چه ورزشکار حرفه‌ای باشید و چه نه، همیشه احتمال آسیب های رایج مفاصل در ورزش وجود دارد. متاسفانه تشخیص محل دقیق و درمان می تواند دشوار باشد.

آسیب های رایج مفاصل در ورزش کدام اند؟

شایع ترین آسیب های رایج مفاصل در ورزش کشیدگی و پیچ خوردگی مچ پا است. اکثر ورزشکاران دچار پیچ خوردگی مچ پا شده اند که به طور معمول وقتی پا به سمت داخل چرخانده می شود، اتفاق می افتد. این چرخش باعث کشش یا پارگی رباط های خارج مچ پا می شود که نسبتاً ضعیف هستند. بعضی اوقات جلوگیری از آسیب های معمول ورزشی از عهده ما خارج است اما بسیاری از اوقات آسیب های ورزشی قابل پیشگیری است.

هر تمرینی باید با گرم کردن ملایم شروع شود تا از آسیب دیدگی های رایج ورزشی جلوگیری شود. زیرا گرم شدن باعث افزایش جریان خون در عضلات می شود، انعطاف پذیری شما را بیشتر می کند و می تواند آسیب ها را کاهش دهد.

در این مقاله به ۹ مورد از شایع‌ترین آسیب های رایج مفاصل در ورزش به ترتیب از شیوع کمتر به بیشتر پرداخته می‌شود.

۱. کشیدگی عضله خم‌کننده مفصل ران

عضلات خم‌کننده مفصل ران (هیپ) در جلو و بالای ران قرار دارند و عملکرد اصلی آن ها بالا آوردن  زانو به سمت بدن و کمک به دور و نزدیک کردن اندام تحتانی یک سمت از اندام سمت مقابل است. در افرادی که ساعات زیادی بی‌حرکت می‌نشینند یا وضعیت نشستن بدی دارند، این عضلات ضعیف یا سفت و غیر قابل انعطاف می‌شوند. ورزش‌هایی چون دویدن مخصوصا در سطوح شیب دار و  فعالیت های مستلزم چرخش های سریع و  استارت های ناگهانی سبب آسیب به این گروه از عضلات می‌شوند.

علائم کشیدگی عضلات خم کننده مفصل ران

علائم شایع کشیدگی عضلات خم‌کننده مفصل ران درد در هنگام بلند کردن اندام مثلا در موقع بالا رفتن از پله یا نشستن و پیاده شدن از ماشین و نیز دویدن و تغییر جهت های سریع است. ممکن است در جلو و بالای ران و کشاله ران کبودی دیده شود.

درمان کشیدگی عضلات خم کننده ران

بهترین درمان کشیدگی عضلات خم‌کننده مفصل ران استراحت و کمپرس سرد به مدت هر بار ۱۵ تا ۲۰ دقیقه طی ۴۸ الی ۷۲ ساعت بعد از آسیب است. پس از سه روز باید کمپرس گرم به مدت ۱۵ الی ۲۰ دقیقه در هر نوبت اعمال کرد .به منظور تمرین درمانی دراز بکشید و پاشنه ی سمت مبتلا را به آرامی و با خم کردن تدریجی زانو و مفصل ران به سمت خود بکشید .تمرینات کششی ملایم برای عضلات خم‌کننده مفصل ران نیز در این مرحله آغاز می شوند. اگر پس از دو هفته درد و علائم و محدودیت فعالیت ادامه یافت باید فیزیوتراپی برای کنترل درد و ورم شروع شود و ورزش‌های خاص تقویت عضلات اطراف مفصل ران انجام شود تا دامنه حرکتی و قدرت عضلانی و تحرک بازگردد.

بیشتر بدانید: پارگی مینیسک زانو چگونه درمان می شود؟

۲. کشیدگی یا پارگی رباط صلیبی قدامی

ACL یا همان رباط (لیگامان) صلیبی قدامی یکی از لیگامان‌های عمده تثبیت‌کننده زانوست. شایع‌ترین علت آسیب رباط صلیبی طی ورزش کاهش سرعت و تغییر ناگهانی جهت و محور حرکت است. معمولا لیگامان‌های سمت داخل زانو همراه با آسیب ACL دچار آسیب می‌شوند. علامت آسیب ACL عدم ثبات هنگام راه رفتن یا پیچیدن است و زانو دچار ورم می‌شود. کشیدگی یا پارگی اندک ACL بدون نیاز به جراحی و با استراحت و کمپرس سرد بهبود یافته و بافت اسکار به بهبود لیگامان و تثبیت زانو کمک می‌کند.

پارگی کامل رباط صلیبی قدامی نیاز به جراحی و چند ماه (معمولا ۶-۹ ماه) دوره نقاهت به همراه فیزیوتراپی قبل از شروع مجدد فعالیت ورزشی دارد.

۳. کشیدگی کشاله ران

عضلات کشاله ران از قسمت درونی و بالایی ران شروع شده و به قسمت داخلی و پایین ران و بالای زانو می‌رسد. این عضلات ران ها را به سمت هم می‌کشند و معمولا به دلیل حرکات پهلو به پهلوی ناگهانی و یا کاهش انعطاف‌پذیری آسیب می‌بینند. علامت آن مشکل در حرکت به سمت پهلو، سوار و پیاده شدن از ماشین و درد و کبودی در ناحیه درونی کشاله ران است. درمان شامل استراحت و کمپرس سرد به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه به طور متناوب در ۷۲ ساعت اول است. پس از سه روز باید کمپرس گرم به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه به طور متناوب اعمال شود و کشاله ران به آرامی کشیده شود تا دامنه حرکت بازیابی شود.

 ۴. درد ساق پا (Shin Splints)

ورزشکارانی که دچار این مشکل هستند از درد  استخوان ساق یا تیبیا شکایت دارند. درد ساق بیشتر در دوندگان و ورزشکارانی که زیاد می دوند مثل فوتبالیست‌ها دیده می‌شود.معمولا ورزشکاران در اوایل فصل ورزشی و به دلیل افزایش بیش از حد سریع مقدار فعالیت ورزشی یا مسافت دوندگی مبتلا به این عارضه می شوند.صافی کف پا یکی از علل زمینه ساز ابتلا به درد ساق پا می باشد. بهترین راه پیشگیری و درمان استراحت و استفاده از کمپرس سرد و افزایش تدریجی فعالیت‌های دویدنی است. استفاده از کفش هایی که از قوس پا به خوبی حمایت کنند می‌تواند درد ساق پا را کاهش داده و به ریکاوری سریع کمک کند.

در همین باره بیشتر بخوانید: علت آسیب دیدگی ماهیچه پشت ساق پا چیست؟

۵. درد سیاتیک یا سیاتیکا 

سیاتیکا یا درد سیاتیکی درد کمری است که به سمت پشت ساق یا حتی به پا کشیده می‌شود و ممکن است به همراه بی‌حسی، سوزش و احساس مورمور شدن در ساق و پا باشد. این مشکل بیشتر در ورزشکارانی که در وضعیت خم به جلو فعالیت دارند (مانند دوچرخه سواران) یا بدن خود را می‌چرخانند (مثل در ورزش‌هایی مانند گلف و تنیس) دیده می‌شود. کمردرد و درد انتشاری به ساق  به علت بیرون زدن دیسک یا گیر افتادن عصب رخ می‌دهد. گاهی استراحت، کشش کمر و همسترینگ ها و خوابیدن روی شکم به بهبود علائم کمک می‌کند. اگر درد و بی‌حسی و مورمور شدن بیش از دو هفته ادامه داشت، باید برای  پیگیری به پزشک مراجعه کرد.

۶. کشیدگی عضلات همسترینگ 

عضلات همسترینگ پشت ران قرار دارند. متاسفانه احتمال کشیدگی این عضلات به دلیل شیوع زیاد سفتی و انعطاف پذیری کم آن ها زیاد است. تکنیک ضعیف کشش و  یا عدم انجام تمرینات کششی سبب کشیدگی یا پارگی این عضله می‌شود. معمولا پارگی همسترینگ سبب کبودی در پشت ران یا زانو می‌شود. استراحت و کمپرس سرد و سپس کشش آرام و تقویت عضلات، تکنیک‌های اولیه درمانی هستند. اگر درد بیش از دو هفته باقی بماند باید فیزیوتراپی جهت استفاده از اولتراسوند و سایر روش‌های بهبود عضلانی انجام شود.

۷. سندروم پاتلوفمورال

بیشتر آسیب‌های ورزشی در بخش پایینی بدن بویژه زانو رخ می‌دهند. یکی از شایع‌ترین آسیب‌های زانو سندروم پاتلوفمورال است. این حالت به دلیل لیز خوردن یا افتادن روی زانو، ورم مفصل زانو یا عدم تعادل عضلانی رخ می‌دهد. پاتلا یا کشکک باید در شیار انتهای استخوان ران یا همان فمور بچرخد. گاهی افتادن روی زانو سبب ورم و به هم خوردن تعادل و توازن بین دو عضله عمده ای که در حالت نرمال پاتلا را در شیار فوق متعادل نگه می دارند می شود .همین عدم تعادل خود سبب ورم بیشتر و اختلال بیشتر در نحوه قرارگیری پاتلا در شیار استخوان ران می‌گردد.

بیشتر بخوانید: درمان التهاب استخوان های سزاموئید ( استخوان کنجدی )

استراحت و کمپرس سرد به بهبود درد و ورم کمک می‌کند. ورزش‌های قدرتی ایزومتریک یا استاتیک عضله داخل ران و کشش آرام عضلات خارجی و طرفی ران به بهبود تعادل عضلانی کمک می‌کند. در صورت تداوم درد و  اختلال عملکرد  زانو به مدت بیش از دو هفته، باید به پزشک مراجعه کرد.

۸. پارگی تاندون آشیل

 تاندون آشیل یک تاندون نازک و قدرتمند در پشت مچ پا است. در حین ورزش، این تاندون می تواند شکسته یا پاره شود. در صورت بروز این مشکل، ممکن است درد ناگهانی، شدید و مشکل در راه رفتن را تجربه کنید.

۹. پیچ خوردگی مچ پا

اکثر ورزشکاران دچار پیچ خوردگی مچ پا می شوند که به طور معمول وقتی پا به سمت داخل چرخانده می شود، اتفاق می افتد. این چرخش باعث کشش یا پارگی رباط های خارج مچ پا می شود که نسبتاً ضعیف هستند.

با پیچ خوردگی مچ پا، ادامه دادن ورزش و تمرینات بازتوانی مچ پا برای جلوگیری از، از دست دادن انعطاف پذیری، قدرت مجدد و بهبود آسیب دیدگی، مهم است. می توانید از پزشک یا فیزیوتراپیست خود بخواهید تا به شما کمک کند تا بدانید چه نوع ورزشی را می توانید انجام دهید.

نحوه پیشگیری از آسیب های رایج مفاصل در ورزش

بهترین راه برای جلوگیری از آسیب دیدگی ورزشی گرم شدن مناسب و کشیدگی بدن قبل از ورزش است. عضلات سرد مستعد کشش بیش از حد و پارگی هستند. عضلات گرم انعطاف بیشتری دارند. در صورت گرم شدن عضلات می توانند حرکات و خمیدگی را با کمترین آسیب اعمال کنند.

برای جلوگیری از آسیب های ورزشی این مراحل را نیز انجام دهید:

✔ از تکنیک مناسب استفاده کنید

در حین ورزش یا فعالیت خود روش صحیح حرکات را بیاموزید. انواع مختلف ورزش به موضع گیری و وضعیت متفاوت نیاز دارد. به عنوان مثال، در بعضی از ورزش ها، خم شدن زانوها در زمان مناسب می تواند از آسیب دیدن ستون فقرات یا باسن جلوگیری کند.

✔ تجهیزات مناسب داشته باشید

کفش ورزشی مناسب بپوشید. کفش نامناسب می تواند خطر آسیب دیدگی شما را افزایش دهد.

✔ زیاده روی نکنید

اگر صدمه دیدید، قبل از شروع دوباره فعالیت، مطمئن شوید که بهبود یافته اید. سعی نکنید درد را نادیده بگیرید یا برطرف کنید.

✔ سرد کردن بدن

یادتان باشد بعد از فعالیت خود بدن را سرد کنید. معمولاً این حرکات شامل انجام همان حرکات کششی و تمرینی مربوط به گرم شدن است. سرد کردن بعد از ورزش به اندازه گرم کردن قبل از آن به انجام یک ورزش اصولی و بدون آسیب جسمانی جدی کمک می کند.

✔ فعالیت خود را به آرامی از سر بگیرید

وسوسه نشوید که برای مدت طولانی زمان خود را به دلیل آسیب دیدگی بدون فعالیت و ورزش سپری کنید. استراحت بیش از حد ممکن است بهبودی را به تأخیر بیندازد. پس از دوره اولیه ۴۸ ساعته، می توانید برای کمک به شل شدن عضلات، از گرما استفاده کنید. کارها را به آرامی انجام دهید و دوباره به ورزش مورد علاقه خود بپردازید.

آمار آسیب های رایج مفاصل و استخوان ها در ورزش

آسیب های ورزشی در افراد جوان و کودکان بیتر شایع است. بیش از ۳.۵ میلیون کودک و نوجوان هر ساله به دلیل ورزش یا فعالیت بدنی، آسیب می بینند.

شایع ترین آسیب های ورزشی در کودکان پیچ خوردگی و کشیدگی عضلات است. ورزشهای تماسی، مانند فوتبال و بسکتبال، آسیبهای بیشتری نسبت به ورزشهای بدون تماس مانند شنا و دویدن دارند. مرگ در اثر صدمات ورزشی نادر است. وقتی اتفاق می افتد که به احتمال زیاد نتیجه آسیب دیدگی سر باشد.

🛑 این مقاله را حتما بخوانید: آسیب دیدگی پا و مچ پا برای بازیکنان فوتبال

عوامل خطر آسیب های عمومی رایج در ورزش

آسیب ورزشی ممکن است برای هر فردی پیش بیاید. اما برخی از عوامل، شما یا یکی از عزیزانتان را در معرض خطر و افزایش آسیب های ورزشی قرار می دهند.

✔ دوران کودکی

به دلیل ماهیت فعال بودن در کودکی، کودکان بیشتر در معرض آسیب های ورزشی قرار دارند. کودکان اغلب محدودیت های جسمی خود را نمی دانند و این بدان معناست که آنها ممکن است راحت تر از بزرگسالان یا نوجوانان دچار آسیب های ورزشی شوند.

✔ سن

هرچه بزرگتر شوید احتمال آسیب دیدگی نیز بیشتر می شود. همچنین سن احتمال آسیب دیدگی در ورزش را که دوره بهبودی نیز طولانی می شود را افزایش دهد.

✔عدم مراقبت

گاهی اوقات، صدمات جدی به علائم کوچک شروع می شوند. بسیاری از آسیب های ناشی از ورزش مانند التهاب تاندون و شکستگی استرس، توسط پزشک زود تشخیص داده می شوند. اگر تحت درمان قرار نگیرند یا نادیده گرفته شوند، می توانند به یک آسیب جدی تبدیل شوند.

✔ اضافه وزن داشتن

تحمل وزن اضافی می تواند استرس غیرضروری بر روی مفاصل از جمله باسن، زانو و مچ پا وارد کند و این خطر ابتلا به آسیب های ورزشی را افزایش می دهد.

تشخیص آسیب های مفصلی در ورزش

بسیاری از آسیب های ورزشی باعث درد یا ناراحتی فوری می شوند. موارد دیگر، مانند آسیب های بیش از حد، غالباً در معاینات بدنی معمول یا معاینه تشخیص داده می شوند.

اگر فکر می کنید از لحاظ ورزشی آسیب دیدید، پزشک احتمالاً از مراحل زیر برای تشخیص استفاده می کند. این مراحل شامل:

✅ معاینه ی جسمی

پزشک شما ممکن است قصد حرکت دادن مفصل یا قسمت بدن آسیب دیده شما داشته باشد. این روش به پزشکان کمک می کند تا ببینند که ناحیه آسیب دیده چگونه حرکت می کند.

✅ تاریخچه پزشکی

این معاینه شامل پرسیدن سوالاتی درباره نحوه آسیب دیدگی، کارهایی که انجام می دهید، کاری که از زمان آسیب دیدگی انجام داده اید و موارد دیگر است.

✅ بآزمایشات تصویربرداری

اشعه ایکس، ام آر آی، سی تی اسکن و سونوگرافی می تواند به پزشک و ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی کمک کند تا بتوانند تشخیص آسیب دیدگی ورزشی را تأیید کنند.

دکتر رضا نادری، متخصص ارتوپدی و فوق تخصص مچ پا