تشخیص بیماری نقرس با سطح اسید اوریک

شباهت علائم نقرس به علائم بیماری های دیگر، تشخیص آن را دشوار می سازد. با اینکه هیپر اوریسمی (بالا بودن اوریک اسید خون) در اغلب افراد مبتلا به نقرس وجود دارد, امکان دارد سطح اسید اوریک خون در زمان حمله حاد نقرس نرمال یا کمتر از نرمال باشد. علاوه بر آن، اغلب افراد مبتلا به هیپر اوریسمی به نقرس مبتلا نمی شوند.

آزمایش مایع مفصلی یکی از آزمایش هایی است که پزشکان برای این بیماران انجام می دهند. در این آزمایش مقداری مایع به وسیله یک سوزن از مفصل آسیب دیده گرفته شده و از نظر داشتن کریستال های اورات بررسی می شود. از آنجایی که علائم عفونت های مفصلی به علائم نقرس شباهت دارند، پزشک می تواند در حین آزمایش مایع مفصلی وجود باکتری ها را نیز بررسی کند.

علاوه بر این موارد، پزشکان جهت سنجش میزان اوریک اسید خون انجام یک آزمایش خون را از بیمار درخواست خواهند کرد. با این حال، همانطور که در بالا نیز گفته شد، افرادی که سطح اوریک اسید خون آن ها بالا می باشد همواره به نقرس مبتلا نمی شوند. از طرف دیگر، برخی افراد بدون اینکه میزان اوریک اسید خونشان افزایش یابد به علائم نقرس مبتلا می شوند.

تصویر برداری اشعه ایکس قادر به تشخیص نقرس نیست اما می توان جهت رد احتمال وجود عوامل دیگر از آن استفاده کرد.

آیا می دانستید عدم درمان نقرس می تواند زمینه ساز بیماری کیست پشت زانو در افراد شود؟

انواع بیماری نقرس

موارد زیر مراحل مختلف پیشرفت بیماری نقرس پا هستند.

هیپر اوریسمی بدون علامت

امکان دارد، میزان اوریک اسید خون یک فرد بالا برود اما فرد بدون علامت باشد. در این مرحله با اینکه کریستال های اورات در حال رسوب در بافت ها بوده و به آن ها آسیب خفیفی می رسانند اما نیازی به درمان نیست. به این افراد توصیه می شود که اقداماتی را جهت رفع هرگونه عامل احتمالی تجمع اوریک اسید انجام دهند.

نقرس حاد

این مرحله هنگامی اتفاق می افتد که کریستال های اورات به صورت ناگهانی رسوب کرده و سبب ایجاد التهاب و درد شدید شده اند. این حمله ناگهانی معمولا پس از گذشت ۳ تا ۱۰ روز فروکش می کند. گاهی اوقات حملات می توانند به وسیله وقایع استرس زا، مصرف دارو و الکل یا مصرف بیش از حد مواد پروتیینی یا آب و هوای سرد آغاز شوند.

وقفه نقرس

این مرحله بازه زمانی بین دو حمله نقرس حاد می باشد. امکان دارد، حملات بعدی ماه ها یا سال ها بعد بروز کنند. با این حال درصورت عدم درمان، با گذشت زمان مدت زمان پایداری این حملات بیشتر شده و به دفعات بیشتری بروز خواهند داد. در حین این بازه زمانی، کریستال های اورات بیشتری در بافت ها رسوب خواهند کرد.

نقرس مزمن به همراه توفوس

این مورد ناتوان کننده ترین نوع نقرس است. در این مرحله آسیب هایی دائمی به مفاصل و کلیه ها رسیده و بیمار از التهاب مزمن مفاصل رنج می برد. علاوه بر آن، بیمار در نواحی سرد تر بدن همانند مفاصل انگشتان به توفوس مبتلا می شود. رسیدن به این مرحله از نقرس مدت زمان طولانی (حدود ۱۰ سال) طول می کشد. بسیار نادر است که یک بیمار با وجود دریافت درمان مناسب به این مرحله از بیماری برسد.

نقرس کاذب

نقرس کاذب بیماری است که به آسانی با نقرس اشتباه گرفته می شود. علائم نقرس کاذب بسیار شبیه به علائم نقرس هستند. تفاوت عمده بین نقرس و نوع کاذب آن این است که در نوع کاذب مفاصل به جای کریستال های اورات به وسیله کریستال های فسفات کلسیم تحریک می شوند. نقرس کاذب نیازمند درمانی متفاوت با درمان نقرس است.

بیماری نقرس چگونه ایجاد می شود؟

نقرس در ابتدا به وسیله بالا رفتن اوریک اسید در خون یا هیپر اوریسمی ایجاد می شود. اوریک اسید هنگامی تولید می شود که پورین ها در بدن شکسته می شوند. پورین ها ترکیبات شیمیایی هستند که به مقادیر زیاد در برخی مواد غذایی از جمله گوشت، گوشت ماکیان و غذا های دریایی یافت می شوند.

به طور معمول، اوریک اسید در خون حل شده و به وسیله کلیه ها از بدن دفع می شود. در صورتی که اوریک اسید بیش از حد تولید شده و یا به اندازه کافی از بدن دفع نشود، در بدن تجمع یافته و کریستال هایی سوزنی شکل را تشکیل می دهد. این کریستال ها سبب ایجاد درد و التهاب در مفاصل و بافت های اطراف آن ها می شوند.

عوامل خطرساز در بیماری نقرس پا

چندین عامل وجود دارند که می توانند احتمال ابتلا به هیپر اوریسمی و در نتیجه نقرس را بالا ببرند. از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

سن و جنسیت: مردان نسبت به زنان اوریک اسید بیشتری تولید می کنند. با این حال، میزان اوریک اسید بدن زنان پس از یائسگی به مقدار اوریک اسید در بدن مردان نزدیک می شود.

ژنتیک: داشتن سابقه خانوادگی نقرس احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می دهد.

سبک زندگی: مصرف الکل در دفع اوریک اسید از بدن اختلال ایجاد می کند. مصرف یک رژیم غذایی سرشار از پورین نیز مقدار تولید اوریک اسید را در بدن افزایش می دهد.

قرار گیری در معرض سرب: قرار گرفتن به صورت مزمن در معرض سرب با برخی از موارد ابتلا به نقرس ارتباط داده شده است.

مصرف برخی دارو ها: برخی دارو ها می توانند میزان اوریک اسید خون را در بدن افزایش دهند. این دارو ها شامل برخی مدر ها (ادرار آور) و دارو های حاوی سالیسیلات می شوند.

وزن: داشتن اضافه وزن خطر ابتلا به نقرس را افزایش می دهد. دلیل آن نیز ساخت و ساز بیشتر سلول های بافت های بدن و تولید بیشتر اوریک اسید به عنوان یک محصول زائد از سوخت و ساز بدن است. همچنین، از آنجایی که سلول های چربی سیتوکین های پیش التهابی را تولید می کنند، مقادیر زیاد چربی سبب افزایش التهاب بدنی می شود.

عمل جراحی: جراحی یا آسیب نیز خطر ابتلا به نقرس را افزایش می دهد.

دیگر مشکلات سلامتی: نارسایی و دیگر مشکلات کلیوی می توانند توانایی بدن را در دفع موثر مواد زائد کاهش دهند که این وضعیت به افزایش مقدار اوریک اسید خون منجر می شود. دیگر بیماری های مرتبط با نقرس شامل فشار خون بالا، دیابت و کم کاری تیروئید می شوند.

درمان دائمی نقرس

اغلب موارد ابتلا به نقرس با مصرف دارو درمان می شوند. داروها می توانند برای درمان علائم حملات نقرس، پیشگیری از حملات بعدی و کاهش خطر ابتلا به عوارض این بیماری به کار گرفته شوند. از جمله عوارض نقرس می توان به سنگ های کلیوی و تشکیل توفوس اشاره کرد. توفوس ها توده هایی هستند که در اثر پیشرفت بیماری در اطراف مفاصل به وجود می آیند.

دارو هایی که معمولا برای این بیماری مصرف می شوند شامل دارو های ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs)، کلشیسین یا کورتیکو استروئید ها (کورتون) هستند. این داروها التهاب و درد نواحی مبتلا به نقرس را کاهش داده و اغلب به صورت خوراکی مصرف می شوند.

داروها می توانند سبب کاهش تولید اوریک اسید یا افزایش توانایی کلیه در دفع آن از بدن شوند. نمونه این دارو ها به ترتیب آلوپورینول و پروبنسید می باشند. حمله حاد نقرس در صورت عدم درمان ظرف ۱۲ تا ۲۴ ساعت به شدید ترین حالت خود خواهد رسید. در صورت عدم درمان بهبود خود به خود ظرف ۱ تا ۲ هفته مورد انتظار خواهد بود.

راههای پیشگیری از نقرس

راهبرد های بسیاری از نظر رژیم غذایی و سبک زندگی وجود دارند که با پیروی از آن ها می توان از بروز اولیه یا بازگشت بیماری نقرس جلوگیری کرد. از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

خودداری از مصرف الکل

حفظ وزن مناسب

مصرف مایعات فراوان 

اجتناب از استرس

احتیاط در مورد اسیب های احتمالی به مفاصل

اجتناب از زیاده روی در مصرف مواد پروتیینی

همچنین بخوانید: درد انگشت شست پا نشانه چیست؟

درمان دارویی نقرس

مصرف دارو به دو روش می تواند بیماری نقرس را کنترل کند که به شرح زیر است:

• درد حمله را کاهش می دهند
• تجمع اسید اوریک که می تواند باعث بروز این بیماری شود را کاهش می دهد

برای مصرف دارو با پزشک خود مشورت کنید تا نسبت به میزان علکرد کلیوی شما، عوارض جانبی و دیگر موارد مربوط به سلامتی بهترین نوع دارو برای شما تجویز شود.

– داروهای بدون نسخه

مصرف داروهای NSAID درد و تورم مفاصل را در هنگام حمله ی نقرس کاهش می دهند و انواع پر مصرف این داروها شامل ایبوپروفن و ناپروکسن است.

اگر از این داروها در ۲۴ ساعت اول حمله ی نقرس استفاده کنید، دوره ی حمله کوتاه می شود.

از دیگر روش های کاهش درد می توان به یخ درمانی، استراحت و بالا نگه داشتن مفاصل اشاره کرد.

– داروهای تجویزی

پزشک ممکن است داروهایی را تجویز کند که تهیه ی آنها بدون نسخه امکان پذیر نباشد.

این داروها شامل موارد ذکر شده در زیر است:

آلوپورینول (آلوپریم، زیلوپریم)، این داروها تولید اسید اوریک را کاهش می دهند.

کلشی سین (کولکریس، میتیگره)، این داروها التهاب را کاهش می دهند.

فبوکوستات (اولوریک)، این دارو تولید اسید اوریک را کاهش می دهد.

ایندومتاسین (ایندوسین، تیوربیکس)، این داروها مسکن های قوی تری نسبت به داروهای خانواده ی NSAID هستند.

لسینوراد (زورامپیک)، این دارو به دفع اسید اوریک از بدن و از طریق ادرار کمک می کند.

پگلوتیکاز (کریستکسا)، این دارو باعث تجزیه شدن اوریک اسید می شوید.

پروبنسید، این دارو به دفع اسید اوریک از طریق کلیه ها کمک می کند.

استروئیدها (کورتیکواستروئیدها نیز نامیده می شوند)، این داروها با التهاب مقابله می کنند.

مدرن ترین روش درمانی نقرس چیست؟

طبق تائید سازمان FDA، مصرف لزینوراد (زورامپیک) به همراه آلوپورینول (زیلوپریم) یا فبوکوستات (اولوریم) برای درمان هایپراوریسمی مرتبط با نقرس مناسب است.

رژیم غذایی نقرس

اگر مستعد حملات ناگهانی نقرس هستید، از غذاهایی با پورین بالا (ماده بی رنگ و کریستالی که اوریک اسید را در فرآیند اکسیداسیون شکل می دهد) خودداری کنید.

اینها غذاهایی هستند که بیش از ۲۰۰ میلی گرم پورین در هر ۱۰۰ گرم دارند.

همچنین باید از غذاهای پر فروکتوز و همچنین غذاهای پرمصرف پورین که حاوی ۱۵۰-۲۰۰ میلی گرم پورین در هر ۱۰۰ گرم هستند، خودداری کنید. زیرا ممکن است باعث حمله نقرس شود.

در اینجا چند غذای مهم پورین، غذاهای دارای پورین نسبتاً زیاد و غذاهای پر فروکتوز برای جلوگیری از آنها ذکر شده است:

همه گوشت های اندام: شامل جگر، قلوه، و مغز

گوشت جانوران شکاری: نمونه های آن شامل قرقاول، گوشت گوساله و گوزن

ماهی: شاه ماهی، ماهی قزل آلا ، ماهی خال مخالی، ماهی تن، ساردین، لنگرگاه، خرچنگ و موارد دیگر

غذاهای دریایی دیگر: ماهی، خرچنگ، میگو

نوشیدنی های قندی: به خصوص آب میوه و نوشابه های قندی

شکر اضافه شده: عسل، شهد و شربت ذرت با فروکتوز بالا

مخمرها: مخمرهای مغذی، مخمر آبجو و سایر مکمل های مخمر

علاوه بر این، از کربوهیدراتهای تصفیه شده مانند نان سفید، کیک و کلوچه باید اجتناب شود. اگرچه آنها از نظر پورین یا فروکتوز زیاد نیستند، اما از نظر مواد مغذی کم هستند و ممکن است سطح اسید اوریک شما را بالا ببرند.

پرسش و پاسخ در مورد نقرس

دکتر غلامرضا نادری متخصص ارتوپدی ، آرتروسکوپی ، آرتروپلاستی و فوق تخصص جراحی مچ پا در تهران

برای پرسش از دکتر، روی لینک مشاوره پزشکی کلیک کنید.