شکستگی مچ پا یک آسیب شایع در میان کودکان است. شکستگی مچ پا در یک یا چند استخوان مچ پا رخ می‌دهد: درشت‌نی، نازک‌نی و استخوان قاپ (تالوس) شکستگی مچ پا در کودکان بیشتر در درشت‌نی و نازک‌نی رخ می‌دهد تا استخوان تالوس. شکستگی‌های انتهای  درشت‌نی و نازک‌نی معمولاً صفحه رشد (Growth plate) را درگیر می‌کنند. صفحه‌های رشد نواحی از بافت غضروفی هستند که رشد استخوان را تنظیم می‌کنند و شکل و طول استخوان‌ها در بزرگسالی را تعیین می‌کنند.

شکستگی صفحه رشد در مچ پا اغلب به درمان سریع نیاز دارد، چون عواقب بلندمدت آن ممکن است به کج شدن ساق یا نامساوی شدن طول اندام ها منجر شود.

جراح ارتوپد در مورد گزینه‌های درمان، مراقبت بلندمدت و نتایج درمان توصیه و نظارت خواهد داشت.

آناتومی مچ پا

همانگونه که ذکر شد، سه استخوان در مفصل مچ پا قرار دارند:

• درشت‌نی (استخوان ساق)
• نازک‌نی (استخوان کوچک‌تر در قسمت بیرون ساق)
• استخوان قاپ یا تالوس (استخوان کوچکی که مثل لولا بین درشت‌نی و نازک‌نی عمل می‌کند)

هر استخوان از طریق رباط به دیگر استخوانها متصل می‌شود. رباط‌ها مانند طناب‌های محکمی هستند که استخوان‌ها را کنار هم نگه می‌دارند. در مچ پا چندین رباط وجود دارند تا مفصل را ثابت نگه دارند.

دلایل شکستن مچ پای کودکان

شکستگی مچ پا در کودکان به دلایل مختلفی می تواند اتفاق بیفتد که از جمله آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:

⚠️ پیچ خوردگی

آسیب های مچ پا در کودکان اغلب در طول بازی یا ورزش شدید اتفاق می‌افتد که قسمت پایینی پای کودک به طور غیرمنتظره پیچ می‌خورد.

ورزش‌هایی که با پرش و حرکت روی کناره پا همراه هستند، مانند بسکتبال، ریسک بالاتری برای آسیب مچ پا دارند. به عنوان مثال، زمانی که کودک برای دفاع، پرتاب، یا ریباند پرش می‌کند، ممکن است روی یک پا فرود بیاید و منجر به پیچ خوردن پا به سمت داخل یا خارج شود.

⚠️ صفحه رشد

استخوان‌های بلند در بدن از مرکز به سمت بیرون رشد نمی‌کنند. بلکه، رشد در انتهای  استخوان و اطراف صفحات رشد انجام می‌شود. وقتی رشد کودک کامل شود، صفحات رشد سخت شده و به استخوان تبدیل می‌شوند.

از آنجا که صفحات رشد آخرین بخش از استخوان هستند که سخت می‌شوند، نسبت به شکستگی آسیب‌پذیر هستند. در واقع، رباط‌هایی که درشت‌نی و نازک‌نی را به استخوان تالوس متصل می‌کنند به طور کلی از صفحات رشد قوی‌تر هستند. به همین دلیل است که پیچ خوردگی مچ پا که در بزرگسالان اغلب  به آسیب رباط ها منجر می‌شود، در کودکان باعث شکستگی یا آسیب صفحه رشد می‌شود.

شکستگی مچ پای کودکان ۹ تا ۱۸ درصدکل شکستگی های صفحه رشد در بدن کودکان را تشکیل می‌دهد. در کودکان ۱۰ تا ۱۵ ساله، تنها آسیب‌های دست و مچ دست شایع‌تر از شکستگی مچ پا هستند. به این دلیل که این کودکان در فعالیت‌های ورزشی سخت شرکت می‌کنند و صفحات رشد آنها  هنوز به طور کامل بسته نشده است.

علائم شکستگی مچ پا در کودکان

بدون رادیولوژی، اغلب تشخیص تفاوت بین پیچ خوردگی و شکستگی مچ پا دشوار است. در ابتدا، پیچ خوردگی و شکستگی هردو باعث درد و ورم می‌شوند. یک علامت قوی شکستگی این است که کودک نمی‌تواند وزن خود را روی مچ پای آسیب دیده بیندازد. هرگونه شکستگی با زخم باز بسیار نگران کننده است و کودک باید هر چه سریعتر به نزدیکترین اورژانس برده شود.

معاینه آسیب مچ پا توسط پزشک ارتوپد

پس از پرسش در مورد سابقه پزشکی کودک و اینکه آسیب چگونه رخ داده است، پزشک معاینه کاملی را انجام می‌دهد. او به دنبال علائم زیر است:

• ورم و درد در هنگام لمس
• کبودی
• تغییر ظاهر یا کجی مچ پا
• پارگی یا زخم در پوست

زخم، نشانه شکستگی باز است. این نوع شکستگی جدی است چون وقتی پوست شکافته شود، هم زخم و هم استخوان می‌توانند دچار عفونت شوند. برای جلوگیری از عفونت، شکستگی‌های باز باید سریعاً درمان شوند، یعنی شستشوی زخم از هرگونه کثیفی و باکتری، و عمل جراحی برای ترمیم شکستگی.

در طول معاینه فیزیکی، پزشک نبض ساق و پای کودک را بررسی و حرکت و حس پاها را معاینه می‌کند.

این مقاله راحتما بخوانید: شکستگی پایلون یا شکستگی خرد شده مچ پا

تصویر برداری

اگر پزشک به شکستگی مچ پا مشکوک باشد، بررسی های تصویربرداری بیشتری را درخواست خواهد کرد تا اطلاعات بیشتری در مورد آسیب کودک دریافت کند.

✅ اشعه ایکس

معمول‌ترین راه برای ارزیابی شکستگی از طریق اشعه ایکس است که تصاویر مشخصی از استخوان به دست می‌دهد. اشعه ایکس معمولاً نشان می‌دهد که آیا استخوان شکسته است یا خیر؟

✅ ام‌آرآی

اگر معاینه فیزیکی نشان دهنده شکستگی باشد، اما اشعه ایکس آن را نشان ندهد، متخصص ارتوپدی ممکن است اسکن ام‌آرآی را تجویز کند. این ام آر آی تصاویری با وضوح بهتر از استخوانها و بافتهای نرم مانند رباط ارائه می‌دهد.

✅ سی‌تی‌اسکن

این اسکن می‌تواند تصویر عرضی از مچ پا ارائه دهد. این روش برای تشخیص گسترش شکستگی به مفصل مچ مفید است.

عوارض شکستگی مچ پا در کودکان

شکستگی‌های صفحه رشد باید به دقت تحت نظر پزشک باشد تا نتایج بلندمدت آن تضمین شود زیرا آسیب شدید صفحه رشد می تواند منجر به توقف رشد یا دفورمیته بر اثر رشد ناموزون گردد. ویزیت های منظم توسط  پزشک باید حداقل تا  یک سال پس از شکستگی انجام شود. شکستگی‌های پیچیده ممکن است نیاز به نظارت تا زمان بلوغ استخوانی کودک داشته باشد.

دکتر رضا نادری متخصص ارتوپدی و فوق تخصص جراحی مچ پا