ورزشکارانی که به دنبال قهرمانی هستند، به تغذیه ی صحیح نیاز دارند. وقتی با نوشیدن آب کافی و یک رژیم غذایی متعادل، به بدن خود سوخت مناسب می رسانید، از استعدادهای ورزشی خود بیشترین بهره را خواهید برد و با تمرین به قدرت، انرژی و استقامت بیشتری دست می یابید. این مقاله، دستورالعمل هایی را در مورد تغذیه ورزشی ارائه می دهد.
نکاتی برای داشتن تغذیه مناسب در ورزشکاران
برای دستیابی به بهترین عملکرد، تغذیه ی شما باید براساس عوامل مختلفی از جمله سن، وزن، شرایط فیزیکی و نوع ورزشی باشد که انجام می دهید.
1_ هیدراته نگه داشتن بدن
آب، مهم ترین ماده مغذی برای ورزشکاران می باشد. ۶۰% از وزن بدن را آب تشکیل داده است و تقریباً برای تمام عملکردهای بدن بسیار ضروری است. از آنجا که بدن نمی تواند آب تولید کند یا آن را ذخیره کند، شما باید آب از دست رفته در ادرار و تعریق را جایگزین کنید. تمام افراد باید در روز حداقل ۸ لیوان آب بنوشند و ورزشکاران حتی به بیشتر از این مقدار نیاز دارند.
برای هیدراته ماندن و پیشگیری از گرم شدن بیش از حد بدن، قبل، حین و بعد از ورزش مایعات فراوان بنوشید. زمانی که تمرین می کنید به ویژه در آب و هوای گرم، سعی کنید مقدار آب از دست رفته از طریق تعریق را با نوشیدن همان مقدار مایعات جبران کنید. نوشیدن آب خنک بهترین راه حل برای هیدراته ماندن بدن در طی تمرینات ورزشی ست که یک ساعت یا کمتر طول می کشند.
نوشیدنی های ورزشی که از ۶% تا ۱۰% کربوهیدرات تشکیل شده اند، می توانند به هیدراته ماندن بدن در طول مسابقات ورزشی طولانی تر کمک کنند. اکثر نوشیدنی های ورزشی باید با تقریباً ۵۰% آب رقیق شوند. از آنجا که تشنگی یک راه قابل اطمینان برای تشخیص نیاز بدن به آب نیست، سعی کنید حتی اگر تشنه نیستید، آب کافی بنوشید.
شما احساس تشنگی نخواهید کرد، مگر اینکه ۲% از وزن بدن خود را از دست داده باشید که همین مقدار برای آسیب به عملکرد بدن شما کافی است. همچنین، اگر به محض رفع تشنگی خود نوشیدن آب را قطع کنید، فقط نیمی از مقدار آب مورد نیاز بدن خود را دریافت خواهید کرد.
نکات زیر در هیدراته ماندن بدن، به شما کمک می کنند:
- به جای نوشیدن مقدار آب زیاد به تعداد دفعات کم، آب کم به دفعات زیاد بنوشید.
- نوشیدنی های خنک بنوشید تا دمای هسته ی بدن خود را پایین بیاورید و تعریق را کاهش دهید.
- با وزن کردن خود قبل و بعد از ورزش، مقدار تعریق از دست رفته ی بدن خود را اندازه گیری کنید. برای هر گرم وزنی که از طریق تعریق کم می شود، ۱۶ تا ۲۴ اونس آب بنوشید. وزن بدن شما قبل از تمرین بعدی باید به حالت عادی برگردد.
- به مقدار و رنگ ادرار خود دقت کنید. ادرار شفاف زیاد نشانه ی این است که بدن شما به خوبی هیدراته شده است. ادرار کمتر یا ادرار تیره یا زرد می تواند نشانه ی کم آبی بدن باشد. اگر ادرار شما به رنگ قهوه ای درآید، ممکن است نشانه ی مشکل جدی تری باشد و باید فوراً مراقبت های پزشکی دریافت کنید.
2_ داشتن رژیم غذایی متعادل
یک رژیم غذایی متعادل، کلید دیگری برای تغذیه ورزشی مناسب است. مصرف ترکیب مناسبی از کالری های دریافتی از کربوهیدرات ها، پروتئین ها و چربی ها به شما انرژی خوبی برای عملکرد بالا ارائه می دهد.
3_ مصرف کربوهیدرات ها
کربوهیدرات ها – مهمترین منبع سوخت هستند و باید ۶۰ تا ۷۰% کالری روزانه ی شما را تشکیل دهند. کربوهیدرات ها در غذاهای زیادی از جمله موارد زیر یافت می شوند:
- میوه ها
- سبزیجات
- پاستا
- نان
- غلات
- برنج
قندها و نشاسته های موجود در کربوهیدرات ها در بدن شما به انرژی یا گلوکز تبدیل می شوند و یا در کبد و بافت های عضلانی به شکل گلیکوژن ذخیره می شوند و برای فعالیت های کوتاه مدت و شدت بالا، به بدن شما استقامت و انرژی می بخشند. اگر بدن شما در حین ورزش، سوخت کربوهیدرات خود را تمام کند، برای انرژی گرفتن، چربی و پروتئین می سوزاند و باعث می شود سطح عملکرد شما افت کند.
این اتفاق زمانی پیش می آید که بدون ذخیره ی گلیکوژن عضلانی کافی و یا خوردن کربوهیدرات بیشتر، ورزش سخت را شروع کنید. همچنین، این شرایط زمانی ممکن است رخ دهد که چند بار تمرینات کوتاه مدت با شدت بالا را تکرار کنید یا در یک روز در چند مسابقه یا جلسه ی تمرینی شرکت کنید.
نکات زیر در حفظ سوخت کربوهیدرات به شما کمک می کنند تا بتوانید پرانرژی بمانید و تمام تلاش خود را انجام دهید:
- با خوردن کربوهیدرات ها به مدت حداقل چند روز قبل از مسابقه، ورزش یا مسابقه را با عضلاتی سرشار از گلیکوژن شروع کنید.
- برای تجدید انرژی و به تأخیر انداختن خستگی، به هنگام ورزش یا مسابقه دادن به مدت بیش از یک ساعت، کربوهیدرات زیادی مصرف کنید.
4_ دریافت کافی پروتئین ها
پروتئین ها باید ۱۲ تا ۱۵% از کالری روزانه شما را تشکیل دهند و در بسیاری از غذاها از جمله موارد زیر یافت می شوند:
- گوشت
- ماهی
- مرغ و بوقلمون
- تخم پرندگان
- حبوبات
- دانه ها
- لبنیات
پروتئین ها برای ساخت بافت های جدید به بدن شما انرژی می دهند. بدن شما نمی تواند پروتئین مازاد را در خود ذخیره کند، بنابراین آن را برای انرژی گرفتن می سوزاند یا تبدیل به چربی می کند. مقدار پروتئین مورد نیاز شما تا حدی به موارد زیر بستگی دارد:
- سطح تناسب اندام: افراد فعال از نظر فیزیکی نسبت به کسانی که ورزش نمی کنند، به مقدار پروتئین بیشتری نیاز دارند. همچنین زمانی که یک برنامه ی ورزشی را شروع می کنید، به پروتئین بیشتری نیاز دارید.
- نوع ورزش، شدت و مدت آن: ورزشکاران استقامتی مانند بدنسازان اغلب اوقات برای سوخت بدن خود پروتئین می سوزانند.
- تمام کالری روزانه: اگر برای حفظ وزن بدن خود کالری کافی مصرف نکنید، بدن شما پروتئین بیشتری می سوزاند. این اتفاق زمانی رخ می دهد که غذای کم بخورید یا بیش از حد ورزش کنید.
- مصرف کربوهیدرات: اگر با سطوح گلیکوژن عضلانی کم ورزش کنید یا بدون مصرف کربوهیدرات بیشتر، به طور مکرر ورزش کنید، بدن شما ممکن است برای انرژی گرفتن از پروتئین استفاده کند. زمانی که ورزش را با گلیکوژن عضلانی کافی شروع کنید، پروتئین حدود ۵% از انرژی بدن شما را تأمین می کند؛ در غیر اینصورت، ممکن است تا ۱۰% از انرژی را تأمین کند.
5_ مصرف درست چربی ها
چربی ها نباید بیش تر از ۲۰ تا ۳۰ درصد کالری روزانه ی شما را تشکیل دهند. چربی های اشباع شده، از غذاهای حیوانی مانند گوشت ها، تخم پرندگان، شیر و پنیر هستند. چربی های اشباع نشده در محصولات گیاهی مانند روغن ذرت یافت می شوند. بدن شما برای عملکردهای ضروری خود، به مقدار کمی چربی به عنوان منبع انرژی جایگزین گلوکز نیاز دارد.
گرچه، مصرف چربی زیاد منجر به بیماری قلبی، برخی از سرطان ها و سایر مشکلات سلامتی عمده می شود. همچنین، اگر چربی زیادی مصرف کنید، احتمالا به این معنی است که کربوهیدرات کافی نمیخورید. نحوه ی استفاده ی بدن شما از چربی برای انرژی به شدت و مدت ورزش بستگی دارد. برای مثال، زمانی که استراحت می کنید یا با شدت کم تا متوسط ورزش می کنید، چربی، منبع سوخت اولیه می باشد.
زمانی که شدت ورزش خود را افزایش می دهید، بدن شما برای سوخت، از کربوهیدرات بیشتری استفاده می کند. اگر بدن ذخایر گلیکوژن خود را تمام کند و شما به ورزش کردن ادامه دهید، برای انرژی بیشتر چربی می سوزاند و شدت ورزش شما کاهش می یابد.
تغذیه قبل از رقابت ورزشی
آنچه شما چند روز قبل از یک فعالیت استقامتی می خورید، روی عملکردتان تأثیر می گذارد. همچنین، غذایی که صبح روز مسابقه می خورید می تواند گرسنگی شما را رفع کند و به کنترل سطح قندخون و هیدراسیون بدن کمک کند. سعی کنید در روز مسابقه از خوردن غذاهای سرشار از چربی و پروتئین خودداری کنید. قبل از مسابقه، دستورالعمل های تغذیه ای زیر را دنبال کنید تا بتوانید بهترین عملکرد را داشته باشید.
- یک غذای سرشار از کربوهیدرات بخورید.
- سه چهار ساعت قبل از مسابقه غذاهای جامد و ۲ تا ۳ ساعت قبل مایعات بنوشید.
- به جای غذاهای سرخ شده یا چرب، غذاهایی را انتخاب کنید که به آسانی هضم می شوند.
- یک ساعت قبل از مسابقه از خوردن غذاها و نوشیدنی های شیرین اجتناب کنید.
- مایعات کافی بنوشید.
دکتر غلامرضا نادری جراح و متخصص ارتوپد در تهران