سندرم باند ایلیوتیبیال که به آن سندرم باند IT نیز می گویند، وضعیتی است که منجر به درد، در قسمت خارجی زانو می شود. این بیماری اغلب در ورزشکاران، به ویژه دوندگان استقامت و افرادی که به تازگی شروع به ورزش کرده اند، بروز می یابد.
باند ایلیوتیبیال در کدام قسمت است؟
مفصل زانو شامل استخوان ران (فمور)، استخوان درشت نی (تیبیا) و استخوان کشکک زانو (پاتلا) میباشد. باند ایلیوتیبیال، بافت محکم و ضخیمی است که از قسمت خارجی ران پایین می آید. این باند از استخوان ران تا بالای استخوان ساق پا امتداد می یابد.
وقتی که زانو خم یا صاف می شود، این باند بر روی کناره خارجی استخوان ران حرکت می کند. به دنبال خم شدن و باز کردن مکرر زانو، این حرکت باند ایلیوتیبیال، ممکن است بافت های مجاور را تحریک کرده و منجر به درد شود. سندرم باند ایلیوتیبیال ممکن است در همه افراد بروز پیدا کند اما در دوندگان استقامت شایع تر است.
علت ایجاد سندرم باند ایلیوتیبیال
علت بروز سندرم باند ایلیوتیبیال هنوز به طور دقیق مشخص نیست. با حرکت باند ایلیوتیبیال بر روی کناره خارجی استخوان ران، ممکن است اصطکاک ایجاد شده و منجر به درد شود. این اتفاق همچنین ممکن است باعث ایجاد التهاب در استخوان و تاندون ها شود. همچنین ممکن است باند ایلیوتیبیال بافت زیرین خود را فشرده کرده و درد ایجاد کند. به هر حال، علت بروز این سندرم، خم و باز شدن مکرر زانو می باشد.
چه کسانی به سندرم باند ایلیوتیبیال مبتلا میشوند؟
همانطور که پیشتر ذکر شد، سندرم باند ایلیوتیبیال اغلب در ورزشکاران دو استقامت بروز پیدا می کند. اما ممکن است در ورزش های دیگر از جمله دوچرخه سواری، اسکی، قایقرانی و فوتبال نیز ایجاد شود. موارد زیر می تواند منجر به افزایش احتمال بروز سندرم باند ایلیوتایبیال در دوندگان شود:
❇️ دویدن بر روی زمین های ناهموار یا سراشیبی
❇️ دویدن با کفش های فرسوده
❇️ دویدن مسافت زیادی به طور روزانه
❇️ داشتن پاهایی که از قسمت زانو تا مچ، کمی به سمت داخل متمایل است (پاهای ضربدری)
❇️ دویدن در هوای سرد
علائم سندرم باند ایلیوتیبیال
سندرم باند ایلیوتیبیال که باعث ایجاد درد در قسمت خارجی زانو می شود، ممکن است در یک و یا هر دو زانو ایجاد شود. درد ناشی از آن نوعی احساس سوزش به همراه درد است که گاهی به ران و لگن نیز منتشر می شود و ممکن است فقط در زمان ورزش، به ویژه هنگام دویدن احساس شود. این درد معمولا هنگام برخورد پا با زمین شدیدترین حالت را دارد و ممکن است فقط در انتهای ورزش شروع شود.
به دنبال بدتر شدن وضعیت، درد ممکن است زودتر شروع شده و حتی پس از پایان ورزش نیز ادامه داشته باشد. برخی فعالیت ها مانند بالا و پایین رفتن از پله ها نیز ممکن است منجر به بدتر شدن درد شود.
نحوه تشخیص سندرم باند ایلیوتیبیال
پزشک ابتدا سوابق پزشکی فرد را بررسی می کند و در مورد بیماری های دیگر و علائم فعلی بیمار سوالاتی می پرسد. سپس یک معاینه فیزیکی شامل معاینه کامل زانو انجام می دهد. این معاینه شامل بررسی دامنه حرکتی، اسقامت و نواحی دردناک زانو می باشد. پزشک باید علائم سندرم باند ایلیوتیبیال را از سایر علل احتمالی زانو درد تشخیص دهد. این موارد می تواند شامل آرتروز و یا پارگی منیسک زانو باشد.
تشخیص سندرم باند ایلیوتیبیال معمولاً به انجام آزمایش زیادی نیاز ندارد. اگر تشخیص نامعلوم باشد، ممکن است انجام آزمایشات عکسبرداری با اشعه ایکس یا MRI لازم باشد تا علل احتمالی دیگر رد شوند.
درمان سندرم باند ایلیوتیبیال
پزشک ممکن است روش های درمانی مختلفی را برای بهبود و کاهش علائم بیمار پیشنهاد دهد. این روش های درمانی می تواند شامل موارد زیر باشد:
✳️ پرهیز از انجام فعالیت هایی که درد زانو را بدتر می کند (مانند دویدن)
✳️ قرار دادن یخ بر روی زانو
✳️ تجویز داروهای مسکن
✳️ تزریق داروهای کورتیکو استروئید برای کاهش التهاب
✳️ ایجاد تغییر در برخی فعالیت ها مانند پایین آوردن صندلی دوچرخه برای دوچرخه سواری یا تغییر فرم دویدن
✳️ انجام برخی تمرینات برای تقویت کشش و استحکام ماهیچه های اطراف لگن و زانو
همچنین مراجعه به یک فیزیوتراپیست نیز ممکن است به درمان کمک کند.
درمان سندرم باند ایلیوتیبیال با جراحی
این تغییرات برای بیشتر مبتلایان به سندرم باند ایلیوتیبیال، می تواند کمک کننده باشد. در صورتی که ۶ ماه پس از شروع درمان، علائم بهبود نیابد، پزشک ممکن است عمل جراحی را توصیه کند. چندین روش برای عمل جراحی وجود دارد. در یکی از روش ها، پزشک جراح قسمتی از نوار ایلیوتیبیال که بر روی استخوان ران حرکت می کند را بر می دارد.
عمل جراحی آرتروسکوپی برای مشاهده و بررسی التهاب اطراف نوار ایلیوتیبیال و رفع آن کاربرد دارد.
سایر روش های جراحی ممکن است شامل بریدن یک قسمت کوچک مثلثی شکل از باند ایلیوتیبیال، برای بلندتر شدن آن و ایجاد فضای بیشتر برای لغزیدن آن بر روی استخوان می باشد. قبل از عمل جراحی، معمولا سایر علل احتمالی درد زانو نیز در نظر گرفته می شود. این موارد شامل پارگی منیسک زانو و کندرومالاسی (نرمی غضروف کشکک زانو) می باشد.
پیشگیری از سندرم باند ایلیوتیبیال
در برخی موارد، سندرم باند ایلیوتیبیال قابل پیشگیری است. برای پیشگیری از عود مجدد بیماری، رعایت موارد زیر می تواند موثر باشد:
💢 دویدن بر روی سطوح صاف و هموار
💢 تعویض کفش های دویدن به طور مرتب
💢 انجام تمرینات ورزشی سبک تر
💢 دویدن در هر دو جهت در پیست های دو
💢 بررسی فرم دویدن و یا سایر فعالیت های ورزشی توسط یک مربی یا پزشک متخصص
💢 کشش عضلات خارجی ران و همسترینگ به طور منظم
افرادی که به تازگی شروع به ورزش کرده اند می بایست به تدریج فعالیت بدنی خود را افزایش دهند. برای مشاوره بیشتر می توان به پزشک مراجعه کرد و یا از یک مربی کمک گرفت. در صورتی که علائم چند هفته پس از شروع درمان بهبود نیابد، بهتر است در اولین فرصت به پزشک مراجه شود. ممکن است مشکل دیگری در زانو وجود داشته باشد.
نکات مهم در رابطه با سندرم باند ایلیوتیبیال
🔻 سندرم باند ایلیوتیبیال منجر به احساس درد در قسمت خارجی زانو می شود.
🔻 این بیماری اغلب در ورزشکاران، به ویژه دوندگان استقامت، بروز پیدا می کند. اما هر کسی می تواند به آن دچار شود.
🔻 استفاده از تجهیزات ورزشی نامناسب و نداشتن فرم صحیح هنگام دویدن می تواند احتمال بروز این بیماری را افزایش دهد.
🔻درمان هایی از جمله مصرف داروهای مسکن، یخ درمانی، انجام حرکات کششی و استقامتی و کاهش فعالیت به طور موقت، در بیشتر افراد موثر واقع می شود.
🔻 برخی افراد ممکن است برای درمان این بیماری به عمل جراحی نیاز داشته باشند.
دکتر غلامرضا نادری متخصص ارتوپدی، آرتروسکوپی، آرتروپلاستی و فلوشیپ جراحی مچ پا در تهران