بیشترین علت برآمدگی و برجستگی پشت پاشنه پا به بد شکلی و برجستگی استخوانی بر می گردد. خار در محل اتصال تاندون آشیل به پاشنه، التهاب تاندون آشیل و زانتوما از عوامل دیگر هستند.
تغییر شکل هاگلند یک برجستگی استخوانی است که در پشت استخوان پاشنه پا ظاهر می شود. این برجستگی در جایی که تاندون آشیل به پاشنه متصل شده است، تشکیل می شود. این بیماری در صورت ایجاد درد پا یا مشکلات در راه رفتن، اغلب نیاز به درمان دارد.
درمان های بدشکلی استخوان اضافه پشت پاشنه پا ممکن است در ابتدا شامل اصلاح کفش و فیزیوتراپی باشد. اگر این روش ها درد را تسکین ندهند، پزشک ممکن است جراحی برای برداشتن برجستگی استخوانی یا ترمیم تاندون آشیل را توصیه کند.
استخوان اضافه پشت پاشنه پا چیست؟
یکی از مهمترین علت های برآمدگی پشت پاشنه پا مشکل بد شکلی (دفورمیتی) هاگلند است. این وضعیت ناشی از یک برجستگی استخوانی در پاشنه پا می باشد که می تواند تمام یا بخشی از پشت پاشنه پا را در بر گیرد.
این برجستگی معمولا بر روی قسمت فوقانی استخوان و در جلوی تاندون آشیل قرار دارد. تماس این برجستگی با تاندون آشیل حین حرکات مچ پا می تواند باعث درد و بروز بورسیت رتروکالکانیال شود که به صورت تورمی در دو طرف تاندون آشیل بروز می کند که در لمس نیز دردناک است.
درمان بیرون زدگی استخوان پشت پا
این درمان شامل برداشتن فشار و اجتناب از پوشیدن کفش هایی می شود که بر پشت پاشنه پا کشیده شده و با آن اصطکاک دارند.
ارتز ها، قالب هایی که در کفش جای داده می شوند، حرکت متناوب از این سو به آن سوی پاشنه پا که سبب بدتر شدن نواحی دردناک می شود را کاهش می دهند و به همین دلیل می توانند مفید واقع شوند.
در موارد حاد، گچ گرفتن ناحیه پایین تر از زانو می تواند سبب کاهش یا از بین رفتن درد شود. در صورتی که روش های دیگر کاهش درد کارساز نباشند، جراحی می تواند جهت درمان این درد استفاده شود. این جراحی را می توان به صورت آرتروسکوپیک و بسته نیز انجام داد.
علت برجستگی استخوان اضافه در پاشنه پا
شکل استخوان پاشنه در افراد مختلف متفاوت است. در بعضی از افراد در محل اتصال تاندون آشیل استخوان پاشنه برجسته تر از معمول است.
این برجستگی استخوان اضافه در پاشنه پا می تواند به علت ساخته شدن استخوان اضافه به دنبال کشش مداوم و مکرر تاندون آشیل ایجاد شود. تاندون آشیل به پشت استخوان پاشنه میچسبد و کشش مکرر این تاندون بر روی استخوان میتواند موجب ساخته شدن استخوان اضافه در پشت پاشنه شود.
در افرادی که استخوان پاشنه در قسمت پشت برجسته تر است بافت نرم روی آن بیشتر به کفش فشرده میشود. بتدریج این بافت نرم بر اثر فشار ملتهب شده و این التهاب موجب کلفتی و تورم بافت میشود و همین تورم موجب افزایش برجستگی و بدتر شدن وضعیت میشود.
چه عواملی باعث بیرون زدگی استخوان مچ پا می شود؟
برخی از ویژگی ها که باعث تغییر شکل استخوان اضافه پشت پاشنه پا (هاگلند) می شوند عبارت اند از:
- استخوان پاشنه برجسته ای که به سمت بیرون شیب دارد و باعث می شود پاشنه به پشت کفش بمالد.
- پاهایی که هنگام راه رفتن به سمت بیرون می غلتند، معروف به supination.
- تاندون های آشیل تنگ، که ممکن است به استخوان پاشنه فشار وارد کند.
- قوس های بلند، که می توانند در هنگام راه رفتن پاشنه را کمی عقب برانند و تاندون آشیل را مالش دهند.
- پوشیدن انواع خاصی از کفش ها ممکن است باعث تغییر شکل هاگلند شود، یا بعضی از کفش ها وضعیت را بدتر کرده و علائمی مانند درد را به وجود آورند.
- کفش هایی با پشتی سفت و سخت می توانند اصطکاک ایجاد کنند که ساختار پا را مستعد تغییر شکل هاگلند کنند.
علائم استخوان اضافه پشت پاشنه پا
تغییر شکل استخوان اضافه پشت پاشنه پا (هاگلند) می تواند علائمی ایجاد کند که از خفیف تا شدید متغیر است و ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درد در پشت پاشنه هنگام راه رفتن
- یک برجستگی قابل مشاهده در پشت پاشنه پا
- تورم یا قرمزی روی پاشنه پا
- پینه یا تاول روی پاشنه
متخصص ارتوپد با مشاهده پاشنه پا ناهنجاری بیرون زدگی استخوان مچ پا را تشخیص می دهد.
درمان های تغییر شکل هاگلوند
پزشکان معمولاً ابتدا درمان های غیر جراحی برای تغییر شکل Haglund را امتحان می کنند.
اگرچه هیچ یک از این روش های درمانی نمی تواند استخوان یا ساختار پا را تغییر دهد، اما ممکن است در برخی افراد درد را تسکین دهد و کیفیت زندگی را بهبود بخشد.
برخی از گزینه های درمانی غیر جراحی عبارتند از:
- تغییر نوع کفش های پوشیده شده، به ویژه اجتناب از کفش دارای پشت سفت و سخت.
- قرار دادن بالابر پاشنه در کفش برای کمک به بالا آمدن پاشنه و جلوگیری از اصطکاک.
- استفاده از پد های پاشنه در پشت کفش برای کمک به کاهش تحریک و اصطکاک روی پاشنه پا.
- قرار دادن تکیه گاه های قوس کفش برای افراد با قوس بالا.
- مصرف داروهای ضد التهاب، مانند ایبوپروفن، برای تسکین درد ناشی از بورس ملتهب یا تاندون آشیل.
- استفاده از یخ روی پاشنه برای کمک به تسکین التهاب و درد.
- انجام تمرینات کششی برای کاهش تاندون آشیل.
- پرهیز از ورزش هایی که شرایط را تشدید می کنند، به ویژه دویدن و سربالایی.
- کمک گرفتن از فیزیوتراپ برای تسکین درد.
همچنین توجه به این نکته مهم است که در صورت ادامه مشکل، جراحی می تواند گزینه ای برای از بین بردن برجستگی استخوانی پاشنه باشد.
جراحان پا و مچ پا می توانند انواع مختلفی از جراحی را برای اصلاح بدشکلی هاگلند انجام دهند.
خار پاشنه در محل اتصال تاندون آشیل
مورد دیگری که نسبتا مشابه بدشکلی هاگلند می باشد، یک برآمدگی می باشد که در اثر تشکیل یک خار استخوانی بزرگ در محل اتصال تاندون آشیل به پشت پاشنه پا پدید می آید. درمان این عارضه مشابه با درمان بد شکلی هاگلند می باشد با این تفاوت که روند جراحی جهت برداشتن این خار پیچیده تر و مدت زمان بهبود پس از عمل نیز طولانی تر می باشد.
کیست پشت پاشنه پا یا التهاب تاندون آشیل
تورم ها و توده هایی می توانند در تاندون آشیل درست در بالای محل اتصال این تاندون با استخوان پاشنه پا پدید آیند. اگر این وضعیت درمان نشود تاندون در معرض خطر پارگی قرار می گیرد. درمان این وضعیت شامل بی حرکت ساختن توسط گچ گیری، استفاده از چوب زیر بغل جهت کاهش وزن بر روی پا، داروهایی ضد التهاب خوراکی و در موارد حاد مداخله جراحی می شود. به محض ترمیم آن ناحیه فیزیوتراپی شدید و تمرینات کششی عضله پشت ساق پا توصیه می شوند.
تاندون کوچک دیگری نیز وجود دارد که به پشت پاشنه پا متصل شده و می تواند آسیب بیند. این تاندون پلانتاریس نام دارد و می تواند طی ورزش کردن شکاف برداشته و یا پاره شود که در آن صورت درد شدیدی در حین ورزش کردن اتفاق می افتد. این درد شبیه به درد التهاب تاندون آشیل می باشد.
زانتوما
یک علت غیر رایج توده های کوچک در تاندون آشیل زانتوما نام دارد که ناشی از بالا بودن شدید سطح کلسترول در جریان خون می باشد. این عارضه اختلالی ارثی بوده که به رسوب کلسترول در تاندون آشیل منجر می شود. این عارضه وضعیتی جدی بوده (از نظر قلبی و عروقی) و نیازمند درمان جدی توسط پزشک جهت کاهش سطح کلسترول خون می باشد. اگر سطح بالای کلسترول خون درمان نشود، می تواند به سکته قلبی در سنین پایین و مرگ منجر شود.
دکتر غلامرضا نادری متخصص ارتوپدی ، آرتروسکوپی، آرتروپلاستی و فلوشیپ جراحی مچ پا در تهران