بیرون زدگی دیسک به وجود مشکل در یکی از بالشتک های لاستیکی یا دیسک ها اشاره دارد که بین مهره ها قرار گرفته اند و ستون فقرات را تشکیل می دهند. دیسک ستون فقرات یک مرکز ژله مانند و نرم به نام هسته دارد که درون یک پوشش سخت تر خارجی به نام حلقه قرار گرفته است.
بیرون زدگی دیسک که گاهی اوقات، دیسک لغزیده یا پاره شده نیز نامیده می شود، زمانی رخ می دهد که برخی از هسته های دیسک، از طریق پارگی در ناحیه حلقه بیرون می زنند. بیرون زدگی دیسک که در هر قسمتی از ستون فقرات ممکن است اتفاق بیفتد، اغلب در قسمت پایین کمر رخ می دهد. بیرون زدگی دیسک بسته به محل آن، می تواند موجب درد، بی حسی یا ضعف در پاها یا بازوها شود.
بسیاری از افراد مبتلا به این شرایط، هیچ گونه علائمی ندارند. افرادی که علائم بیرون زدگی دیسک دارند، معمولاً به مرور زمان بهتر می شوند و برای رفع این مشکل نیازی به جراحی ندارند.
علائم بیرون زدگی دیسک
اکثر موارد بیرون زدگی دیسک در قسمت پایین کمر رخ می دهند، اما در گردن نیز ممکن است اتفاق بیفتند. علائم و نشانه ها به محل دیسک و فشار آن روی عصب ها بستگی دارد. دیسک های بیرون زده معمولاً فقط یک سمت بدن را تحت تأثیر قرار می دهند. علائم شامل:
1_ درد دست یا پا
اگر دیسک بیرون زده در پایین کمر شما باشد، علاوه بر درد در این ناحیه، معمولاً موجب درد در باسن، ران و ساق پا نیز می شود. شما ممکن است در قسمت کف پای خود نیز احساس درد کنید. در بیرون زدگی دیسک گردن، شما معمولاً بیشتر در ناحیه شانه و بازوی خود احساس درد می کنید. این درد ممکن است به هنگام سرفه، عطسه و یا انجام بعضی از حرکات خاص به دست یا پای شما کشیده شود و اغلب به صورت درد تیز یا سوزش می باشد.
2_ بی حسی یا سوزن سوزن شدن
افرادی که فتق یا بیرون زدگی دیسک دارند، اغلب اوقات در نقاطی از بدن خود که عصب های آن آسیب دیده اند، بی حسی یا گزگز را تجربه می کنند.
3_ ضعف عضلانی
عضلاتی که عصب های آنها آسیب دیده، معمولاً ضعیف می شوند. این شرایط موجب ضعف عضلات شما می شود و توانایی شما را برای بلند کردن یا گرفتن اشیاء تحت تأثیر قرار می دهد. شما ممکن است بدون هیچ گونه علائمی دچار بیرون زدگی دیسک باشید و ممکن است تا زمانی که تصویربرداری ستون فقرات انجام نداده اید، متوجه فتق دیسک خود نشوید.
چه زمانی باید برای درمان دیسک آسیب دیده به پزشک مراجعه کرد؟
اگر درد کمر یا گردن شما به شانه یا پایتان کشیده شود و یا اگر بی حسی، گزگز یا ضعف دارید، فوراً نزد پزشک بروید.
مواردی که به دیسک گردن و کمر آسیب می رساند؟
بیرون زدگی دیسک که اغلب بر اثر فرسودگی تدریجی ناشی از افزایش سن رخ می دهد، تحلیل دیسک نیز نامیده می شود. با بالارفتن سن، دیسک ها انعطاف خود را از دست می دهند و حتی با یک فشار یا چرخش جزئی، مستعد پارگی می شوند. اکثر افراد، دلیل دقیق بیرون زدگی دیسک خود را نمی دانند.
گاهی اوقات، استفاده از عضلات کمر به جای عضلات پا و ران برای بلند کردن اجسام سنگین و همچنین چرخش به هنگام بلند کردن می تواند منجر به فتق دیسک شود. در موارد نادر، یک حادثه آسیب زا مانند افتادن به کمر نیز می تواند منجر به این مشکل شود.
عوامل خطر آسیب به دیسک
عواملی که می توانند احتمال بروز فتق دیسک را افزایش دهند، عبارتند از:
- وزن بدن زیاد می تواند فشار زیادی به دیسک ها در قسمت پایین کمر وارد کند.
- افرادی که شغل پر زحمتی دارند، بیشتر مستعد مشکلات کمر هستند. بلندکردن، کشیدن، فشار دادن، خم شدن و چرخش های مکرر نیز می تواند احتمال خطر فتق دیسک را افزایش دهد.
- برخی از افراد، از نظر ژنتیکی بیشتر مستعد ابتلا به فتق دیسک هستند.
- تصور می شود سیگار، اکسیژن رسانی به دیسک ها را کاهش می دهد و باعث می شود سریعتر شکسته شوند.
- نشستن برای مدت زمانی طولانی و نیز لرزش های ناشی از موتور وسیله نقلیه می تواند به ستون فقرات فشار وارد کند.
عوارض ابتلا به فتق دیسک
درست در بالای کمر، نخاع ستون فقرات به انتها می رسد. آنچه که از طریق کانال نخاعی ادامه پیدا می کند، گروهی از ریشه های عصبی طولانی است که شبیه به دم اسب هستند. فتق دیسک به ندرت می تواند تمام کانال نخاعی از جمله عصب های طناب نخاعی را تحت تأثیر قرار دهد. در موارد نادر، برای جلوگیری از ضعف یا فلج دائمی، ممکن است به جراحی اورژانسی نیاز باشد. در صورت بروز موارد زیر، باید تحت مراقبت های پزشکی اضطراری قرار بگیرید:
- تشدید علائم، درد، بی حسی یا ضعف تا حدی ممکن است افزایش پیدا کند که مانع از انجام فعالیت های روزمره شما شود.
- اختلال عملکرد روده یا مثانه، سندرم طناب نخاعی می تواند موجب بی اختیاری یا مشکل در ادرار کردن حتی با وجود مثانه پر شود.
- بی حسی زین اسبی، این کاهش تدریجی حس، نقاطی مانند قسمت داخلی ران ها، پشت پاها و ناحیه دور مقعد که زین اسب را لمس می کنند، تحت تأثیر قرار می دهد.
پیشگیری از آسیب به دیسک گردن و کمر
برای کمک به پیشگیری از فتق دیسک، نکات زیر را رعایت کنید:
- تقویت عضلات میان تنه باعث تثبیت و پشتیبانی از ستون فقرات می شود.
- حفظ یک وضعیت بدنی خوب، این شرایط، فشار روی ستون فقرات و دیسک ها را کاهش می دهد. شما همیشه باید کمر خود را به ویژه در زمان نشستن های طولانی، صاف نگه دارید. وسایل سنگین را به طور صحیح بلند کنید و سعی کنید فشار بیشتر روی پاها و نه روی کمر باشد.
- حفظ یک وزن سالم، وزن بدن زیاد، فشار بیشتری روی ستون فقرات و دیسک ها وارد می کند و آنها را مستعد بیرون زدگی می کند.
- ترک سیگار، از مصرف هرگونه محصولات تنباکو خودداری کنید.
دکتر رضا نادری جراح و متخصص ارتوپدی در تهران
