درمان آرتروز مچ پا 

همانطوری که در ابتدای مقاله نیز به آن اشاره کردیم، درمان خاصی برای آرتروز وجود ندارد، اما راهکارهای درمانی ساده ای جهت کم کردن درد و مشکلات فعالیتی افراد مبتلا به این بیماری وجود دارد که، از کار افتادگی فرد را به تعویق انداخته و آن را رفع می کنند.

1_ درمان آرتروز مچ پا و پا بدون نیاز به جراحی

درمان اولیه آرتروز مچ پا و پا در افراد معمولا بدون نیاز به عمل جراحی انجام می شود. پزشک شما ممکن است انتخاب های مختلف درمانی را در این مرحله با توجه به شدت آرتروز شما پیشنهاد کند.

2_ کنترل آرتروز مچ پا با تغییرات در سبک زندگی

ایجاد برخی تغییرات در عادات روزانه زندگی، می تواند به کم کردن درد آرتروز مچ پا و پا کمک کرده و سرعت پیشرفت این بیماری را نیز کاهش دهد. از جمله این تغییرات سبک زندگی می توان به موارد زیر اشاره داشت:

• کم کردن فعالیت هایی که شرایط شما را وخیم و دردناک می کنند.
• تغییر رویه از فعالیت های سنگین ورزشی و کاری (نظیر دویدن و تنیس) به فعالیت های معمولی تر (نظیر شنا یا دوچرخه سواری) به کم کردن فشار روی پا و مچ پا کمک می کند.
• کم کردن وزن جهت کاهش فشار بر روی مفاصل که در نتیجه آن درد کمتر شده و آسیب کمتری به بافت های پا و مچ پا وارد می گردد.

۳- استفاده از وسایل کمکی

استفاده از عصا یا واکر می تواند به جابجایی شما کمک کند. علاوه بر این استفاده از کفی های طبی در کفش یا کفش های طبی خاص نیز در کاهش فشار بر روی پا و درد تاثیر به سزایی دارد. علاوه بر این اگر با تغییر فرم پا یا مچ پا مواجه شده باشید، استفاده از کفش های طبی خاص می تواند حالت مناسب را به پا داده و درد ناشی از این اتفاق را نیز به حداقل برساند.

4_ دارو درمانی آرتروز مچ پا 

داروهای ضد التهاب NSAID نظیر ایبوپروفن و ناپروکسن می توانند به کاهش ورم و درد پا و مچ پا کمک شایانی کنند و معمولا گزینه اول بیماران در کاهش درد هستند.

علاوه بر این کورتیزون نیز یک گزینه خوب و موثر برای کاهش التهاب است که به مفصل های آرتروزی تزریق می شود (در شرایط خاص و در صورت درد و تورم و التهاب حاد). با این که تزریق کورتیزون به بدن می تواند درد و مشکلات را کاهش دهد، فراموش نکنید که تاثیر این دارو موقت است و تزریق مکرر آن می تواند باعث صدمه بیشتر شود.

توجه: داروهایی که به عنوان غضروف ساز تبلیغ می شوند، اثر درمانی ثابت شده ای ندارند و اصلا توصیه نمی شوند.

5_ فیزیوتراپی برای آرتروز مچ پا

تمرین های فیزیکی خاص می توانند به بهبود انعطاف پذیری و جابجایی مفاصل و غضروف درون آن ها کمک کنند و در برخی شرایط نیز منجر به بدتر شدن درد مفصل می شوند.

این اتفاق زمانی می افتد که حرکات بدن فرد منجر به فشردگی بیشتر سطوح مفاصل آرتروزی به هم می شود. اگر درد شما به وسیله فیزیوتراپی بیشتر شود، پزشک معالج به احتمال زیاد این روش درمانی را متوقف خواهد کرد.

درمان  آرتروز مچ پا و پا با جراحی

اگر درد شما منجر به از کار افتادگی شود پزشک معالج احتمالا جراحی را پیشنهاد خواهد کرد. همچنین در صورتی که داروها و روش های بدون جراحی در فرد اثر نکنند، چاره ای جز جراحی باقی نخواهد ماند. نوع جراحی، به وضعیت و نوع آرتروزی که بیمار به آن گرفتار شده است بستگی دارد و محل وقوع آرتروز نیز در این شرایط از اهمیت بالایی برخوردار است. در برخی شرایط پزشک معالج شاید بیش از یک عمل جراحی را جهت کاهش مشکل بیمار پیشنهاد کند.

1_ دبریدمان آرتروسکوپی

این نوع از عمل جراحی می تواند در مراحل اولیه از آرتروز کارساز باشد. دبریدمان یک راهکار جهت خارج کردن غضروف های شل شده، ورم کرده و بافت های ساییده شده یا استخوان های آسیب دیده در مفاصل است.

در حین آرتروسکوپی پزشک جراح شما یک دوربین کوچک با نام آرتروسکوپ را وارد مچ پا خواهد کرد. دوربین مربوطه تصاویری را از طریق مانیتور در اختیار پزشک جراح قرار می دهد و پزشک جراح از این تصاویر جهت استفاده از ابزار ظریف جراحی استفاده خواهد کرد.

از آنجایی که آرتروسکوپ و تجهیزات جراحی بسیار باریک هستند، پزشک شما می تواند از برش های بسیار ریز بر روی پوست به جای برش های بزرگتر نظیر عمل های جراحی معمول (باز) استفاده کند.

جراحی آرتروسکوپیک زمانی بیشترین تاثیر را دارد که درد به خاطر تماس بین استخوان ها در اثر ساییدگی غضروف باشد و یا زمانی که آرتروز هنوز منجر به باریک شدن بیش از حد فضاهای مفصلی بین استخوان ها نشده باشد. آتروسکوپی می تواند سرعت تخریب یک مفصل متبلا به آرتروز را به شدت بیشتری برساند. حذف کردن خارهای استخوانی می تواند منجر به افزایش حرکت در مفاصل شده و سرعت ساییدگی غضروف ها را از قبل نیز بیشتر کند.

2_ آرترودز (Arthrodesis) یا فیوژن

در آرترودز، استخوان های مربوط به هر مفصل به صورت کامل به هم متصل شده و از یک یا چند استخوان جدا یک استخوان واحد تشکیل می شود. هدف از این نوع عمل جراdحی کاهش درد بیمار به کمک از بین بردن حرکت در مفصل مبتلا به آرتروز است.

در حین آرترودز یا Fusion پزشک جراح غضروف آسیب دیده را حذف کرده و سپس به کمک پیچ و پلاک مفصل را در یک موقعیت فیکس و همیشگی قرار خواهد داد. در گذر زمان استخوان ها در اثر این عمل به هم جوش می خورند درست همچون زمانی که استخوانی پس از شکستگی دوباره جوش می خورد. با حذف کردن مفصل، درد بیمار از بین خواهد رفت.

عمل جراحی آرترودز یا فیوژن معمولا بسیار موفقیت آمیز است اما ممکن است مشکلاتی را نیز به همراه داشته باشد. در برخی موارد، مفاصل به هم متصل نمی شوند و ممکن است پیچ و پلاک به کار گرفته شده در عمل، بشکنند. این اتفاق زمانی رخ می دهد که قبل از تکمیل فرایند جوش خوردن، بر روی آن ها وزن یا فشاری وارد کنید.

با اینکه وسایل جراحی شکسته شده منجر به ایجاد دردی نمی شوند اما عدم جوش خوردن استخوان ها به هم می تواند منجر به ورم یا درد شود. اگر این اتفاق رخ دهد نیاز به یک عمل جراحی ثانوی جهت قرار دادن مفاصل و استخوان ها در جای اولیه و شاید استفاده از وسیله جدید خواهد بود.

با این حال عمل های فیوژن پشت سر هم ممکن است موفقیت همیشگی و مورد انتظار را نداشته باشند پس بهتر است از همان ابتدا دستورالعمل های پزشک خود را مرتب دنبال کنید تا دوران نقاهت و بهبود هرچه زودتر سپری شود.

بخش کوچکی از بیماران با بهبود زخم پس از عمل مشکل دارند، اما این دست از مشکلات معمولا با جراحی های بیشتر و مخصوص، قابل حل شدن هستند و جای نگرانی وجود ندارد. در برخی کیس ها، از بین رفتن حرکت در قوزک پا پس از عمل فیوژن منجر به این می شود که مفصل های مجاور فشار بیشتری متحمل شوند. این اتفاق منجر به بروز آرتروز در چنین مفصل هایی، آن هم چندین سال پس از عمل می شود.

3_ درمان آرتروز مچ پا با تعویض مفصل مچ پا

یکی از روش های درمان آرتروز مچ پا ، آرتروپلاستی است. در روش تعویض مفصل مچ پا، پزشک معالج شما غضروف و استخوان های آسیب دیده را از پا خارج کرده و پروتز جدیدی را به جای آن قرار می دهد که نقش و کارکرد یک مفصل را ایفا می کند.

با این که عمل جراحی تعویض مچ پا همچون تعویض زانو یا ران (هیپ) آنچنان متداول و فراگیر نیست، پیشرفت های حوزه ایمپلنت باعث شده است که به یکی از روش های درمانی پیشنهادی برای آرتروز تبدیل شود. عمل جراحی تعویض مفصل مچ پا معمولا به بیمارانی پیشنهاد می شود که:

افرادی که آرتروز مچ پا پیشترفته دارند.

آرتریتی که سطح مفصل مچ پا را نابود کرده باشد (مثلا در آرتریت روماتویید یا آرتریت هموفیلیک)

درد مچ پا که با فعالیت های روزانه تداخل دارد.

تعویض مفصل مچ پا، درد آرتروز مچ پا را تسکین می دهد و به بیماران امکان تحرک و انعطاف بیشتری را خواهد داد. علاوه بر این تکان دادن مفصلی که در گذشته امکان جابجایی آن نبود یا با درد همراه بود بدان معناست که دیگر فشاری بر روی مفاصل کناری آن وارد نمی شود و امکان بروز آرتروز در دیگر مفاصل کاهش خواهد یافت.

همچون هر عمل تعویض مفصل دیگری، پروتز مچ پا نیز می تواند پس از گذشت چند سال شل شده و یا با مشکل مواجه شود. اگر این مشکل جدی باشد، می توان از یک پروتز جدید به جای قدیمی استفاده کرد.

یک گزینه دیگر در این شرایط، خارج کردن پروتز قبلی و آرترودز (فیوژن) است. این نوع از فیوژن مفاصل کمی سخت تر از موارد قبلی است که به آن ها اشاره کرده بودیم. وقتی که پروتز اولیه از بدن خارج می شود، یک فضای خالی در استخوان است که باید پر شود تا اندازه پا را در حالت اولیه و عادی حفظ کند. چرا که استخوان جدید ممکن است به همان اندازه قدرتمند نباشد و ریسک شکست بالاتر می رود.

انواع آرتروز مچ پا و پا

سه نوع اصلی التهاب مفصلی که بر پا و مچ پای افراد تاثیر می گذارند و دردناک هستند، عبارتند از:

1. آرتریت روماتوئید
2. استئوآرتریت (آرتروز) 
3. آرتریت تروماتیک (ناشی از صدمه)

در ادامه به شرح هر کدام از آنها میپردازیم:

1_ آرتریت روماتوئید (روماتیسم)

آرتریت روماتوئید یک نوع شدید از التهاب مفصل است که می تواند چندین مفصل را در بدن انسان تحت تاثیر قرار دهد  و معمولا از دست ها آغاز می شود. این بیماری به صورت قرینه رخ می دهد، بدین معنا که همزمان یک مکان خاص را در هر دو پا یا هر دو دست فرد مبتلا می کند.

آرتریت روماتوئید یک بیماری مفصلی از نوع خود ایمن است. بدین معنا که در این شرایط سیستم ایمنی بدن به بافت های خودش حمله می کند. در آرتریت روماتوئید سلول های سیستم ایمنی بدن به پوشش درونی مفاصل (سینوویوم) حمله می کنند که در نتیجه آن شاهد ورم این بافت ها می شویم.

با گذر زمان غضروف و استخوان زیرین آن در اثر تهاجم بافت التهابی تخریب می شوند. شدت تخریب در این بیماری معمولا از آرتروز (استئوآرتریت) بیشتر است. لیگامنت ها و تاندون ها نیز در این پروسه با آسیب مواجه می شوند و در نهایت ممکن است مشکلاتی نظیر تغییر فرم مفصل یا از کار افتادگی به سراغ فرد آید.

دلیل اصلی بروز آرتریت روماتوئید مشخص نیست. با این که این بیماری وراثتی نیست، پژوهشگران معتقدند برخی افراد ژن هایی در بدن دارند که در نتیجه بیشتر احتمال دارد که این بیماری به سراغشان آید. معمولا یک تحریک کننده اولیه نظیر عفونت یا فاکتورهای محیطی، ژن مربوطه در فرد را فعال می کنند. وقتی که بدن فرد در معرض این محرک اولیه قرار می گیرد، سیستم ایمنی بدن شروع به تولید آنتی بادی (پادتن ) هایی می کند که به مفاصل آسیب می رساند.

2_ استئوآرتریت یا آرتروز مچ پا 

استئوآرتریت که آن را با نام آرتروز نوع پارگی و ساییدگی (Wear and tear) نیز می شناسند یک مشکل متداول در بین اکثر افرادی است که به سن های بالا می رسند اما امکان بروز آن در بین افراد جوان تر نیز وجود دارد.

در استئوآرتریت غضروف درون مفصل کم کم ساییده می شود. با ساییدگی و از بین رفتن غضروف درون مفاصل، این بافت از بدن کم کم سفت و فرسوده می شود و فاصله محافظ بین استخوان ها کاهش می یابد. همین موضوع منجر به برخورد استخوان ها به هم شده و درد بسیار زیادی را در بدن فرد ایجاد می کند.

علاوه بر فاکتور بالا رفتن سن، از جمله فاکتورهایی که منجر به بروز استئوآرتریت می شوند می توان به چاقی زیاد و سابقه خانوادگی در این بیماری اشاره کرد. بیماری استئوآرتریت کم کم در بدن شکل گرفته و پیشرفت می کند و سفتی مفاصل در این شرایط با گذشت زمان بیشتر و بیشتر می شود.

مطلب مرتبط: درمان آرتروز پا از چه راه هایی امکان پذیر است؟

3_ آرتریت تروماتیک (ناشی از مصدومیت)

این نوع از بیماری آرتروز مچ پا و پا می تواند پس از بروز یک مصدومیت شروع شود و پیشرفت کند. در رفتگی مفاصل و آسیب دیدگی و شکستگی آن ها از جمله متداول ترین مصدومیت هایی هستند که منجر به آرتریت تروماتیک می شوند. همچون انواع قبلی التهاب مفصلی که در مورد آن ها صحبت کردیم، آرتریت تروماتیک منجر به ساییدگی و از بین رفتن غضروف مفاصل می شود. این بیماری ممکن است چندین سال پس از آسیب دیدگی اولیه به سراغ افراد بیاید.

راه های تشخیص آرتروز مچ پا 

پزشک شما در مورد وضعیت سلامت کلی بدن و تاریخچه پزشکی شما صحبت کرده و از شما در مورد هرگونه مواد دارویی تجویزی و غیر تجویزی که مصرف می کنید، سوال خواهد پرسید. پزشک معالج ممکن است پا یا مچ پای شما را جهت مشاهده حساسیت در لمس و ورم مورد معاینه قرار دهد و جهت آشنایی با علائم از شما سوالاتی بپرسد. از جمله این سوالات می توان به موارد زیر اشاره داشت:

1.  چه زمانی درد شما آغاز شد؟
2.  درد دقیقا در چه ناحیه ای رخ می دهد؟ آیا درد در یک پا و یا هر دو پا رخ می دهد؟
3.  چه زمانی درد آغاز می شود؟ آیا ادامه دار است یا به صورت موقت ظاهر شده و از بین می رود؟
4.  آیا درد پا در شب یا اول صبح شدیدتر است؟ آیا در حین راه رفتن یا دویدن شدید می شود؟

پزشک معالج علاوه بر موارد بالا از شما خواهد پرسید که آیا در گذشته مصدومیت خاصی در پا یا مچ پای خود داشته اید یا خیر. اگر پاسخ مثبت باشد، او در مورد مصدومیت شما صحبت خواهد کرد که از جمله آن به نحوه وقوع آن و نحوه درمان می توان اشاره داشت.

پزشک شما قطعا کفش هایتان را مورد بررسی قرار می دهد تا در صورت وجود مشکل خاصی در ساختار آن و یا ساییدگی از آن مطلع شود و اینکه آیا کفش شما فضای کافی برای پا و مچ پا فراهم می کند یا خیر.

در حین معاینه فیزیکی، پزشک معالج نحوه راه رفتن شما را با دقت بررسی خواهد کرد. درد و مشکلات مفصلی نحوه راه رفتن شما را با تغییراتی مواجه می کند. به عنوان مثال در صورت لنگ زدن حین راه رفتن پزشک می تواند از آن شدت و محل آرتروز پا را مشخص کند.

در حین بررسی نحوه راه رفتن افراد، پزشک شما راستای استخوان ها در حین راه رفتن را بررسی می کند و قدرت عضلات اطراف مچ و پای شما را نیز ارزیابی خواهد کرد.

 1_ رادیوگرافی ساده

این روش تصویربرداری، تصاویر جزئی و مناسبی را از تراکم و راستای ساختار استخوان های بدن شما به پزشک نشان می دهد. تصویر رادیوگرافی ساده از پای افرادی که به آرتروز مبتلا هستند، می تواند کم شدن فاصله بین استخوان ها و ساییدگی غضروف ها را نشان دهد. تغییرات به وجود آمده در استخوان ها (نظیر شکستگی) یا تغییر شکل در استخوان و مفاصل نیز در این تصاویر مشخص می شوند.

رادیوگرافی ساده باید در حالت ایستاده از بیماران گرفته شود. این روش نیز یکی از بهترین تست های تشخیص شدت آرتروز در بیماران است که در آن تغییر فرم مفاصل مرتبط با بیماری آرتروز نیز مشخص می شود.

اگر عکس های رادیوگرافی مبتلا به آرتروز در حالت ایستاده گرفته نشود، ارزیابی شدت آرتروز موجود کار ساده ای نیست. بنابراین مهم است این تصاویر رادیوگرافی حتما در شرایط ایستاده از بیماران گرفته شوند.

2_ دیگر روش های تصویربرداری

در برخی شرایط خاص، سی تی اسکن یا ام آر آی می تواند به پزشک معالج در تشخیص وضعیت استخوان و وجود آرتروز در آن ها کمک کند.

3_ تست های آزمایشگاهی

پزشک معالج شما ممکن است تست های خون را جهت تشخیص نوع التهاب مفصلی که به آن مبتلا هستید، تجویز کند. در برخی از انواع بیماری التهابی مفصل نظیر آرتریت روماتویید، تغییرات به وجود آمده در خون برای تشخیص پزشک ضروری هستند.

پزشک معالج ممکن است شما را به یک روماتولوژیست معرفی کند، به خصوص اگر امکان وجود آرتروز روماتیسمی در بیمار وجود داشته باشد. با اینکه علائم شما و نتایج تست فیزیکی و آزمایشات مذکور می توانند در تشخیص بیماری آرتروز و محل وقوع آن کارساز باشند، آزمایشات روماتولوژیک در تعیین روش درمانی و حل مشکلات و علائم می تواند کمک شایانی به پزشکان کند.

دکتر غلامرضا نادری متخصص ارتوپدی، آرتروسکوپی، آرتروپلاستی و متخصص جراحی مچ پا در تهران