صفحه رشد، محل رشد استخوان جدید در کودکان و نوجوانان هستند که از غضروف ساخته شده اند. اکثر صفحات رشد، نزدیک به انتهای استخوان های بلند قرار دارند. استخوان های بلند، استخوان هایی هستند که طول آنها بیشتر از عرضشان است. این استخوان ها، عبارتند از:
✳️ استخوان ران (فمور)
✳️ استخوان ساق (تیبیالیس یا درشت نی و فیبولا یا نازک نی)
✳️ استخوان های (رادیوس و اولنا)
✳️ استخوان های دست و پاها
صفحه رشد چه کاری انجام می دهد؟
صفحات رشد، به رشد استخوان های بدن کمک می کنند. معمولاً در هر استخوان بلند، دو صفحه رشد وجود دارد که طول و عرض استخوان را افزایش می دهند. زمانی که کودکان رشد می کنند، صفحات رشد تبدیل به یک استخوان سخت می شوند. صفحه رشدی که کاملاً سخت شده باشد، یک صفحه رشد بسته است. پس از بسته شدن صفحه رشد، استخوان ها دیگر رشد طولی نمی کنند.
چه زمانی صفحات رشد بسته می شوند؟
صفحات رشد معمولاً نزدیک به انتهای دوران بلوغ بسته می شوند. جهش رشد برای دختران معمولاً در سن ۱۵-۱۳ سالگی و برای پسران در سن ۱۷-۱۵ سالگی صورت می گیرد. البته، بسیاری از کودکان تا اواخر دوران نوجوانی به افزایش قد ادامه می دهند، اما میزان زیادی از رشد قدی آنها در این سنین تمام می شود.
توقف رشد در نوجوانان به این دلیل است که صفحات رشد آنها اندکی پس از بلوغ بسته می شوند. صفحات رشد، لایه های غضروفی هستند که نزدیک به انتهای استخوان های کودکان و نوجوانان قرار دارند. آنها قسمتی از استخوانهایی هستند که رشد طولی دارند.
راه های باز شدن صفحه رشد
متاسفانه هیچ راهی برای باز شدن مجدد صفحات رشد وجود ندارد و تمامی تبلیغاتی که در این زمینه صورت میگیرد، دروغی بیش نیست.
افزایش قد پس از بسته شدن صفحات رشد
حتی با وجود تغذیه سالم، قد اکثر افراد پس از سن ۱۸ تا ۲۰ سالگی افزایش پیدا نمی کند. دلیل متوقف شدن افزایش قد، بسته شدن صفحات رشد می باشد. صفحات رشد یا صفحات اپیفیزیال، غضروف های خاصی در انتهای استخوانهای طولی هستند. اصولاً، افزایش قد به علت بلند شدن استخوان های طولی در زمان “فعال” یا “باز” بودن صفحات رشد می باشد.
در اواخر دوران بلوغ، تغییرات هورمونی موجب سخت یا بسته شدن صفحات رشد و متوقف شدن افزایش طول استخوان ها می شود. صفحه رشد، در زنان حدوداً در سن ۱۶ سالگی و در مردان بین سنین ۱۴ و ۱۹ سالگی بسته می شوند. با وجود اینکه در سنین بزرگسالی، رشد استخوان های طولی متوقف می شود، اما تغییرات جزئی قد، در طول روز طبیعی می باشد. دلیل این تغییرات در طول روز، فشرده شدن جزئی دیسک های ستون فقرات است.
فعالیت های روزانه، غضروف و مایع ستون فقرات را تحت تأثیر قرار می دهند و در طول روز موجب کوتاهی جزئی قد می شوند. این کاهش قد در طول روز ممکن است تا حدود نیم اینچ (۱.۵ سانتی متر) باشد. تحقیقات نشان داده اند که افزایش طول دیسک های ستون فقرات، ممکن است تا اوایل میانسالی ادامه داشته باشد، اما تأثیر آنها روی قد کلی، کم است.
جلوگیری از بسته شدن صفحات رشد
گرچه، اکثر بزرگسالان پس از سن ۱۸ تا ۲۰ سالگی بلندتر نمی شوند، موارد استثنا نیز وجود دارد. بسته شدن صفحات رشد ممکن است در برخی افراد به تأخیر بیفتد. اگر صفحات رشد پس از ۱۸ تا ۲۰ سالگی، باز باقی بمانند، (که غیر معمول است) افزایش قد ادامه پیدا می کند. همچنین، برخی افراد ممکن است به بیماری ژیگانتیسم یا غول پیکری مبتلا باشند.
این شرایط موجب رشد بیش از حد می شود که اغلب به دلیل تولید هورمون رشد بیش از حد می باشد. اما، معمولاً فقط قد این افراد افزایش پیدا می کند تا زمانیکه در حدود سن ۲۲ سالگی، صفحات رشد آنها بسته شود. علاوه بر این، ممکن است نوعی هموکروماتوز موجب جذب آهن بیش از حد در روده ها و نیز افزایش قد شود. به طور کلی، این شرایط می توانند موجب افزایش قد شوند تا زمانی که صفحات رشد بسته شوند.
عکس صفحه رشد باز و بسته
هنگامی که صفحه ی رشد باز است خط هایی میان استخوان ها دیده می شود و وقتی صفحه ی رشد بسته شد مانند عکس سمت چپ هیچ خط یا شیاری بین استخوان ها دیده نمی شود.عکس صفحه رشد باز و بسته را در زیر ببینید:
علائم صفحه رشد بسته
صفحات رشد روی اشعه ی ایکس شبیه به خطوطی تیره در انتهای استخوان ها به نظر می رسند. در اواخر رشد، زمانی که غضروف ها کاملاً تبدیل به استخوان های سخت می شوند، هیچ خط تیره ای روی اشعه ی ایکس مشاهده نمی شود. در این زمان، صفحات رشد بسته هستند.
صفحات رشد تا چه زمانی باز است
بهترین راه برای تشخیص ادامه رشد استخوان های شما این است که یک رادیولوژیست، تصویر اشعه ی ایکس مچ دست شما را تفسیر کند.
۱. افزایش قد خود را بررسی کنید. هر یک یا دوماه یک بار، میزان افزایش قد خود را ثبت کنید.
۲. به پزشک مراجعه کنید.
۳. سن شما و نیز میزان قد والدین و بستگان نزدیکتان، عوامل تأثیر گذاری در میزان افزایش قد شما هستند.
قد یک پسر ۱۷ ساله چقدر باید باشد؟
قد پسران در ۱۷ سالگی مقدار ثابتی ندارد و به عوامل مختلفی از جمله ژنتیک (قد پدر و مادر)، تغذیه، وضعیت سلامت عمومی و زمان شروع بلوغ بستگی دارد. بر اساس جدول‌های استاندارد رشد (WHO و CDC): میانگین قد پسر ۱۷ ساله حدود ۱۷۳ تا ۱۷۵ سانتی‌متر است. دامنه طبیعی قد در این سن معمولاً بین ۱۶۰ تا ۱۸۵ سانتی‌متر در نظر گرفته میشود. اگر پسری در این محدوده باشد و سایر شاخص‌های رشدی او طبیعی باشند، قد او طبیعی محسوب میشود. همچنین برای ارزیابی دقیق‌تر باید نمودار رشد فرد بررسی شود تا ببینیم فرد روی چه صدکی قرار دارد و آیا روند رشدش نسبت به سال‌های قبل پایدار بوده است یا خیر.
بیشترین رشد کودکان در چه سنی است؟
بیشترین رشد قدی کودکان در دو بازه‌ی سنی اتفاق می‌افتد:
دوران نوزادی و اوایل کودکی:
- در سال اول زندگی، نوزاد به‌طور متوسط حدود ۲۵ سانتی‌متر رشد میکند.
- در سال دوم، رشد به حدود ۱۰ تا ۱۲ سانتی‌متر می‌رسد.
پس از آن، رشد سالانه آرام‌تر شده و حدود ۵ تا ۷ سانتی‌متر در سال ادامه دارد.
دوران بلوغ (جهش رشدی):
- این مرحله دومین و بزرگ‌ترین جهش رشدی بعد از نوزادی است.
- در دختران معمولاً بین ۹ تا ۱۴ سالگی (اوج رشد حدود ۱۱–۱۲ سالگی).
- در پسران معمولاً بین ۱۱ تا ۱۶ سالگی (اوج رشد حدود ۱۳–۱۴ سالگی).
- در این دوران، نوجوان می‌تواند سالانه ۸ تا ۱۲ سانتی‌متر به قدش اضافه کند.
درمان شکستگی صفحه رشد
درمان شکستگی صفحه رشد بستگی به شدت شکستگی دارد. شکستگی های خفیف تر معمولاً فقط نیاز به گچ یا آتل دارند. اگر شکستگی از صفحه رشد عبور کند یا وارد مفصل شود و همراه جا به جایی باشد، ممکن است نیاز به جراحی باشد. صفحات رشدی که از طریق جراحی دوباره تراز می شوند، ممکن است احتمال بهبودی دوباره ی آنها بیشتر باشد و دوباره رشد کنند.
در زمان صدمه دیدن، به سختی می توان گفت که صفحه رشد دچار آسیب دائمی شده است. پزشک ممکن است توصیه کند که چند سال پس از شکستگی، برای اطمینان از رشد مناسب صفحه رشد، شرایط بیمار با تصویربرداری اشعه ی ایکس بررسی شود. وقتی که کودک دچار شکستگی صفحه رشد می شود، بسته به محل و شدت آسیب دیدگی، تا زمان پایان رشد استخوان ها باید تحت نظر پزشک باشد.
چگونه می توان هورمون رشد را افزایش داد
- از دست دادن چربی بدن، مقدار چربی شکمی که مستقیماً مربوط به تولید هورمون رشد می باشد
- رژیم غذایی اصولی داشته باشید
- مکمل های آرژنین را امتحان کنید
- مصرف قند خود را کاهش دهید
- قبل از خواب زیاد غذا نخورید
- استراحت و خواب کافی داشته باشید چون هورمون رشد اغلب در حین خواب ترشح می شود
- ورزش سنگین انجام دهید
- در حین تمرینات ورزشی خود، نوشیدنی ورزشی حاوی بتا آلانین بنوشید
سوالات شایع درمورد بسته شدن صفحه رشد
آیا بعد از بسته شدن صفحه رشد قد بلند میشود؟
پس از بسته شدن صفحات رشد استخوانی، افزایش قد دیگر امکان‌پذیر نیست. صفحات رشد یا Growth Plates بخش‌های غضروفی در انتهای استخوانهای بلند هستند که مسئول رشد طولی استخوان‌ها محسوب می‌شوند. این صفحات در دوران بلوغ به‌تدریج استخوانی شده و پس از بسته شدن کامل، رشد قدی متوقف می‌گردد. بنابراین پس از بسته شدن صفحات رشد، هیچ روش طبیعی یا پزشکی قادر به افزایش قد نخواهد بود و تنها تغییرات جزئی در قامت می‌تواند ناشی از وضعیت بدنی (Posture) یا کشیدگی عضلات باشد، نه رشد واقعی استخوان.
چه چیزی باعث بسته شدن صفحات رشد میشود؟
بسته شدن صفحات رشد فرایندی طبیعی و وابسته به تغییرات هورمونی بدن است. مهم‌ترین عوامل مؤثر عبارت‌اند از:
هورمون‌های جنسی (استروژن و تستوسترون):در دوران بلوغ ترشح این هورمون‌ها افزایش می‌یابد. در ابتدا موجب تحریک رشد سریع استخوان‌ها می‌شوند، اما در ادامه باعث تسریع استخوانی شدن غضروف‌های صفحه رشد و در نهایت بسته شدن آنها می‌گردند.
- هورمون رشد (Growth Hormone) و فاکتور IGF-1: این هورمون‌ها در سنین کودکی و نوجوانی باعث تحریک رشد استخوانی می‌شوند. با افزایش سن و تغییرات هورمونی، اثر آنها کاهش یافته و زمینه برای بسته شدن صفحات رشد فراهم میشود.
عوامل ژنتیکی: ژنتیک نقش تعیین‌کننده در زمان شروع بلوغ و بسته شدن صفحات رشد دارد. معمولاً الگوهای قدی و سنی در خانواده مشابه است.
تغذیه و شرایط سلامت عمومی: سوءتغذیه، بیماری‌های مزمن یا اختلالات هورمونی می‌توانند زمان بسته شدن صفحات رشد را جلو یا عقب بیندازند.
سن و مراحل بلوغ: به‌طور طبیعی، با پایان یافتن دوران بلوغ (دختران حدود ۱۵–۱۷ سال و پسران حدود ۱۷–۲۰ سال) صفحات رشد بسته می‌شوند.
به‌طور خلاصه، اصلی‌ترین عامل بسته شدن صفحات رشد افزایش سطح هورمون‌های جنسی در دوران بلوغ است که موجب توقف رشد قدی میشود.
آیا قد تا ۲۵ سالگی رشد میکند؟
دختران معمولاً تا ۱۵–۱۷ سالگی
پسران معمولاً تا ۱۷–۲۰ سالگی
دکتر غلامرضا نادری متخصص ارتوپدی، آرتروسکوپی، آرتروپلاستی و فلوشیپ جراحی مچ پا در تهران
همیارسیستم
