متاتارسالژی یک اصطلاح عمومی برای درد در ناحیه مفاصل متاتارسوفالانژیال و درد زیر انگشت پا است. ایجاد حس ناراحتی و درد می تواند روی راه رفتن و در نهایت زندگی یک فرد، تأثیر بگذارد.
مهمترین علل احساس درد در زیر انگشتان پا
- درد عصب بین انگشتی (مورتون نوروما)
- درد مفصل متاتارسوفالنژیال
- سزاموئیدیت
- آتروفی پد چربی سرمتارتارس، که معمولاً مرتبط با بالا رفتن سن اتفاق می افتد.
متاتارسالژی غالباً همراه پینه ها، و برجستگی های استخوانی، در کنار درد شدید و حساسیت بالا به فشار در اطراف پینه می باشد.
علل رایج متاتارسالژی عبارتند از:
- فشار بیش از حد در هنگام ورزش
- نورومای بین انگشتی (مورتون)
- شکستگی فرایبرگ
- شکستگی تنشی استخوان های کف پا (stress fracture)
- بورسیت اینترمتاتارسال
- آرتریت التهابی و دژنراتیو
- سینوویت/کپسولیت مفصل متاتارسوفالانژیال
- تندینوز/ تنوسینوویت
- پارگی یا آسیب دیدگی پلانتار پلیت
- شوانوما
- قوس زیاد کف پا یا پس کاووس (Pes cavus)
- پرونیشن بیش از حد پا
- انگشت چکشی (hammer toe) یا چنگالی(claw toe)
- سفتی تاندون های اکستانسور انگشت
- پای مورتون (کوتاهی متاتارس اول که سبب افزایش فشار وزن بر متاتارس دوم می شود)
آناتومی بالینی کف پا
کف پا، شامل ۵ استخوان بلند به نام متاتارسال می باشد.
متاتارسال ها:
- از پایه های به هم چسبیده، شفت و سر دیستال تشکیل شده اند.
- در انتها، به استخوان های تارسال و در سمت دیگر به استخوان انگشت وصل شده اند.
- از سمت شست به سمت انگشت کوچک با اعداد I تا V نام گذاری می شوند
- از سمت کف پا، مقعر، و از سمت دیگر یا روی پا، محدب می باشند.
- به همراه تارسال ها، به حفظ قوس کف پا کمک کرده و در نگهداری وزن و راه رفتن بسیار مهم است.
مفاصل بین انتهای متاتارس ها و انگشتان، مفاصل متاتارسوفالانژیال (MTP) نام دارد.
- این مفاصل سینه ی پا را تشکیل داده، و قدرت حرکت آنها در راه رفتن نقش مهمی را ایفا می کند.
- همچنین، پایه ی متاتارسال ها، در ارتباط با یکدیگر، مفاصل اینترمتاتارسال را تشکیل می دهند.
انواع متاتارسالژی
متاتارسالژی اولیه:
به مشکلات آناتومی مادرزادی گفته می شود، که به متاتارس، فشار اضافی وارد می کند.
متاتارسالژی ثانویه:
بر اثر مشکلات سیستمی، مثل آرتروز در مفصل MTP اتفاق می افتد.
متاتارسالژی یاتروژنیک:
بعد از جراحی ناموفق، شکل می گیرد.
علائم متاتارسالژی چیست؟
✅ ۱. درد زیر انگشت پا اغلب بر اثر اختلال در راستای سطوح مفصلی سر متاتارس ها و در نتیجه تغییر بیومکانیک پا ایجاد می شود می تواند منجر به مسایل زیر گردد:
✔ نیمه دررفتگی مفصل متاتارسوفالنژیال
✔ پارگی صفحه ی فلکسور (یک ساختار فیبروکارتیلاژینوسی که مستقیماً در کف سر متاتارسال های کوچک، قرار گرفته، و به عنوان یک مکانیزم سزاموئید مانند، برای مفاصل کوچک پا (MTP) عمل می کند)
✔ افزایش درد در مرحله نیمه ایستاده، یا مرحله ی خیز قدم برداشتن، که بدن جلوتر از پای تکیه گاه قرار می گیرد.
✔ گیر کردن کپسول مفصلی
✔ از بین رفتن غضروف مفصلی (آرتروز)
✔ نیمه دررفتگی مفصل متاتارسوفالنژیال، که در پی آرتروپاتی التهابی مزمن –مخصوصاً آرتروز روماتوئید(RA)- اتفاق می افتد.
✔ پد چربی متاتارسال که معمولا در هنگام راه رفتن مانع فشار متاتارس بر روی اعصاب بین انگشتی می شود به سمت انگشت ها رانده می شود و در نتیجه مورتون نوروما به وجود می آید.
✔ برای جبران از دست رفتن این مکانیسم حمایتی کالوزیته (پینه) و بورسیت ایجاد می شود
✔ درد مفصل متاتارسوفالنژیال، احساس سنگینی و خشکی هنگام صبح.
✔ گره های روماتوئید موجود در زیر یا نزدیک سر متاتارس ها که به سمت کف پا خم شده اند باعث افزایش درد می شود. دومین مفصل متاتارسوفالنژیال به طور شایعتری مبتلا می شود.
✔ معمولا متاتارس اول و کونئیفرم مدیال در پای دچار پرونیشن بیش از حد ( مانند صافی شدید کف پا)عملکرد نرمالی ندارند که منجر به کپسولیت و انگشت چکشی می شود.
✔ فعالیت بیش از حد نرمال در عضلات جلوی ساق در بیماران دچار قوس بیش از حد کف پا به همراه کوتاهی تاندون آشیل که برگشتن مچ پا به سمت بالا را محدود می کند منجر به نیمه دررفتگی مفاصل متاتارسوفالنژیال به سمت بالا (claw toe) و افزایش فشار و درد در زیر سر متاتارس ها می شود.
✅ ۲. درد مفصل متاتارسوفالنژیال ممکن است در اثر هالوکس لیمیتوس عملکردی ایجاد شود.
✔ دامنه ی حرکت اکتیو و پاسیو اولین مفصل متاتارسوفالنژ یال را محدود می کند.
✔ بیماران، معمولاً پرونیشن پا دارند که باعث می شود در هنگام تحمل وزن سر متاتارس اول بالا و قوس طولی میانی پا پایین بیاید.
✔ با بالا آمدن سر متاتارس اول، بند انگشت شست پا، نمی تواند آزادانه روی سر متاتارس به سمت بالا حرکت کند. درنتیجه، سطح مفصلی بند اول شست پا به سطح مفصلی سر متاتارس اول گیر می کند و آرتروز و کاهش دامنه ی حرکتی و درد به وجود می آید.
✅ ۳. علت دیگر درد مفصل متاتارسوفالنژیال اول، برآمده از حرکت محدود، آسیب مستقیم با تنگی مجرای فلکسوس هالوسیس لونگوس است، که معمولاً در تونل تارسال اتفاق می افتد. اگر درد، مزمن باشد، مفصل دچار محدودیت حرکتی و آرتروز (هالوکس ریجیدوس) می شود.
✅ ۴. آرتریت حاد می تواند در پی آرتریت های سیستمی مثل RA، نقرس و اسپوندیلوآرتروپاتی، اتفاق بیفتد.
دلایل گسترش درد زیر انگشتان پا (متاتارسالژی)
دلایل مختلفی برای درد زیر انگشت پا وجود دارند، که معمولاً از اولین متاتارس نشأت می گیرند. دومین محل رایج درد، در دومین متاتارس می باشد.
این موارد می تواند سبب فشار بیش از حد شود:
- شرکت در فعالیت های شدید، بدون کفش مناسب
- سن بالا، که در آن، پد چربی پا نازک شده و در برابر فشار، تحمل کمتری دارد.
- نا موزونی طول متاتارس ها
- بیشتر این مشکلات، معمولاً از مشکلات آناتومی پا و مچ پا نشأت می گیرد.
- مشکل در راه رفتن
- مورفولوژی پا (مثل افزایش طول استخوان متاتارس و فشار آن به کف پا)
- کوتاهی تاندون آشیل
تشخیص افتراقی متاتارسالژی
۱. التهاب نیام کف پا (فاشئیت پلانتار)
- انگشت مورتون
- آرتریت سیستمیک (مثل آرتریت روماتویید)
تشخیص توسط پزشک به وسیله روش های زیر انجام می گیرد:
✅ معاینه بالینی
✅ رد کردن احتمال عفونت یا آرتوپاتی در صورت وجود نشانه های التهاب
✅ برای تشخیص دقیق بیماری، از این موارد استفاده می شود: سابقه سلامت بیمار، معاینه فیزیکی، رادیوگرافی، تزریق داخل مفصلی و سایر روش های تشخیصی (الکترومیوگرافی، ونوگرام، آرتریوگرام و …) میزان آسیب مفصلی، به وسیله ی رادیوگرافی بررسی می شود.
درمان درد زیر انگشت پا بدون جراحی
✔ ارتوز های پا، به همراه پد های متاتارس، به کم کردن فشار و پخش کردن آن روی مفصل های غیر ملتهب، کمک می کند.
✔ در موارد اورژن بیش از حد مفصل ساب تیلار (کف پای صاف) یا در مواردی که قوس بیش از حد کف پا وجود دارد ارتوز ها می توانند به اصلاح این حالات کمک کنند
✔ کفش هایی که کف محدب (rocker bottom) دارند می توانند به درمان کمک کنند.
✔ برای هالوکس لیمیتوس عملکردی، ارتوز با کمک کردن به خم شدن متاتارس اول به سمت کف پا باعث افزایش دامنه ی حرکت مفصل متاتارسوفالنژیال اول می شود و درد را کاهش می دهد.
✔ در صورت شدید بودن درد یا محدودیت های حرکتی در متاتارسوفالنژیال اول، از این موارد استفاده می شود: ارتوزهای سفت،صفحات فیبر کربن و یا کف کفش محدب (rocker bottom)
در صورت جواب ندادن درمان های معمول، جراحی تجویز می شود. همچنین، در صورت وجود ورم، تزریق ترکیب کورتون و بی حسی می تواند مفید باشد.
فیزیوتراپی
برای درمان درد زیر انگشت پا، فیزیوتراپی معمولا قبل از جراحی پیشنهاد می شود.
درمان فیزیوتراپی، این موارد را در بر می گیرد: آموزش، ارتوز و کفش های اصلاحی، حرکات کششی، ورزش های ساده برای قوی کردن پا.
آموزش
- قطع کردن ورزش های سنگین، و جایگزین کردن آنها با ورزش های بدون تحمل وزن، مثل راه رفتن یا دوچرخه ثابت در استخر.
- از تمرین ورزشی تا زمان اتمام درد، خودداری کنید.
- در صورت آمادگی برای ورزش، با استفاده از کفش مناسب، از پای خود محافظت کنید.
- مسکن و کمپرس یخ (مسکن های ضد التهاب و گذاشتن پا روی سطحی بالاتر از بدن به پایین آمدن ورم کمک می کند)
ارتوزها
- برای از بین بردن علائم، یک پد متاتارس از جنس لاستیک، پلی اورتان، یا سیلیکون، پیشنهاد می شود.
- این پد، فشار وارده به سر دردناک متاتارس را با پخش کردن آن در سطحی وسیع تر، کم کرده، و توان عملکردی آن را افزایش می دهد.
- بهترین راه برای استفاده از پد متاتارس، گذاشتن آن، درست بالاتر (پروکزیمال) به سر متاتارس می باشد. این کار، همچنین با بالا آوردن ارتفاع قس عرضی پا پا، فاصله ی بین سر متاتارس ها را بیشتر می کند و در نتیجه فشار و تحریک روی اعصاب بین انگشتی را کاهش می دهد.
- برای کنترل متاتارسالژی، می توانید از بالشتک های پنجه ی پا، یا متاتارسال بار استفاده کنید.
- در حالی که کفی های طبی باعث توزیع مناسب فشار در زیر پا می شوند، ارتوزهای فانکشنال، ایرادهای حرکتی بین بخش های مختلف پا را کنترل می کنند.
حرکت کششی
- برنامه ی کششی، یکی از مراحل اصلی بهبود است (که به کم کردن درد کمک می کند).
- حرکات کششی، دامنه ی حرکت و چرخش مچ پا را افزایش می دهند. مهمترین نواحی برای حرکات کششی، تاندون آشیل، انگشتان، مچ پا و عضلات ساق پا می باشند.
در ادامه، ۵ حرکت کششی را به شما پیشنهاد می دهیم.
- حرکت کششی ساق پا: در فاصله ی یک بازو با دیوار بأیستید و کف دست خود را روی دیوار قرار دهید. با صاف نگه داشتن زانوها، یک پای خود را با نگه داشتن پاشنه ی پای عقبی روی زمین با زانوی صاف و کشیده، یک گام به جلو ببرید. خود را در حالت کشیده، ۳۰ تا ۶۰ ثانیه نگه داشته و سپس این کار را با پای دیگر تکرار کنید.
- حرکت کششی تاندون آشیل: با پنجه های پا، روی نوک پله بأیستید، در حالی که پاشنه ی پای شما بیرون آن قرار بگیرد. به آرامی پاشنه های خود را پایین بیاورید تا کشش را احساس کنید. در این حالت، چند ثانیه مکث کنید و دوباره پاشنه ی خود را به جای اول برگردانید.
- کشش مچ پا۱: روی صندلی نشسته، و پای آسیب دیده را روی زانوی سمت دیگر قرار دهید. مچ پا را با دست موافق و انگشتان را با دست مخالف بگیرید. تا جایی که احساس درد نمی کنید، انگشتانتان را به سمت خود بکشید و ۵ تا ۱۰ ثانیه در این حالت نگه دارید.
- کشش مچ پا ۲: مثل حالت قبل، بنشینید اما قوزک را با دست مخالف و انگشتان را با دست موافق بگیرید و مراحل قبل را تکرار کنید.
تقویت
تقویت عضلات مهم که می تواند از متاتارسالژی جلوگیری کنند:
- مچاله کردن حوله برای انگشتان پا: بدون کفش، یک پای خود را جلوتر از پای دیگر، روی حوله گذاشته و زانو را اندکی خم کنیدو با استفاده از انگشتان خود، حوله را مچاله کنید.دقت کنید که کل پا باید در تماس با زمین باشد و از روی زمین بلند نشود این کار را ۳ ست ۱۵ تایی برای هر پا تکرار کنید.
الکتروتراپی
انواع الکتروتراپی مثل سرد سازی، اولتراسوند یا اینترفرنشیال، در مراحل ابتدایی درمان، برای کم کردن درد و التهاب استفاده می شود.
۶. تزریق
در بعضی از موارد خاص، تزریق در محل و سپس بستن آن به مدت چند هفته، به شما کمک می کند.
دکتر غلامرضا نادری متخصص ارتوپدی، آرتروسکوپی، آرتروپلاستی و فلوشیپ جراحی مچ پا در تهران
برای پرسش از دکتر، روی لینک مشاوره پزشکی کلیک کنید.
علی
دوشنبه ۲۱ خرداد ۳( 5 ماه پیش)
تعداد بازدید: 84
مشاهده پرسش
