دادن ناحیه درمان کنند. همچنین، بیمارانی که با روش های غیر جراحی درمان شده اند پس از برداشته شدن قالب گچی باید برای بازیابی محدوده حرکتی در پا و مچ آن تلاش کنند.
فیزیوتراپی
انجام تمرینات خاص فیزیوتراپی می تواند به بهبود محدوده حرکتی در پا و مچ آن و همچنین تقویت عضلات حمایت کننده این نواحی کمک کند.
تحمل درد
پس از شروع راه رفتن، امکان دارد بیمار به استفاده از عصا، چوب زیر بغل یا کفش های مخصوص نیاز داشته باشد. افراد تا ۲ الی ۳ ماه قادر نخواهند بود که وزن خود را بر روی پای مبتلا قرار دهند. در صورتی که بیمار زود تر از زمان مناسب وزن بیش از حدی را بر پای خود قرار دهد، قطعات استخوانی از جای خود خارج می شوند. باید با دقت فراوان از دستورات جراح پیروی کرد. همگام با بهبود شکستگی و کاهش درد می توان وزن بیشتری را با پای خود تحمل کرد.
عوارض پس از شکستگی تالوس
شایعترین عوارض شکستگی های تالوس عبارتند از:
نکروز آواسکولار (AVN)
در شکستگی ناپایدار استخوان تالوس امکان دارد در هنگام آسیب، جریان خون به این ناحیه مختل شود. گاهی اوقات، جریان خون دوباره به استخوان برگشته و فرایند التیام شروع می شود. با این حال، در موارد دیگر سلول های استخوانی در اثر نبود جریان خون از بین رفته و بافت استخوانی طی فرایندی تدریجی و بسیار دردناک دچار فروپاشی می شود. این عارضه نکروز آواسکولار یا استئونکروزیس نام دارد. در صورت فروپاشی بافت استخوانی، غضروف مفصل پوشاننده استخوان نیز دچار آسیب می شود. فقدان غضروف مفصلی سبب سایش استخوان ها بر روی هم و بروز درد شدید، التهاب مفصلی و کاهش حرکت و عملکرد می شود. هر چه شکستگی تالوس شدید تر باشد، احتمال بروز عارضه نکروز آواسکولار بیشتر است. حتی شکستگی هایی که به خوبی درمان (همچون جراحی) می شوند نیز امکان دارد به این عارضه مبتلا شوند.
آرتروز پس از آسیب
آرتروز پس از آسیب، نوعی التهاب مفصلی است که پس از صدمه به وجود می آید. حتی در صورتی که استخوان ها به صورت طبیعی التیام یابند، غضروف محافظ آن ها می تواند آسیب دیده و در طول زمان سبب بروز محدودیت حرکتی و درد شود. اغلب شکستگی های استخوان تالوس به بروز مقداری آرتروز منجر می شوند. در موارد شدید آرتروز یا نکروز آواسکولار که فعالیت محدود می شود، انجام جراحی های بیشتر همچون تعویض یا فیوزن (خشک کردن) مفصل می تواند بهترین گزینه برای رفع علائم باشد.
دکتر غلامرضا نادری متخصص ارتوپدی، آرتروسکوپی، آرتروپلاستی و فلوشیپ جراحی مچ پا در تهران