هنگام راه رفتن، توزیع وزن بدن بیشتر به سمت داخل پا متمایل است، در نتیجه چرخش پا به سمت خارج اتفاق می افتد که به آن پرونیشن (Pronation) گفته می شود. پرونیشن پا برای درست راه رفتن، یک حرکت مهم و ضروری است، اما مهم تر آن است که پا به اندازه مناسب پرونیشن داشته باشد. پرونیشن ناکافی و یا بیش از حد می تواند برای پاها مضر باشد.
واژگان پزشکی مربوط به پرونیشن هنگام راه رفتن، پرونیت (pronate)، پرونیت بیش از حد (overpronate)، پرونیت کمتر از حد (underpronate) می باشند. در این مقاله، توضیحاتی در رابطه با پرونیشن و اهمیت درست راه رفتن داده می شود.
پرونیشن پا و دلایل ایجاد آن
پرونیشن بیش از حد (overpronation) نوعی مشکل بیومکانیکی رایج است و زمانی ایجاد می شود که هنگام راه رفتن، قوس روی پا بر اثر فشار ناشی تحمل وزن فرد از بین می رود. در این حالت، فشار زیادی به کف پا وارد می شود و به دنبال آن، استخوان بندی کف پا تغییر شکل داده و گودی کف پا از بین می رود. در نتیجه، این تغییر شکل منجر به صاف شدن کف پا می شود.
پرونیشن بیش از حد، اغلب منجر به مشکلاتی مثل التهاب نیام کف پا، خار پاشنه (درمان فوری خار پاشنه)، احساس درد در ناحیه متاتارسال پا، التهاب تاندون های پشت ساق پا و همینطور بیرون زدگی استخوان بغل پا (Biunion) می شود. صاف شدن کف پا دلایل زیادی دارد. عواملی ازجمله چاقی مفرط، بارداری و یا برداشتن گام های سنگین بر روی سطوح سخت و ناهموار، می توانند قوس کف پا را از بین برده و منجر به پرونیشن پا شوند.
افرادی که کف پای صاف دارند، معمولا بلافاصله احساس ناراحتی نمی کنند. برخی افراد نیز ممکن است هیچگونه ناراحتی را تجربه نکنند. با این حال، هنگامی که علائم بروز پیدا کرده و دردناک می شوند، نحوه راه رفتن، ناموزون شده و این حالت نیز موجب افزایش فشار روی پا و ساق پاها می شود.
انواع پرونیشن پا
بسته به مواردی مانند نحوه گام برداشتن و قوس دادن کف پا، سه نوع پرونیشن پا وجود دارد.
۱. پرونیشن طبیعی یا خنثی:
به طور طبیعی حدودا ۱۵ درصد پرونیشن در پاها وجود دارد. این چرخش، تکانه ای که در حین گام برداشتن به پا وارد می شود را جذب کرده و مچ پا و پاها را هم تراز قرار می دهد. این مسئله، از بروز آسیب های شایع ناشی از دیگر انواع پرونیشن پا جلوگیری می کند.
۲. پرونیشن کمتر از حد (Underpronatio):
پرونیشن کمتر از حد که اصطلاحا به آن supination نیز گفته می شود، زمانی رخ می دهد که پا هنگام راه رفتن به سمت خارج متمایل می شود. این حالت به قسمت های خارجی پا فشار وارد می کند و در افرادی که دارای قوس زیاد کف پا هستند، می تواند آسیب و التهاب تاندون آشیل، التهاب کف پا، پیچ خوردن مچ پا، خار پاشنه و دیگر آسیب های ناشی فشار وارد شده به پا را ایجاد کند.
۳. پرونیشن بیش از حد (Overpronation):
هنگامی که پا بیشتر از ۱۵ درصد به سمت داخل می چرخد، اصطلاحا به آن پرونیشن بیش از حد می گویند. این حالت در افرادی که کف پای صاف دارند، دیده می شود. پرونیشن بیش از حد می تواند منجر به بروز سندرم باند ایلیوتیبیال (ITBS) شود. این بیماری به قسمت خارجی زانو آسیب رسانده و باعث ایجاد درد در ناحیه زانو می شود.
علائم پرونیشن پا
پرونیشن می تواند مشکلاتی همچون احساس درد و ناراحتی در پاها، ساق پا، زانوها، باسن و یا کمر را ایجاد کند. به طور کلی، علائم پرونیشن پا شامل ۵ مورد می باشد. در صورتی که این علائم نادیده گرفته شود و عواملی که منجر به ایجاد پرونیشن شده اند، برطرف و یا درمان نشوند، آسیب های وارده به پا می تواند بر کل بدن تأثیرات منفی بگذارد.
علائم چرخش مچ پا همچنین می تواند منجر به ایجاد عدم تعادل در سراسر بدن، شامل چرخش زانوها به سمت داخل، کج شدن لگن و افتادگی شانه ها شود. این عدم تعادل، مشکلات بزرگتری را نیز در پی دارد. علائم پا پرونیشن عبارت اند از:
۱. انحراف پاها
در همه ی افرادی که پرونیشن وجود دارد، انحراف پاها دیده می شود.
۲. چرخش داخلی زانو ها
در حالتی که کف پاها به طور صاف روی زمین قرار می گیرد، پاها به صورت دو طرفه و نامتقارن به سمت داخل می چرخند (به شکل ایکس) و در این حالت، بیشترین میزان انحراف در قسمت تحتانی بدن دیده می شود.
۳. خمیدگی تاندون آشیل
از نمای پشت سر، پاها و مچ پا به سمت داخل متمایل بوده و این حالت موجب خمیدگی تاندون های آشیل و به مرور زمان، تغییر شکل آن ها می شود.
۴. کف پای صاف
در حالتی که فرد بیشترین حد پرونیشن را دارد، قوس پا از بین میرود و در نتیجه باعث کف پای صاف می شود.
۵. ناهموار بودن پاشنه پا
در حالتی که پاها به صورت دو طرفه و نامتقارن می چرخند، هنگام راه رفتن، فرود پا به گونه ای است که باعث ناهموار شدن پاشنه پا و چرخش مچ پا می شود.
آسیب های چرخش مچ پا
اگرچه نمی توان به طور قطع هرگونه دردی را مربوط به پرونیشن پا دانست، اما موارد زیر، در ارتباط با پرونیشن می باشند:
- درد در ناحیه جلوی زانو و استخوان کشکک (Patellofemoral)
- خار پاشنه (احساس درد در پاشنه پا)
- کمر درد
- درد در ناحیه باسن
- احساس خستگی در ساق پا
وجود درد در پاها و اندام های تحتانی می تواند منجر به بروز مشکلاتی در سبک زندگی شده و فعالیت روزمره را مختل کند. علاوه بر پرونیشن، عوامل دیگری نیز در نحوه حرکت بدن دخیل اند که برای ایجاد برنامه درمانی باید در نظر گرفته شوند.
پیشگیری و درمان پرونیشن پا
پرونیشن بیش از حد را می توان با روش های درمانی های غیر جراحی و با استفاده از آرتوزهایی که به طور اختصاصی طراحی شده اند، کنترل و درمان کرد. آرتوز، وسیله ایست که با اصلاح ساختار اندام، موجب بهبودی عملکرد آن می شود. آرتوزها با هدف ایجاد حمایت مناسب از قوس پا و همچنین کنترل و اصلاح حرکات پا طراحی شده و از بروز پرونیشن بیش از حد نیز جلوگیری می کنند.
از آنجایی که استفاده از کفش های نامناسب می تواند منجر به بروز مشکلات زیادی در پاها شود، اطمینان از اندازه مناسب کفش مسئله ی مهمی است. همچنین، استفاده از کفش هایی که کفی طبی محکمی دارند، برای تعادل و حمایت بیشتر پاها، توصیه می شود.
درمان پرونیشن بیش از حد
درمان های مختلفی برای پرونیشن بیش از حد وجود دارد و پزشکان متخصص، معمولا ترکیبی از این روش های درمانی را به کار می گیرند. در ادامه برخی از پروتکل های درمانی آورده شده است.
۱. ضربه زدن
وارد آوردن ضرباتی به پا، که به روش خاصی انجام می شود، تعادل و حمایت از پا را ایجاد می کند. این روش در بعضی موارد حاد به عنوان خط اول درمان چرخش مچ پا استفاده می شود.
۲. ماساژ دادن
سفت شدن عضلات ساق پا نسبتاً شایع بوده و منجر به پرونیشن پا می شود. سفت شدن عضله، دامنه حرکتی آن را نیز کاهش داده و می تواند احساس درد و گرفتگی عضله را ایجاد کند و در نتیجه، باعث محدودیت حرکتی می شود. کشش و ماساژ عضلات، موجب انعطاف پذیری بهتر، افزایش جریان خون و اکسیژن رسانی به عضلات می شود و کمک می کند تا سریع تر بهبود یابند.
۳. حرکات کششی
این حرکات به انبساط و نرم شدن ماهیچه ها و رباط های سفت کمک می کند و در نتیجه از فشار زیاد و چرخش مچ پا جلوگیری می شود.
۴. تحرک مفصل
این حرکات به مفاصل آسیب دیده و یا کم تحرک کمک کرده تا نرم و منعطف تر شوند و در نتیجه، باعث عملکرد بهتر پا می شوند.
۵. آرتوز
پرکاربرد ترین آرتوزها، کفی ها و کفش های طبی هستند. این آرتروزها می توانند از پرونیشن پا جلوگیری نموده، از پاها حمایت کرده و به آن ها امکان عملکرد بهتر را می دهند.
۶. استفاده از کفش مناسب
کفش های با کیفیت و دارای کفی محکم و مناسب، ضربه را به خود جذب کرده و فشاری که به پاها و مفاصل وارد می شود را محدود می کنند. همچنین، برای کنترل پرونیشن پا، کفش هایی با ویژگی های خاص وجود دارند.
دکتر غلامرضا نادری متخصص ارتوپدی، آرتروسکوپی، آرتروپلاستی و فلوشیپ جراحی مچ پا در تهران
حسن
شنبه ۷ مهر ۳( 1 ماه پیش)
تعداد بازدید: 60
مشاهده پرسش
