تاندون پرونئال، تاندونی نواری از جنس بافت همبند می باشد که عضله را به استخوان متصل می کند. هر دو تاندون پرونئال پا، در پشت استخوان قوزک خارجی پا و در کنار هم قرار گرفته اند. در این مقاله به بررسی آسیب های تاندون پرونئال می پردازیم. (تاندون پرونئال درمچ تا کف پا قرار دارد و عصب پرونئال در کنار زانو)  ایا عصب پرونئال ترمیم میشود؟

تاندون های پرونئال شامل تاندون پرونئال کوتاه و تاندون پرونئال بلند می شود. پرونئال کوتاه (پرونیوس برویس) به قسمت خارجی میانه پا متصل می شود(متاتارس پنجم)، در حالی که که پرونئال بلند (پرونیوس لونگوس) در زیر پا و نزدیک به قسمت درونی قوس پا قرار دارد. عملکرد اصلی تاندون های پرونئال تثبیت پا و مچ پا و محافظت از آنها در برابر پیچ خوردگی ها می باشد.

چه زمانی به جراحی تاندون پرونئال نیاز است؟

در برخی موارد، ممکن است جهت ترمیم تاندون یا تاندون ها و احتمالا درمان ناپایداری لیگامانی همراه  به جراحی نیاز باشد. جراح پا و مچ پا نسبت به شرایط بیمار و سبک زندگی او مناسب ترین فرایند درمانی را تعیین می کند. پس از جراحی، فیزیوتراپی بخشی مهم از توانبخشی می باشد.

عصب پرونئال که با نام عصب فیبولار هم شناخته می‌شود یکی از دو شاخه عصب سیاتیک بوده که در نزدیکی زانو واقع شده و تا عضلات بالا آورنده مچ پا امتداد یافته و موجب انقباض و حرکت صحیح آن‌ها می‌شود. هر گونه فشار و آسیب به مفصل زانو و مفاصل مچ پا می‌تواند موجب آسیب به عصب پرونئال بشود. از آنجا که عصب پرونئال حرکات کلی عضلات پا را کنترل می‌کند در نتیجه آسیب به آن می‌تواند باعث اختلال در بالا بردن پا در هنگام راه رفتن بشود. اما سوالی که مطرح بوده که آیا راهکاری برای ترمیم عصب پرونئال آسیب دیده وجود دارد؟ در ادامه به این سوال بیشتر خواهیم پرداخت.

آیا عصب پرونئال ترمیم می‌شود؟

میزان و شدت آسیب به عصب پرونئال ممکن است متفاوت باشد که طبیعتا درصد ترمیم آن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. به طور کلی عصب پرونئال با انجام اقدامات پزشکی چون استراحت، مصرف دارو، فیزیوتراپی، گرما و سرما درمانی و حتی جراحی قابل ترمیم است.

در نظر داشته باشید با توجه به عاملی که باعث آسیب به عصب پرونئال می‌شود، ترمیم آن می‌تواند دشوار یا آسان باشد. به عنوان مثال ترمیم عصب پرونئال که بر اثر فشار فیزیکی بر زانو ایجاد شده با حذف عامل آسیب زا و استراحت راحت‌تر خواهد بود. در مقابل ترمیم عصب پرونئال که ممکن است بر اثر عوامل داخلی و بیماری‌های زمینه‌ای چون دیابت، وجود تومور، مصرف برخی از دارو‌ها، مسمومیت و عوارض جراحی و … ایجاد شده، ممکن است زمانبر و دشوار‌تر باشد.

مدت زمان ترمیم عصب پرونئال

مدت زمان ترمیم عصب پرونئال وابسته به شدت و نوع آسیب به این نوع عصب است. در موارد خفیف، ممکن است شش تا هشت هفته طول بکشد تا عصب پرونئال بدون اقدامات پزشکی و با حذف عامل‌های آسیب زا سلامت خود را به دست آورد. ولی در مواردی که آسیب شدید باشد حتی بعد از اقدامات پزشکی چون فیزیوتراپی، جراحی و… گاهی حدود هجده ماه برای ترمیم عصب پرونئال زمان لازم خواهد بود.

علائم آسیب تاندون پرونئال

آسیب های تاندون پرونئال می توانند حاد (با حادثه ای ناگهانی) یا مزمن (در طول زمان) باشند. این آسیب ها بیشتر برای افرادی اتفاق می افتند که مچ پایشان در معرض استفاده ی بیش از حد و یا مکرر است، بطور مثال ورزشکارانی که مچ پای درگیر در فعالیت مداوم دارند.

علاوه بر این، افرادی که قوس پای آنها بیش از حد نرمال است، بیشتر در معرض خطر ابتلا به آسیب های تاندون پرونئال هستند. انواع اصلی آسیب های تاندون پرونئال، تاندونیت (التهاب تاندون)، پارگی و ناپایداری تاندون هستند.

دلایل آسیب به تاندون پرونئال

عوامل زیر ممکن است دلایلی برای ابتلا به این عارضه باشند، علائم هر کدام از آنها در ادامه درج شده:

۱-تاندونیت

التهاب یکی از تاندون ها یا هر دوی آنها می باشد. التهاب توسط فعالیت هایی ایجاد می شود که شامل استفاده مکرر از تاندون، استفاده بیش از حد از تاندون و آسیب (مانند پیچ خوردگی مچ پا) می شوند. علائم تاندونیت شامل موارد زیر می شوند:

• درد
• تورم
• احساس گرما در هنگام لمس

۲- پارگی تاندون پرونئال

پارگی های شدید توسط فعالیت مکرر یا آسیب ایجاد می شوند. علائم فوری این پارگی های شدید شامل موارد زیر می شوند:

✔درد

✔تورم

✔ضعف یا بی ثباتی پا و مچ پا (خالی کردن مچ پا)

با گذشت زمان، این پارگی ها می توانند به یک تغییر در شکل پا منجر شوند که در آن زاویه قوس پا گودتر شدن کف پا می شود. (گودی کف پا)

آسیب دیدگی مزمن تاندون (تاندینوزیس) معمولا در اثر استفاده بیش از حد و در طول بازه های زمانی طولانی (معمولا چند سال) رخ می دهد.

در پارگی های مزمن، تاندون مانند کشی است که به قدری کشیده می شود تا باریک گشته و درنهایت پاره شود. ابتلا به زاویه بیش از حد قوس پا نیز فرد را در معرض ابتلا به پارگی مزمن تاندون قرار می دهد. علائم پارگی های مزمن تاندون شامل موارد زیر شود:

• درد های تکی (گاه به گاه) در قسمت خارجی مچ پا
• ضعف یا بی ثباتی در مچ پا
• افزایش زاویه قوس پا

3_ دررفتگی تاندون پا

در رفتگی به معنای این است که یکی از تاندون ها یا هر دوی آنها از موقعیت عادی خود خارج شوند. در برخی موارد، در رفتگی در اثر شرایطی مادرزادی است که فرد با یک تغییر در شکل استخوان یا عضله متولد می شود. در دیگر موارد، در رفتگی پس از آسیبی مانند پیچ خوردگی مچ پا به وجود می آید.

آسیب یا صدمه به بافتی (رتیناکولوم) که سبب تثبیت تاندون ها می شود، می تواند به در رفتگی مزمن تاندون منجر شود. علائم در رفتگی شامل موارد زیر شود:

• احساس لرزش تاندون در نواحی استخوان مچ پا
• درد گاه به گاه در پشت استخوان مچ پا
• ضعف یا بی ثباتی مچ پا

از آنجایی که تاندونی که از جای خود خارج شده است بیشتر در معرض شکاف برداشتن و پارگی قرار دارد، درمان زودهنگام در رفتگی حیاتی می باشد. بنابراین اگر این احساس لغزش گفته شده را در پای خود حس کردید، فورا با یک جراح پا و مچ پا مشورت کنید.

تشخیص آسیب تاندون پرونئال

از آنجایی که گاهی اوقات آسیب های تاندون پرونئال به اشتباه تشخیص داده می شوند و وضعیت فرد ممکن است بدون درمان بدتر شود، ارزیابی اولیه توسط یک جراح پا و مچ پا توصیه می شود.

جهت تشخیص یک آسیب تاندون پرونئال، جراح  پا را معاینه کرده به دنبال درد، بی ثباتی، تورم، گرما و ضعف بر روی قسمت خارجی مچ پا خواهد گشت. به علاوه، ممکن است جهت ارزیابی کامل آسیب رادیوگرافی یا دیگر روش های تصویربرداری پیشرفته مورد نیاز باشد.

همچنین، جراح پا و مچ پا به دنبال نشانه های پیچ خوردگی مچ و دیگر آسیب های مربوطه ای خواهد گشت که گاهی اوقات در ارتباط با  آسیب تاندون پرونئال هستند. انجام یک تشخیص صحیح  مهم است، زیرا ناراحتی و درد مچ پا به صورت مداوم پس از یک پیچ خوردگی ساده می تواند نشانه ای از مشکلات دیگر باشد.

درمان غیر جراحی برای ترمیم عصب پرونئال

درمان به نوع آسیب رسیده شده به تاندون پرونئال بستگی دارد. گزینه های درمانی شامل موارد زیر می شوند:

1_ بی حرکت ساختن

ممکن است جهت بازداشتن مچ پا جلوگیری از حرکت دادن و التیام به آسیب، از آتل یا گچ گیری استفاده شود.

2_ داروها

داروهای ضد التهاب خوراکی یا تزریقی می توانند به کاهش درد و التهاب کمک کنند.

3_ فیزیوتراپی

درمان با یخ، گرما یا امواج فراصوت می توانند جهت کاهش تورم و درد استفاده شوند. همگام با بهبود علائم، ممکن است ورزش هایی جهت قوی تر کردن عضلات و افزایش تعادل و محدوده حرکتی اضافه شوند.

4_ مچ بند

جراح می تواند برای مدتی کوتاه یا در حین فعالیت هایی که نیاز به حرکت مکرر مچ پا دارند، مچ بند را پیشنهاد دهد. هنگامی که بیمار نیازمند جراحی نیست، استفاده از مچ بند می تواند گزینه ای درمانی برای او تلقی شود.

دکتر غلامرضا نادری متخصص ارتوپدی، آرتروسکوپی، آرتروپلاستی و فلوشیپ جراحی مچ پا در تهران