آرتروز زانو زمانی ایجاد می شود که غضروف مفصل زانو تخریب شود. هنگامی که این اتفاق بیافتد، استخوان های مفصل زانو روی هم ساییده می شوند و اصطکاک حاصل از آن سبب آسیب زانوها و در نتیجه سفتی یا تورم آن ها می شود. آرتروز زانو قابل درمان نیست، اما درمان هایی وجود دارد که می تواند علائم را کاهش داده و پیشرفت بیماری را آهسته تر کند. جراحی، یکی از راه های درمان آرتروز پیشرفته است.
احتمال ابتلا در چه کسانی بیشتر است؟
زنان، بیشتر از مردان به آرتروز زانو مبتلا می شوند. این عارضه در اکثر افراد پس از ۴۰ سالگی اتفاق می افتد، اما عوامل دیگری مانند آسیب یا ژنتیک نیز می توانند باعث بروز زودهنگام آن شوند.
علائم آرتروز زانو چیست؟
شایع ترین علامت آرتروز زانو، درد زانو است که راه رفتن، دویدن، بالا رفتن از پله ها یا زانو زدن را برای شما دردناک می کند. همچنین می تواند زانوهای شما را خشک یا متورم کند. با گذشت زمان، آرتروز زانو می تواند شکل مفصل زانو را تغییر داده و سبب ناپایداری یا لرزش زانو شود. شایع ترین علامت آرتروز زانو درد است. ممکن است وقتی زانو را حرکت می دهید یا حتی زمانی که نشسته اید، درد داشته باشد. سایر علائم عبارتند از:
- سفت شدن زانو، به خصوص در هنگام بیدار شدن یا زمانی که برای مدت طولانی نشسته اید.
- بروز تورم یا احساس ورم کردن زانو.
- شنیدن صدای ترک خوردن یا ساییدگی هنگامی که زانوی خود را حرکت می دهید.
- احساس لرزش در زانو به نحوی که گویی زانو خم می شود یا می خواهد «بیرون بیاید».
- ممکن است زانوی شما قفل کند یا احساس کنید که گیر کرده است.
علت آرتروز زانو چیست؟
آرتروز زانو زمانی اتفاق می افتد که غضروف مفصل زانو دچار فرسایش یا آسیب شود. غضروف مفصلی، بافت لاستیکی و سختی در انتهای استخوان های شما است که به شما امکان خم شدن و حرکت را می دهد. غضروف منیسک، شوک ناشی از فشار روی زانو را جذب می کند.
غضروف مفصلی مانند ضربه گیر ماشین عمل می کند که از اتوموبیل شما در برابر ضربه و تکان محافظت می کند. در صورتی که به صورت طولانی مدت در جاده های ناهموار رانندگی کنید، ضربه گیر اتوموبیل شما به سرعت فرسوده می شود؛ اما رانندگی در خیابان های هموار باعث افزایش عمر ضربه گیرها می شود. عوامل زیر می تواند سبب فرسودگی یا آسیب غضروف مفصل زانو شود:
- داشتن اضافه وزن. اگر شاخص توده بدنی (BMI) شما ۳۰ یا بیشتر باشد، احتمال ابتلا به آرتروز در زانوی شما هفت برابر بیشتر از افرادی است که BMI کم تری دارند.
- آسیب به زانو یا وجود یک آسیب دیدگی قدیمی.
- استعداد ژنتیکی برای ابتلا به آرتروز زانو.
- داشتن استخوان ها یا مفاصل کج، مانند زانوهای پیچ خورده.
تشخیص آرتروز زانو
پزشک، یک معاینه فیزیکی انجام می دهد و در مورد سابقه پزشکی شما می پرسد. معاینه فیزیکی می تواند شامل مشاهده موارد زیر باشد:
- وجود قرمزی یا زخم در اطراف مفصل زانو
- وجود نشانه ای از آسیب به زانو
- چقدر می توانید زانوی خود را حرکت دهید. به این مسئله، محدوده حرکتی گفته می شود.
- احساس شل شدن زانو که می تواند به معنای ناپایداری مفصل باشد.
- نحوه راه رفتن شما، در صورت داشتن مشکلات راه رفتن که روی زانوی شما تأثیر می گذارد.
آزمایشات تشخیصی آرتروز
- رادیوگرافی اشعه X
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI).
- آزمایشات خون
- آسپیراسیون مایع مفصلی (آرتروسنتز).
درمان آرتروز زانو
درمان می تواند شامل درمان های غیر جراحی، تزریق و جراحی باشد. به طور معمول، پزشکان قبل از توصیه به جراحی، درمان های غیرجراحی را امتحان می کنند. درمان های غیر جراحی عبارتند از:
- داروهای مسکن
- فیزیوتراپی
- کاهش وزن
- استفاده از زانو بند
- استفاده از وسایل طبی مانند کفی یا کفش مخصوص.
- تزریق کورتیزون (استروئید)
- استفاده از مکمل ها
درمان آرتروز با جراحی
- پیوند غضروف. برای پر کردن نقص موجود در غضروف، از غضروف سالم استفاده می شود.
- بریدن بخشی از استخوان زانو.
- تعویض قسمتی از مفصل زانو
- تعویض کامل مفصل زانو
چگونه از آرتروز زانو پیشگیری کنم؟
گرچه همیشه نمی توانید از بروز آرتروز زانو جلوگیری کنید، اقداماتی وجود دارد که می توانید برای کاهش خطر ابتلا به آن انجام دهید:
- کاهش وزن
- استراحت کافی
- راه رفتن یا دویدن روی چمن یا سطوح نرم
- حفظ تناسب اندام با ورزش های کم تاثیر مانند شنا یا دوچرخه سواری
- اضافه کردن تمرینات قدرتی سبک به برنامه تناسب اندام
زندگی با آرتروز زانو
کنار آمدن با علائم آرتروز زانو که شما را از کار کردن یا لذت بردن از فعالیت های روزانه باز می دارد، می تواند مأیوس کننده باشد. خوشبختانه، چندین کار وجود دارد که می توانید برای کنترل علائم این بیماری انجام دهید:
- استفاده از یخ یا گرما باعث کاهش درد، سفتی و تورم زانو می شود.
- کاهش وزن یا حفظ وزن سالم استرس را از زانوهای شما دور می کند.
- لذت بردن از فعالیت هایی مانند شنا، دوچرخه سواری یا پیاده روی، مفصل زانو را انعطاف پذیر نگه می دارد.
- استفاده از زانوبند یا افزودن درج‌های ضربه‌گیر در کفش‌هایتان می‌تواند فشار روی زانوهای شما را کاهش دهد.
- شرکت در برنامه های خود مدیریتی می تواند به شما کمک کند که کنترل بیشتری بر سلامت خود داشته باشید.
دکتر غلامرضا نادری، متخصص ارتوپد، آرتروسکوپی، آرتروپلاستی و فلوشیپ جراحی مچ پا در تهران
