درمان خار پاشنه با روش کم‌تهاجمی اندوسکوپیک، راهکاری نوین برای درد مزمن پاشنه پا است. درد پاشنه یکی از شایع‌ترین شکایات در ارتوپدی است و یکی از اصلی دلایل آن، رشد غیرطبیعی استخوان پا است که همان خار پاشنه می‌باشد. در حالی‌که درمان خار پاشنه به روش های محافظه‌کارانه مانند فیزیوتراپی، کفی‌های طبی و تزریق کورتون در اکثر موارد مؤثر هستند، برخی بیماران دچار درد مزمن و مقاوم به درمان می‌شوند. برای این گروه، جراحی به عنوان راهکار نهایی مطرح می‌شود.
در صورتی که شما هم کاندید جراحی خارپاشنه هستید، چرا روشی را انتخاب نکنیم که با کمترین آسیب و راحتی بیشتر همراه باشد؟ امروزه، اندوسکوپی خار پاشنه (EPF) به عنوان یک راهکار نوین و کم‌تهاجمی، محبوبیت و اثربخشی چشمگیری در درمان این عارضه یافته است. در ادامه، با این روش پیشرفته بیشتر آشنا خواهید شد.
خار پاشنه چیست و چرا ایجاد می‌شود؟
خار پاشنه یک زائده‌ی استخوانی کوچک است که در بخش زیرین استخوان پاشنه شکل می‌گیرد و معمولاً به سمت قوس کف پا امتداد می‌یابد. این خار معمولاً بر اثر التهاب مزمن در رباط فاشیای پلانتار ایجاد می‌شود؛ بافتی ضخیم که قوس کف پا را پشتیبانی می‌کند و در جذب فشارهای وارده نقش دارد. آسیب‌های مکرر و کشیدگی این رباط می‌تواند موجب تجمع کلسیم و تشکیل خار شود.
خار پاشنه گرچه در تصویربرداری قابل مشاهده است، اما همیشه دردناک نیست. زمانی‌که با التهاب فاشیای کف پا همراه باشد، درد قابل‌توجهی ایجاد می‌کند، به‌ویژه هنگام برداشتن اولین قدم‌ها پس از استراحت یا بیدار شدن از خواب.
مقایسه درمان‌های سنتی و جراحی
درمان اولیه خار پاشنه غیرجراحی و شامل موارد زیر است:
- فیزیوتراپی و تمرینات کششی
- استفاده از کفی و کفش مناسب
- مصرف داروهای ضدالتهاب
- کمپرس سرد
- تزریق کورتون
فاشیوتومی اندوسکوپیک چیست؟
در این روش، جراحی با استفاده از دوربین بسیار نازک (اندوسکوپ) و ابزارهای مخصوص از طریق دو برش کوچک (کمتر از یک سانتی‌متر) در اطراف پاشنه انجام می‌شود. جراح در این روش با دید مستقیم، بخشی از رباط فاشیای کف پا را آزاد می‌کند تا فشار و التهاب کاهش یابد.
در برخی موارد، خار استخوانی نیز در صورت مؤثر بودن در ایجاد درد، برداشته می‌شود. با این حال، مطالعات نشان داده‌اند که آزادسازی رباط به‌تنهایی در بسیاری از بیماران، کافی و مؤثر است.
مزایای جراحی اندوسکوپیک
این روش در مقایسه با جراحی بازیا عمل خار پاشنه، مزایای قابل‌توجهی دارد:
- برش‌های کوچک‌تر: آسیب کمتر به بافت‌های اطراف و درد کمتر
- بازگشت سریع‌تر به زندگی عادی: معمولاً بیماران طی چند روز قادر به راه رفتن هستند
- کاهش خطر عفونت: به دلیل زخم‌های کوچک‌تر احتمال عفونت کاهش می یابد
- درد کمتر پس از عمل: با حداقل آسیب به بافت
- اسکار (جای زخم) بسیار ناچیز و ظاهر قابل‌قبول‌تر
شواهد بالینی و میزان موفقیت
مطالعات علمی از اثربخشی بالای این روش حمایت می‌کنند. در مرور سیستماتیکی که در سال ۲۰۲۰ در Foot & Ankle International منتشر شد، بیش از ۸۵٪ بیماران با این روش به کاهش درد و بهبود عملکرد دست یافتند.
همچنین پژوهشی در Journal of Orthopaedic Surgery and Research در سال ۲۰۲۱ نشان داد که جراحی اندوسکوپیک نتایجی برابر یا بهتر از جراحی باز دارد، با میزان عوارض کمتر و دوره نقاهت کوتاه‌تر.
روند جراحی: گام‌به‌گام
- ارزیابی قبل از عمل: با استفاده از تصویربرداری (مانند MRI) و معاینه دقیق، کاندید مناسب شناسایی می‌شود.
- بی‌حسی: معمولاً از بی‌حسی موضعی یا نخاعی استفاده می‌شود.
- برش و ورود اندوسکوپ: دو برش کوچک در اطراف پاشنه ایجاد می‌شود.
- آزادسازی فاشیا: جراح با دید مستقیم، بخشی از رباط را آزاد می‌کند.
- برداشتن خار در صورت لزوم: اگر خار بزرگ باشد و به بافت‌ها فشار بیاورد.
- بستن برش‌ها و ترخیص: بیمار در همان روز مرخص می‌شود.
دوره نقاهت و مراقبت پس از عمل
- روزهای ۱ تا ۳: استراحت و بالا نگه‌داشتن پا؛ گاهی استفاده از عصا
- هفته اول: راه رفتن با کفش مخصوص جراحی
- هفته‌های ۲ تا ۴: بازگشت به کفش معمولی و آغاز فیزیوتراپی
- ماه دوم به بعد: بازگشت کامل به فعالیت‌های روزانه و ورزشی
خطرات احتمالی و نکات مهم
با وجود ایمنی بالای این روش، برخی خطرات (هرچند نادر) شامل موارد زیر هستند:
- با وجود ایمنی بالای این روش، برخی خطرات (هرچند نادر) شامل موارد زیر هستند:
- تحریک یا آسیب عصبی
- برش بیش‌ازحد رباط که ممکن است الگوی راه رفتن را تغییر دهد
- تشکیل بافت اضافه (اسکار داخلی)
با انتخاب صحیح بیمار و استفاده از جراح مجرب، این خطرات بسیار کاهش می‌یابند.
چه افرادی گزینه مناسبی برای این روش هستند؟
این روش معمولاً برای افرادی مناسب است که:
- دچار درد مزمن پاشنه هستند و به درمان‌های غیرجراحی پاسخ نداده‌اند
- در تصویربرداری نشانه‌هایی از التهاب رباط یا وجود خار دیده می‌شود
- محدودیت حرکتی یا اختلال عملکردی قابل‌توجه دارند
افراد مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت کنترل‌نشده یا کسانی که جراحی‌های قبلی روی پا انجام داده‌اند ممکن است کاندید مناسبی نباشند.
جمع‌بندی
جراحی اندوسکوپیک خار پاشنه، یک روش کم‌تهاجمی، ایمن و مؤثر برای درمان درد مزمن پاشنه است. این روش با کاهش قابل‌توجه درد، دوره نقاهت کوتاه و ریسک پایین عوارض، گزینه‌ای مناسب برای بیمارانی است که از سایر روش‌ها نتیجه نگرفته‌اند. با این حال، تشخیص صحیح و مشاوره با متخصص ارتوپدی و جراح پا برای انتخاب بهترین مسیر درمانی ضروری است.
