آرتروسکوپی مچ پا یک روش جراحی است که جراح از آن برای مشاهده، تشخیص و درمان مشکلات داخل مفصل استفاده می کند. در ادامه با این روش درمانی بیشتر آشنا می شوید.

کلمه آرتروسکوپی از دو کلمه یونانی آرترو به معنی مفصل و  اسکوپی به معنای نگاه کردن تشکیل می شود. این اصطلاح به طور تحت اللفظی به معنی نگاه کردن به داخل مفصل است.

آرتروسکوپی مچ پا یک فرایند جراحی است که در آن با استفاده از دوربین های فایبراپتیک (فیبر نوری) و ابزارهای جراحی از طریق برش های کوچکی، درون و اطراف مچ پا جراحی می شوند. آرتروسکوپی مچ پا با هدف ارزیابی جراحی و درمان طیفی از مشکلات مچ پا انجام می شود. جراحی آرتروسکوپیک می تواند نسبت به جراحی سنتی و باز، زمان بهبودی کوتاه تری داشته باشد.

عمل مچ پا

عمل مچ پا یکی از جراحی‌های تخصصی در زمینه ارتوپدی است که برای درمان آسیب‌های شدید، اصلاح ناهنجاری‌ها یا مدیریت مشکلات مزمن مفصل مچ پا انجام می‌شود. این جراحی، بسته به نوع آسیب و هدف درمان، می‌تواند شامل روش‌های کم‌تهاجمی یا جراحی‌های گسترده باشد. در ادامه جزئیات بیشتری درباره این عمل توضیح می‌دهیم.

دلایل رایج برای عمل مچ پا

شکستگی و ترک‌های شدید:

شکستگی‌های پیچیده‌ای که با جااندازی ساده بهبود نمی‌یابند یا در مواردی که استخوان‌ها جابه‌جا شده‌اند، نیاز به جراحی دارند.

آسیب به رباط‌ها و تاندون‌ها:

آسیب‌های شدید به رباط‌ها، مانند پارگی رباط دلتوئید یا تاندون آشیل، ممکن است به جراحی نیاز داشته باشد.

آرتروز پیشرفته یا ساییدگی مفصل:

زمانی که مفصل دچار التهاب مزمن یا تخریب شده باشد، جراحی برای کاهش درد و بهبود عملکرد انجام می‌شود.

دررفتگی مچ پا:

اگر دررفتگی باعث عدم هم‌ترازی استخوان‌ها شود، جراحی ضروری است.

بدشکلی‌های مادرزادی یا ناشی از ضربه:

مواردی مانند تغییر شکل استخوان یا مفصل که به عملکرد روزانه بیمار آسیب می‌زند.

بهترین مسکن برای درد مچ پا

در صورتی که فرد در اثر صدمه غضروف یا شکستگی استخوان، خرده هایی در مچ پای خود داشته باشد ممکن است به انجام آرتروسکوپی مچ پا نیازمند باشد. همچنین، در صورتی که در اثر پیچ خوردگی شدید مچ پا آسیبی به رباط رسیده باشد، جراح ارتوپد می تواند انجام آرتروسکوپی را برای ارزیابی وسعت آسیب و احتمالا ترمیم آن انتخاب کند. برای برخی افراد، انجام آرتروسکوپی به معنای بهبودی سریع تر، جای زخمی کمتر و داشتن عوارضی کمتر نسبت به جراحی باز می باشد.

آرتروسکوپی مچ پا چیست؟

آرتروسکوپی می تواند برای تشخیص و درمان اختلالات مختلف مچ پا استفاده شود. لیست مشکلاتی که می توانند به وسیله این تکنولوژی درمان شوند، دائما در حال رشد بوده و شامل موارد زیر می شود:

آرتروسکوپی مفصل مچ پا برای درمان آرتریت

عمل خشک کردن مچ پا یا ثابت سازی (فیوژن) مچ پا یک گزینه درمانی مناسب برای بسیاری از بیماران مبتلا به مراحل آخر آرتریت مچ پا است. آرتروسکوپی مچ پا روشی با کمترین سطح تهاجم را برای انجام ثابت سازی مچ پا ارائه می دهد. نتایج این فرایند می توانند هم سطح یا بهتر از تکنیک های باز باشند.

شکستگی های مچ پا

آرتروسکوپی مچ پا می تواند همراه با تکنیک های ترمیم شکستگی انجام شود. این کار می تواند به کسب اطمینان از درست روی هم قرار گرفتن استخوان و غضروف کمک کند. همچنین، می توان در حین ترمیم شکستگی مچ پا از این روش استفاده کرد تا آسیب های غضروفی داخل مچ پا بررسی شوند.

مطلب مرتبط: انواع شکستگی قوزک پا و درمان آن

بی ثباتی مچ پا

رباط های مچ پا می توانند کشیده یا پاره شده و به احساس ناپایداری و بی ثباتی آن منجر شوند. این رباط ها می توانند به وسیله جراحی ترمیم شوند. تکنیک های آرتروسکوپیک می توانند یک گزینه درمانی برای این مشکل باشند.

مطلب مرتبط: علت خالی شدن مچ پا هنگام راه رفتن

گیر کردن قدامی مچ پا (بیماری مچ پای وزشکاران یا فوتبالیست ها)

گیر کردن مچ پا هنگامی اتفاق می افتد که جلوی مفصل مچ پا ملتهب می شود. علائم این وضعیت شامل درد و تورم مچ پا می شوند. این شرایط می تواند سبب محدود شدن توانایی خم شدن مچ پا به سمت بالا باشد. در این مورد بالا رفتن از نواحی شیب دار اغلب با درد همراه خواهد بود. در این اختلال امکان دارد در عکس های اشعه ایکس، استئوفیت یا خار استخوانی نیز دیده شود. آرتروسکوپی می تواند برای از بین بردن بافت های ملتهب و خار های استخوانی استفاده شود.

آرتروفیبروز

در این عارضه بافت اسکار (جای زخم) در درون مچ پا تشکیل می شود. این وضعیت می تواند سبب خشک شدن و دردناکی مفصل شود که به آن آرتروفیبروز نیز می گویند. آرتروسکوپی مچ پا می تواند برای شناسایی بافت اسکار و از بین بردن آن استفاده شود.

عفونت

عفونت موجود در فضای مفصلی را نمی توان فقط به وسیله آنتی بیوتیک ها درمان کرد. این وضعیت، اغلب نیازمند یک جراحی اورژانسی جهت شستشوی مفصل است که می تواند به وسیله آرتروسکوپی صورت گیرد.

اجسام سرگردان و آزاد

غضروف، استخوان و بافت اسکار می توانند به صورت آزادانه در مفصل شناور شده و اجسام آزاد را به وجود آورند. اجسام آزاد می توانند دردناک بوده و سبب ایجاد مشکلاتی مانند قفل کردن و درد یا صدا دادن پا شوند. می توان جهت یافتن و برداشتن اجسام آزاد از آرتروسکوپی مچ پا استفاده کرد.

بیماری OCD مچ پا (ضایعات استئوکندرال)

نواحی آسیب دیده غضروف و استخوان هستند که در مفصل مچ پا وجود دارند. این نقص ها معمولا توسط آسیب های مچ پا مانند شکستگی ها و پیچ خوردگی ها به وجود می آیند. علائم رایج شامل درد مچ پا و تورم آن می شوند. تشخیص به وسیله ترکیبی از یک معاینه جسمانی و مطالعات تصویر برداری صورت می گیرد.

مطالعات تصویربردای می توانند تصاویر اشعه ایکس، ام آر آی و سی تی اسکن را در بر گیرند. این درمان به اندازه، موقعیت و پایداری نقص غضروفی بستگی دارد. علائم و فعالیت های بیمار نیز باید در نظر گرفته شوند. جراحی اغلب شامل برداشتن غضروف آسیب دیده و به وجود آوردن سوراخ های ریزی بر روی استخوان می شود که جهت بهبودی  و التیام آن ایجاد می شوند. علاوه بر آن، فرایند های پیوند استخوان و غضروف نیز می توانند انجام شوند.

مطلب مرتبط: ترمیم غضروف مچ پا از چه راه های امکان پذیر است؟

گیر کردن خلفی مچ پا

این وضعیت هنگامی اتفاق می افتد که بافت نرم در پشت مچ پا ملتهب می شود. نشانه رفتن مچ پا به سمت پایین می تواند دردناک باشد. این سندرم ناشی از استفاده زیاد، اغلب در رقصنده ها و ورزشکاران حرفه ای بروز می کند. همچنین، این عارضه می تواند با یک زائده استخوانی به نام اوس تریگونوم در ارتباط باشد. می توان بافت دارای مشکل را به وسیله آرتروسکوپی از بین برد.

سینوویت

بافت نرم و پوشاننده مفصل مچ پا (بافت سینوویال) می تواند ملتهب شده و سبب ایجاد درد و تورم شود. این عارضه می تواند در اثر آسیب و استفاده بیش از حد به وجود آید. آرتریت التهابی (آرتریت روماتوئید) و استئوآرتریت نیز می توانند سبب ایجاد سینوویت شوند. آرتروسکوپی مچ پا می تواند برای از بین بردن بافت ملتهبی استفاده شود که به درمان های غیر جراحی جوابگو نیست.

علائم ناشناخته مچ پا

گاهی اوقات بیماران به علائمی دچار می شوند که نمی توان آن ها را به وسیله دیگر تکنیک های تشخیصی توضیح داد. آرتروسکوپی این فرصت را فراهم می کند تا بتوان به صورت مستقیم درون مفصل را مشاهده کرد. سپس جراح می تواند مشکلاتی را شناسایی کند که می توانند به وسیله جراحی درمان شوند.

جراحی به کمک آرتروسکوپی

❇ ترمیم تاندون های شانه

❇ ترمیم یا برداشتنی منیسک پاره شده

❇ بازسازی رباط صلیبی زانو

❇ برداشتن لایه داخلی ملتهب مفصل زانو، شانه ، آرنج، مچ پا، مچ دست

❇ آزاد کردن تونل کارپال

❇ عمل پارگی رباط مچ پا

❇ خارج کردن قطعات غضروفی یا استخانی داخل متصل زانو، شانه، آرنج، مچ پا، مچ دست

شش مفصلی که بیش از سایر مفاصل تحت جراحی آرتروسکوپی قرار می گیرند عبارتند از زانو، شانه، آرنج، مچ پا، هیپ و معضل ران و مچ دست.

در اینجا درباره آرتروسکوپی زانو بیشتر بخوانید: مراقبت های بعد از عمل آرتروسکوپی زانو

مراحل عمل جراحی آرتروسکوپی مچ پا

گرچه  در عمل جراحی ارتروسکوپی بهبود آسان تر از عمل باز است، باز هم نیاز به استفاده از بیهوشی، بی حسی و تجهیزات خاص در اتاق عمل بیمارستان یا مراکز درمانی سرپایی دارد. بسته به محل مفصل و مشکل احتمالی آن ممکن است بیهوشی عمومی یا بی حسی نخاعی استفاده شود.

یک برش کوچک به اندازه جا دکمه برای وارد کردن آرتروسکوپ داده می شود. ممکن است نیاز به یک یا چند برش کوچک دیگر برای دیدن سایر قسمت های مفصل یا وارد کردن سایر ابزارها باشد.

در صورت نیاز به جراحی اصلاحی و ترمیمی این کار با وسایل مخصوصی که از طریق برش های دیگر وارد مفصل می شوند، انجام می شود. در ابتدا آرتروسکوپی صرفاً یک وسیله تشخیص برای تعیین  مناسب ترین روش درمانی باز  بود. با تولید ابزار بهتر و پیشرفت تکنیک های جراحی، بسیاری از جراحی ها را می توان به صورت آرتروسکوپی انجام داد.

مثلا اکثر پارگی های منیسک زانو را می توان با جراحی آرتروسکوپی درمان کرد. پس از جراحی آرتروسکوپی به شما توصیه هایی برای مراقبت از برش های پوستی، فعالیت هایی که نباید انجام بدهید و تمریناتی که برای بهبود باید انجام بدهید، می شود.

در ویزیت پس از جراحی برای پیگیری، جراح برش ها را نگاه می کند، در زمان مناسب بخیه های شما را می کشد و برنامه بازتوانی شما را گوشزد می کند.

میزان جراحی مورد نیاز و زمان لازم برای بهبود پس از آن بستگی به پیچیدگی مشکل شما دارد. گاهی حین جراحی آرتروسکوپی، جراح درمی یابد که صدمه یا بیماری را نمی توان به تنهایی با آرتروسکوپی درمان کرد. جراحی وسیع و باز ممکن است در این حالت و در حالی که شما هنوز بیهوش / بی حس هستید انجام شود یا به زمان دیگری موکول شود تا مسأله با شما در میان گذاشته شود.

عوارض احتمالی آرتروسکوپی

گرچه عوارض ناشایع هستند، گاهی حین یا به دنبال آرتروسکوپی به وجود می آیند. عفونت، لخته شدن خون داخل سیاهرگ، تورم بیش از حد یا خونریزی، آسیب به عروق خونی یا اعصاب و شکستن ابزار جراحی داخل مفصل، شایع ترین عوارض هستند ولی بسیار کمتر از یک درصد کل جراحی های آرتروسکوپی روی می دهند.

مزایای عمل جراحی آرتروسکوپی 

گرچه عمل آرتروسکوپی به دلیل آن که برای درمان ورزشکاران و قهرمانان معروف با موفقیت انجام شد، در بین عموم نیز مورد توجه قرار گرفت, یک روش بسیار ارزشمند برای کلیه بیماران ارتوپدی است و معمولا برای بیمار نیز آسان تر از جراحی باز می باشد. اکثر بیماران در مراکز درمانی سرپایی تحت عمل جراحی آرتروسکوپی قرار می گیرند و پس از چند ساعت به منزل خود برمی گردند.

دوره نقاهت جراحی مچ پا

برش های کوچک پس از چند روز بهبود می یابند. گرچه این برش ها کوچک و درد داخل مفصل به دنبال آرتروسکوپی اندک است, چندین هفته طول می کشد تا مفصل بهبود کامل یابد. برای تسریع بهبود مفصل و محافظت آن برای عملکرد آینده، یک برنامه  فعالیت و بازتوانی خاص به شما توصیه خواهد شد.

به طور معمول، بیمار ظرف چند روز به مدرسه یا محل کار خود بازمی گردد یا فعالیت های روزمره خود را از سر می گیرد. ورزشکاران و آنهایی که وضعیت جسمی خوبی دارند در بعضی موارد و طی چند هفته به فعالیت های ورزشی خود باز می گردند. به یاد داشته باشید که افرادی که آرتروسکوپی می شوند ممکن است تشخیص های متفاوتی قبل از عمل داشته باشند، بنابراین درمان آرتروسکوپی هر فرد، منحصر به همان فرد است و زمان لازم برای بهبود نیز بر همین اساس منحصر به فرد است.

موارد منع آرتروسکوپی مچ پا

آرتروسکوپی برای برخی بیماران روش مناسبی نیست. ممکن است عمل جراحی شستشوی آرتروسکوپی برای بیماران مبتلا به التهاب شدید در مفصل مچ پا مزیتی نداشته باشد. همچنین، امکان دارد این روش برای بیماران مبتلا به عفونت های فعال  استخوان یا دیگر مشکلات پزشکی مناسب نباشد. اصلاح دفورمیته های شدید مچ پا با عمل جراحی آرتروسکوپی امکانپذیر نیست.

چه مدت بعد از آرتروسکوپی مچ پا می توانم راه بروم؟

زخم ها ۲ هفته طول می کشد تا درمان شوند. یک برنامه توانبخشی برای بهبود سریع عملکرد طبیعی مفصل توصیه می شود. شما می توانید پس از عمل به محض اینکه احساس راحتی کردید، پیاده روی کنید که معمولاً در عرض چند ساعت بعد از فرآیند است.

دکتر غلامرضا نادری 

متخصص ارتوپد ، آرتروسکوپی ، آرتروپلاستی و فلوشیپ جراحی مچ پا در تهران