علت خار پاشنه معمولاً در نتیجه ی فشار طولانی مدت مزمن روی رباط ها و کشیدگی عضلات پا رخ می دهد. خار پاشنه ممکن در اثر عوامل مختلفی ایجاد شود که شایع ترین آنها، وارد شدن فشار مکرر به پا است.
علت ابتلا به خار پاشنه چیست؟
این فشار می تواند از منابع مختلفی از جمله دویدن، پریدن یا ایستادن برای مدت طولانی حاصل شود. افرادی که دارای اضافه وزن یا مبتلا به چاقی هستند نیز در معرض خطر ابتلا به خار پاشنه قرار دارند، زیرا وزن اضافی فشار بیشتری به پا وارد می کند. سایر عوامل خطر برای خار پاشنه عبارتند از:
- سن: با بالا رفتن سن، غضروفی که از مفاصل پا محافظت می کند به تدریج از بین رفته و دچار تغییرات فرسایشی می شود. این امر می تواند به تشکیل خار پاشنه منجر شود.
- اختلالات التهابی: افراد مبتلا به بیماری های آرتریتی همچون آرتروز، روماتیسم و نقرس، بیشتر در معرض ابتلا به خار پاشنه قرار دارند.
- کفش نامناسب: کفش هایی که اندازه نیستند یا کفی مناسبی ندارند، می توانند در ایجاد ضربه، فشار و خار پاشنه نقش داشته باشند.
آیا وجود خارپاشنه همیشه باعث درد در پاشنه پا می شود؟
لازم به ذکر است که همه کسانی که فشار روی پا را تجربه می کنند یا عوامل خطر فوق را دارند، به خار پاشنه مبتلا نمی شوند. علاوه بر این، خود خار پاشنه به ندرت باعث درد می شود و تشکیل برآمدگی استخوانی معمولاً فقط نشانه ای از وجود التهاب است.
خار استخوانی به دنبال فرآیندی به نام فیبروز یا تشکیل «بافت اسکار» شکل می گیرد. بنابراین در واقع این آسیب بافت نرم و التهاب آن است که باعث بروز درد در پاشنه می شود. بدن سعی می کند با تشکیل بافت اسکار، ناحیه آسیب دیده را ترمیم کند و در صورتی که این کار جواب ندهد، برای نهایی کردن روند بهبودی، کلسیم تولید می کند.
خار پاشنه برآمدگی استخوانی ای است که در قسمت زیرین استخوان پاشنه (کالکانئوس) ایجاد می شود و عموماً علت آن، واکنش به التهاب مزمن و کشیده شدن رباط فاشیای کف پا (که پاشنه را به انگشتان پا متصل می کند) است. خار پاشنه زمانی رخ می دهد که رسوبات کلسیم در زیر استخوان پاشنه تجمع کنند که معمولاً این اتفاق، از اثرات بیماری های التهابی است.
در این مقاله، به علل و علائم درد پاشنه و خار پاشنه همراه آن و همچنین موثرترین روش های درمان خارپاشنه و اقدامات پیشگیرانه می پردازیم. در ادامه، تمامی گزینه های تسکین درد پاشنه را معرفی خواهیم کرد. آگاهی از علت درد پاشنه پا، خار پاشنه و نحوه ی درمان آنها برای حفظ سلامت و تندرستی کلی شما بسیار مهم است. پس با ما همراه باشید!
علائم خار پاشنه چیست؟
اکثر خارهای پاشنه کاملاً بدون درد هستند و در واقع باعث ناراحتی و عذاب شخص نمی شوند. در حقیقت بیشتر مردم تنها هنگام انجام رادیولوژی برای مشکلات دیگر خود متوجه می شوند که خار پاشنه دارند. استثنای این قاعده، شکستگی خار پاشنه است که آن هم به ندرت رخ می دهد. هرگونه درد پاشنه معمولاً ناشی از التهاب بافت های نرم مجاور پاشنه پا است.
شایع ترین علامت درد پاشنه، درد زیر کف پاشنه پا به ویژه هنگام ایستادن، راه رفتن یا برخاستن از حالت استراحت است. این درد اغلب به صورت یک درد تیز و شبیه به تیر کشیدن توصیف می شود که می تواند هنگام صبح یا بعد از مدتی استراحت، بدتر نیز باشد. در برخی موارد، درد ممکن است به بخش های دیگر پا مانند قوس یا پنجه نیز سرایت کند.
سایر علائم درد پاشنه پا عبارتند از:
- تورم یا التهاب در قسمت پاشنه
- قرمزی یا حرارت داشتن ناحیه ی آسیب دیده
- دشواری در حرکت دادن کف یا مچ پا.
خار پاشنه چگونه تشخیص داده می شود؟
عموماً برای تشخیص خار پاشنه از رادیولوژی یا اسکن های MRI استفاده می کنند. پزشک برای تشخیص علت درد پاشنه معمولاً معاینه بدنی انجام می دهد و در مورد سوابق پزشکی بیمار سوال می پرسد. همچنین ممکن است در صورت لزوم، عکس رادیولوژی یا MRI را نیز تجویز کند. خار پاشنه اغلب هنگام آزمایش تصویربرداری برای مشکلات و ناهنجاری های دیگر مشخص می شود.
معاینه بدنی به این شکل است که پزشک از بیمار درخواست می‌کند تا بایستد و بعد راه برود تا بتواند راه رفتن وی را بررسی کند و به دنبال علائم التهاب یا تورم در کف پا بگردد. همچنین ممکن است نقاط مختلف کف پا را فشار دهد تا میزان درد یا حساسیت آن قسمت را ارزیابی نماید. معاینه بیشتر می تواند شامل آزمایش دامنه تحلیل حرکت مفصل و تست قدرت و انعطاف پذیری عضلات باشد.
براساس نتایج معاینه و ارزیابی ها و تست های تشخیصی و تصویربرداری، پزشک قادر به تعیین علت درد پاشنه پا و تجویز مناسب ترین برنامه درمان خواهد بود.
گزینه های درمانی برای درد پاشنه و خار پاشنه
خار پاشنه ای که شکسته باشد، به درمان مشابه شکستگی معمولی استخوان نیاز دارد. اگر خار پاشنه بدون علامت باشد، معمولاً نیازی به درمان آن نیست. گزینه های درمانی برای درد پاشنه پا و خار پاشنه همراه آن، ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- استراحت کردن و اجتناب از انجام فعالیت هایی که درد را تشدید می کنند
- استفاده از بسته یخ برای کاهش التهاب
- استفاده از نوارچسب یا باند برای کف پا
- تمرینات ورزشی کششی و قدرتی
- حرکت دادن کف پا
- استفاده از کفش طبی مناسب برای کاهش فشار روی پا
- درمان با موج شوک برون بدنی (ESWT) برای تسریع روند بهبودی
- طب سوزنی
- تزریق کورتیکواستروئید برای درد و التهاب شدید
- جراحی (در موارد نادری که سایر درمان ها با شکست مواجه می شوند).
آیا انجام حرکات ورزشی به درمان خارپاشنه کمک می کند؟
تمرینات و حرکات کششی خاصی هستند که می توانند به قسمتی از درمان کلی علائم درد پاشنه کمک کنند اما هیچ تمرین مشخصی برای برطرف کردن خار پاشنه وجود ندارد. تمرینات برای درد پاشنه شامل حرکات کششی برای ساق پا، فاشیای کف پا، تمرین برداشتن حوله با پا و کشش انگشتان پا است. حتماً بایستی با متخصصی مشورت کرد که درک کاملی از علل خار پاشنه و درد پاشنه دارد. اگر تمرینات کششی و قدرتی در زمان مناسب و با دوز مناسب انجام شوند، می توانند مفید باشند.
دکتر غلامرضا نادری، جراح و متخصص ارتوپد
