پا های ما به سه بخش جلویی، میانی و پشتی تقسیم می شود.. انگشت بزرگ پا هالوکس یا شست نام دارد. بند های انگشتان از حداکثر ۳ استخوان و ۳ مفصل تشکیل شده اند. انگشت شست دارای ۲ استخوان و ۲ مفصل است. نواحی میانی و پشتی پا از نظر ساختاری متفاوت بوده و وظیفه تحمل وزن بدن را در هنگام راه رفتن و دویدن بر عهده دارند.
علت بد شکلی انگشتان پا
بد شکلی های انگشتان پا اغلب مادرزادی بوده یا در طول زندگی در اثر پوشیدن کفش های نامناسب همچون انواع پاشنه بلند به وجود می آیند. بیماری هایی همچون دیابت، سکته مغزی، التهاب مفصلی (آرتریت) و آرتریت روماتوئید می توانند بر اعصاب، عضلات، رباط ها و تاندون های انگشتان کوچک پا تاثیر بگذارند. این بیماری ها بد شکلی ها را به وجود می آورند. در دیگر موارد، شکستگی ها، ضربه های غیر نافذ، حوادث و آسیب ها می توانند به بد شکلی انگشتان پا منجر شوند.
انواع دفورمیته انگشتان در اثر ضایعات عصبی
بد شکلی های انگشتان کوچک پا رایج بوده و اغلب سبب ایجاد درد، محدودیت در عملکرد و مشکل در پوشیدن کفش ها می شوند. بد شکلی ها اغلب به صورت انعطاف پذیر شکل گرفته و سپس سفت و غیر قابل تصحیح می شوند. این بد شکلی ها دارای سه نوع هستند که در زیر آورده شده اند:
- انگشت پتکی (mallet toe)
- انگشت چکشی (hammer toe)
- انگشت چنگالی (claw toe)
انگشت چکشی
انگشت چکشی رایج ترین بد شکلی در انگشتان کوچک پاست. در این بد شکلی مفصل میانی انگشت خم می شود. بیماران از درد سطح فوقانی این مفصل شاکی هستند اما امکان دارد در نواحی پنجه پا نیز احساس درد و پینه پا را نیز تجربه کنند. این نوع بد شکلی معمولا به همراه بونیون دیده می شود.
انگشت چنگالی
این دفورمیته (claw toe) هر ۴ انگشت کوچک را به صورت همزمان تحت تاثیر قرار می دهد. در این بیماری انگشتان پا از مفصل بین متاتارس و انگشت به سمت بالا و از مفاصل میانی به سمت پایین خم می شوند. در این بد شکلی انگشتان پا حالتی پنجه مانند به خود گرفته و به سوی زمین خم می شوند. در این بد شکلی اولین مفصل (متاتارسال یا متاتارسو فالنژیال) باز و دو مفصل بعدی (PIP و DIP) خمیده می شوند. بیماران اغلب در ناحیه سینه پا، درست روی مفصل دوم (متاتارسال) و نوک انگشت احساس درد و پینه دارند. این نوع بد شکلی اغلب در پا هایی دیده می شود که قوس آن ها بیشتر از حد معمول بوده و بیماران از درگیری اعصاب پا رنج می برند.
انگشت پتکی
در بد شکلی انگشت پتکی (mallet toe)، انگشتان از مفصل نزدیک به نوک به سمت پایین خم می شوند. با اینکه اغلب انگشت دوم به این بد شکلی دچار می شود اما امکان ابتلای دیگر انگشتان نیز وجود دارد. انگشت پتکی مفصل انتهای انگشت را به خود دچار می کند. این بد شکلی اغلب سبب درد و پینه در نوک انگشتان می شود.
✅ گزینه های درمانی غیر جراحی
✅ استفاده از جدا کننده انگشتان پا
✅ پد حمایت کننده از قوس عرضی پا (پد متاتارسال)
✅ چسب کردن و به هم بستن انگشتان
✅ استفاده از وسایل کمکی (ارتوتیک ها)
✅ تغییر در کفش
درمان بد شکلی انگشتان پا
با توجه به شدت عارضه نوع درمان برای بدشکلی انگشتان پا مشخص می شود.
درمان های غیر جراحی
درمان های غیر جراحی بر کاهش فشار از نواحی تمرکز دارند با کفش ها دچار اصطکاک شده یا به دلیل فشار مبتلا به درد می شوند. این درمان ها شامل موارد زیر هستند:
- برداشت پینه توسط پزشک
- استفاده از انگشت گیر های سیلیکونی
- کاهش فشار اندام های مبتلا با استفاده از وسایل کمکی
- پد حمایت کننده از قوس عرضی پا (پد متاتارسال)
- استفاده از جدا کننده انگشتان پا
در صورتی که درمان های بالا موفق به رفع علائم نشوند، اقدام درمانی بعدی جراحی خواهد بود.
جراحی انگشتان پا
اگر درد ناتوان کننده ای که در انگشتان پا به وجود آمده پس از به کار گیری گزینه های درمانی غیر جراحی بهبود نیابد، امکان دارد انجام جراحی بر روی این انگشتان لازم باشد. از جمله گزینه های جراحی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آرتروپلاستی با حذف مفصل PIP (پروکسیمال اینتر فالانژیال)
- کوتاه کردن استخوان متاتارسال (استخوان کف پا)
- کوتاه کردن تنه استخوان
- استئوتومی ویل
- آرتروپلاستی با حذف مفصل متاتارسو فالنژیال
- کوندیلکتومی کف پا
- بازسازی مفصل متاتارسو فالنژیال
به طور کلی، جراحی انگشت چکشی یا بد شکلی انگشتان کوچک پا به صورت فرایند های سرپایی و بدون نیاز به بستری شدن در بیمارستان انجام می شوند. در اغلب اوقات، بیماران پس از جراحی مقداری تورم را به مدت ۶ تا ۱۲ ماه تجربه خواهند کرد.
همچنین، برخی پزشکان پوشیدن کفش های طبی یا قطعات مخصوص آن ها را برای کمک به التیام انگشتان پس از جراحی پیشنهاد می کنند. همچنین، بیماران باید به مدت چند هفته پس از جراحی از قرار دادن وزن خود بر روی پای درمان شده خودداری کنند. پزشکان جهت کاهش درد و سرعت بخشیدن به فرایند التیام بالا نگه داشتن پا را به دفعات هر چه بیشتر، توصیه می کنند. ممکن است در ابتدای دوره بهبودی راه رفتن اندکی دشوار باشد. برخی بیماران جهت به حداقل رساندن وزن بر روی پای درمان شده از عصا یا چوب های زیر بغل استفاده می کنند.
پس از گذشت چند هفته، بخیه ها کشیده می شوند. به دلیل اینکه احتمال بروز مجدد بد شکلی انگشتان کوچک وجود دارد، افراد باید جهت پیشگیری از عود بیماری، تقویت انگشتان و کمک به التیام مناسب آن ها بر اساس یک برنامه مناسب ورزش کنند.
علائم بد شکلی انگشتان پا
- درد یا تحریک پذیری در کفش ها که در اثر مالش نواحی قرمز، ملتهب یا تاول دار به وجود می آید
- تشکیل پینه یا میخچه در نوک انگشتان، بالای انگشتان یا پنجه پا (بسته به نوع بد شکلی)
چه عواملی سبب بد شکلی انگشتان پا می شود؟
با اینکه بد شکلی ها عوامل متعددی دارند اما رایج ترین آن ها موارد زیر هستند:
- وجود بونیون
- کفش های تنگ
- آسیب
- التهاب مفاصل
- دیابت
- بیماری های تاثیر گذار بر اعصاب پا
- بد شکلی های مادرزادی یا ژنتیکی
- در برخی موارد هیچ دلیل مشخصی وجود ندارد
مراقبت های بعد از جراحی بد شکلی انگشتان پا
- بستری شدن به مدت یک شب در صورت جراحی چندین انگشت
- بالا بردن پا و استراحت به مدت ۲ هفته
- تحمل وزن به مقدار توان با پوشیدن کفش های مخصوص پس از جراحی به مدت ۴ تا ۶ هفته
- ملاقات با پزشک ۲ هفته پس از جراحی برای کشیدن بخیه ها
- برداشتن پین ها پس از ۳-۶ هفته (در صورت استفاده)
- انجام فیزیوتراپی جهت کمک به تصحیح و حفظ حرکات مفصل
- انجام فعالیت های روزمره پس از ۶ هفته
- بازگشت به پیاده روی های تفریحی پس از ۳ ماه
- دیدن نتایج نهایی و روند کاهش تورم پس از ۶ تا ۹ ماه
دوران نقاهت بعد از جراحی انگشتان پا
این مدت به شغل هر فرد بستگی دارد:
- شغل های نیازمند به نشستن پس از ۲ هفته
- شغل های نیازمند به ایستادن پس از ۴ تا ۶ هفته
- شغل های نیازمند به حمل اجسام سنگین پس از ۱۲ هفته
رانندگی پس از جراحی انگشتان پا
در صورتی که خودرو دارای دنده دستی باشد باید تا شروع مجدد رانندگی ۶ هفته صبر کرد. در صورتی که دارای دنده اتوماتیک باشد باید از رانندگی با پای چپ به مدت ۲ هفته و با پای راست به مدت ۴ هفته خودداری کرد.
عوارض جراحی اصلاح بد شکلی ها
خطرات کلی جراحی شامل موارد زیر می شوند:
- ابتلا به عفونت
- مشکلات مرتبط با التیام زخم
- آسیب عصبی و حساسیت جای زخم
- تشکیل لخته خون در پا
- مشکلات مرتبط با بیهوشی
عوارض جراحی انگشتان کوچک پا شامل موارد زیر هستند:
- التیام ناکامل درد
- تورم پایدار انگشت
- تصحیح ناقص بد شکلی
- بازگشت بد شکلی
- ۱۰ درصد احتمال نیاز به یک جراحی تصحیحی دیگر
- از دست رفتن نسبی یا کامل جریان انگشت درمان شده (نادر)
دکتر رضا نادری متخصص ارتوپدی و فلوشیپ چراجی مچ پا